Οι σχεδιασμοί, τα ψέματα και η αλήθεια για τον πραγματικό στόχο των δανειστών
του Παύλου Δερμενάκη
Η κυβέρνηση που: α) θα έσκιζε τα μνημόνια (Τσίπρας, 2012-2014), β) δεν θα νομοθετούσε μέτρα για μετά το 2018 (κυβέρνηση, Νοέμβριος 2016), γ) δεν θα έπαιρνε ούτε ένα ευρώ νέα μέτρα (Τσίπρας, Ιανουάριος 2017), δ) δεν θα νομοθετούσε νέα μέτρα και μάλιστα υπό αίρεση γιατί είναι αντισυνταγματικό (Τσίπρας, Ιανουάριος 2017), έκανε ακριβώς τα αντίθετα με την ψήφιση του τέταρτου μνημονίου στις 18/5/2017.
Τα ψήφισε όλα στήνοντας μια νέα κακόγουστη επικοινωνιακή παράσταση με κεντρικό σημείο αναφοράς, ως καθρεφτάκι για τους ιθαγενείς, τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για τη μείωση του χρέους. Μάλιστα, ήταν τόσο κακόγουστα στημένη η παράσταση που έφτασαν σε σημείο γελοιότητας να μιλούν ότι θα «υποχρεωθεί» ο Τσίπρας να φορέσει γραβάτα, καθώς το έχει υποσχεθεί στην περίπτωση της ελάφρυνσης του χρέους.
Βέβαια, αυτές οι επικοινωνιακές γελοιότητες έχουν κοντά ποδάρια. Οι γραβάτες θα μείνουν στη ντουλάπα, αφού στη συνεδρίαση του Eurogroup στις 22/5/2017 δεν δόθηκε καμία θετική απάντηση στην Ελλάδα, ούτε φυσικά και για το χρέος (διαβάστε περισσότερα για το Eurogroup στο άρθρο του Γ. Κιμπουρόπουλου στη σελίδα 5). Επειδή όμως τα μέτρα ψηφίστηκαν και είναι πλέον νόμος το κράτους ισχύει η άποψη του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Στ. Κούλογλου, που είπε πριν το Eurogroup ότι, «αν δεν υπάρξει συμφωνία για το χρέος, θα έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό». Έτσι, λοιπόν, για μία ακόμα φορά φορτώθηκαν επιπλέον 5,5 δισ. ευρώ και ένα μνημόνιο στις πλάτες του λαού για να πετύχει η κυβέρνηση «μια τρύπα στο νερό».
Η εξέλιξη που είχαμε ως χώρα στο Eurogroup ήταν απόλυτα αρνητική. Για να έχουμε όμως ένα μέτρο σύγκρισης σχετικά με τα μέτρα που ψήφισε η κυβέρνηση και το όφελος που αναμένεται να έχουμε ως χώρα, από την ελάφρυνση του χρέους, πρέπει να εξετάσουμε τι είναι αυτά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, τι αποτελέσματα θα έχουν και που βρισκόμαστε πλέον σήμερα. Ποιες είναι οι προοπτικές για την Ελλάδα σε σχέση με τα σχέδια των δανειστών.
Το πρόβλημα του χρέους – μνημονίων
Το θέμα του χρέους είναι το κομβικό σημείο στην ελληνική τραγωδία των τελευταίων εφτά ετών. Στο όνομα του χρέους και της λύσης για την αντιμετώπισή του το σάπιο πολιτικό σύστημα, που δημιούργησε το χρέος, μας έβαλε το 2010 στα μνημόνια και σχεδιάζει να μας κρατά εκεί για πολλά χρόνια, ακόμα και ως το 2060, εκτός κι αν ανατρέψουμε ως λαός το πολιτικό σύστημα και την κατάσταση.
Όταν μπήκαμε στα μνημόνια, το 2010 το χρέος της κεντρικής διοίκησης ήταν 140,2% του ΑΕΠ (30/6/2010) και στις 31/12/2016 ανέβηκε σε 182,5% του ΑΕΠ, μετά από δημοσιονομικά μέτρα της τάξης των 60 και πλέον δισ. ευρώ και διαγραφές χρέους 105 δισ. ευρώ (PSI, 2/2012). Δηλαδή, στην περίοδο των μνημονίων το χρέος αντί να μειωθεί ή έστω να ελεγχθεί η αύξησή του γιγαντώθηκε. Το χρέος, σύμφωνα με την ορολογία των ειδικών, έγινε «μη βιώσιμο» και σε αυτό προστίθενται κατά καιρούς ορισμένα κοσμητικά επίθετα, όπως «εξαιρετικά μη βιώσιμο» κ.λπ.
Μείωση χρέους χωρίς διαγραφή;
Τον Μάιο του 2016, στη διαδικασία κλεισίματος της 1ης αξιολόγησης του 3ου μνημονίου, οι θεσμοί και η κυβέρνηση συμφώνησαν ένα πλαίσιο για την ελάφρυνση του χρέους προκειμένου να γίνει «βιώσιμο» για να μπορέσει αφενός μεν το ΔΝΤ να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση του 3ου μνημονίου και αφετέρου να μπορέσει η Ελλάδα να βγει στη συνέχεια και να δανειστεί απ’ ευθείας από τις αγορές. Αυτή η διαδικασία προέβλεπε βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα που στόχο είχαν να συμβάλλουν αντίστοιχα στην ελάφρυνση του χρέους κατά 20% + 20% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Τα μέτρα αυτά επί της ουσίας ήταν τεχνικού χαρακτήρα για την επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων, την εξομάλυνση ή ακόμα και μείωση επιτοκίων κ.λπ. Απαγορεύουν, όμως, ρητά και κατηγορηματικά τη διαγραφή χρέους. Τα μέτρα αυτά έκτοτε αποτελούν το σημείο αναφοράς για τη συζήτηση του ελληνικού χρέους. Επ’ αυτών, ως βάση συζήτησης, υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των θεσμών που αφορούν την ερμηνεία της εφαρμογής τους και κυρίως το εάν και πότε θα αποφασιστούν.
Μετά τα γνωστά προβλήματα στο τέλος του 2016, ως προς την εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων μέτρων, τελικά άρχισαν να εφαρμόζονται αρχές του 2017. Με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα εγκεκριμένα και σε εφαρμογή, το ΔΝΤ -που δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη βιωσιμότητα του χρέους καθώς από το καταστατικό του απαγορεύεται να δανείζει μη βιώσιμα χρέη κρατών- προχώρησε στην αξιολόγηση του ελληνικού δημοσίου χρέους αρχές Φεβρουαρίου του 2017. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης του ΔΝΤ συνοψίζεται στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό το χρέος είναι «εξαιρετικά μη βιώσιμο». Παράλληλα, το ΔΝΤ έδωσε στη δημοσιότητα κάποια σοκαριστικά νούμερα για την εξέλιξη του χρέους. Το 2060 το χρέος θα αντιστοιχεί στο 275% του ΑΕΠ από 170% που προβλέπεται 2020. Επίσης, οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους (τόκοι και χρεολύσια) από 15% που προβλέπεται να είναι ως το 2024 και 33% μετά και ως το 2040 θα εκτιναχτούν στο 62% το 2060. Και αυτά, όταν είναι δεδομένο ότι το ποσοστό 15% θεωρείται ως ένα ικανοποιητικό ποσοστό εξυπηρέτησης χρέους, ενώ το άνω του 20% δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στην οικονομία.
Οφείλουμε εδώ να επισημάνουμε ότι αυτά τα μεγέθη του ΔΝΤ ισχύουν παρά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που υποτίθεται ότι δημιούργησαν ελάφρυνση 20% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αν δηλαδή έχουμε και τη μέγιστη κατά 20% επίσης ελάφρυνση, για την οποία υπάρχει αντιπαράθεση, με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα πόσο πιο βιώσιμο γίνεται το ελληνικό χρέος; Επί της ουσίας, δηλαδή, οι συζητήσεις και οι διαφωνίες για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα αφορούν ένα θέμα που τα μέσα τα οποία έχουν εγκριθεί για να το αντιμετωπίσουν δεν το λύνουν. Απλά μεταθέτουν το πρόβλημα για λίγο αργότερα σε μια προσπάθεια να κερδίσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι χρόνο, ο καθένας για δικό του λογαριασμό.
Ποια είναι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος
Τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, όπως βασικά σχεδιάστηκαν στην απόφαση Μαΐου 2016, του Eurogroup και διαμορφώνονται στην πορεία στρογγυλεύοντας της γωνίες της αντιπαράθεσης Γερμανίας – ΔΝΤ συνοψίζονται στα ακόλουθα:
- Τα μέτρα εάν ληφθούν θα είναι μετά το τέλος 3ου μνημονίου, τον Αύγουστο του 2018.
- Στα μέτρα προβλέπεται ότι δεν υπάρχει περίπτωση διαγραφής χρέους.
- Ενδεχόμενη μετατροπή των κυμαινόμενων επιτοκίων (τώρα κάτω από 2% για τα δάνεια από τους θεσμούς) σε σταθερά, ώστε να παραμείνουν σε όλη τη διάρκεια του δανεισμού σε χαμηλά επίπεδα. Για το σκοπό αυτό θα αξιοποιηθούν ειδικά χρηματοοικονομικά εργαλεία (swaps κ.λπ.).
- Αναδιαρθρώσεις των δανείων με σκοπό την επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας του δανεισμού και την ομαλοποίηση των δόσεων.
- Οι αναδιαρθρώσεις και η μετατροπή των επιτοκίων θα χρηματοδοτηθούν από τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα των 86 δισ. του 3ου μνημονίου και από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων που έχουν αγοράσει, σε εξευτελιστικές τιμές το 2010 – 2011, οι κεντρικές τράπεζες και η ΕΚΤ. Σημειώνεται ότι αυτά τα χρήματα με τη συμφωνία του 11/2012 έπρεπε να επιστρέφονται στην Ελλάδα κάτι που δεν γίνεται. Για την περίοδο 2017-2020 τα κέρδη αυτά υπολογίζονται σε 3,7 δισ. ευρώ. Για να έχουμε μια εικόνα πώς δημιουργούνται αυτά τα κέρδη, ας δούμε το εξής: Τα ομόλογα αγοράστηκαν σε τιμές 15%-25% από την τιμή της έκδοσης και εξοφλούνται στο ακέραιο (100 ευρώ) από το ελληνικό Δημόσιο όταν λήγουν, δημιουργώντας κέρδη 75 – 85 ευρώ!
- Επέκταση δανείων των ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης ESM/EFSF στα 40 χρόνια.
- Δημιουργία προληπτικής πιστωτικής γραμμής ως εγγύηση για τη στήριξη της εξόδου της Ελλάδας στις αγορές το 2018, ώστε να πετύχει καλύτερα επιτόκια.
Όπως γίνεται σαφές τα μέτρα αυτά είναι ανεπαρκέστατα για την αντιμετώπιση του προβλήματος του ελληνικού χρέους εκεί που βρίσκεται σήμερα σε σχέση και με την κατάσταση της οικονομίας.
Επιβάλλονται δημοσιονομικά πλεονάσματα στο διηνεκές
Με αυτά τα ανεπαρκή μέτρα σκοπεύουν να βαφτίσουν «βιώσιμο» το ελληνικό χρέος, αφού φυσικά έχουν εξασφαλίσει μακροχρόνια δέσμευση εκ μέρους της κυβέρνησης και έχουν ψηφιστεί οι σχετικοί νόμοι για τα δημοσιονομικά πλεονάσματα.
Μέχρι τώρα η συζήτηση γινόταν αν τα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% στο ΑΕΠ είναι εφικτά, ιδιαίτερα στην άσχημη κατάσταση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία. Η κυβέρνηση με τη βοήθεια και του κ. Στουρνάρα προσπάθησε στο Δ΄ Τρίμηνο 2016 να πείσει τους τροϊκανούς ότι αυτά δεν είναι εφικτά, χωρίς αποτέλεσμα. Τώρα, έχοντας παρουσιάσει και την επιτυχία του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,9% το 2016 ξέχασε τι έλεγε στο τέλος του 2016 και προχωρά δεσμευόμενη για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% για μια τουλάχιστον 5ετία και ακόμα παραπέρα, προβλέποντας ακόμα και συνολικά πλεονάσματα.
Σύμφωνα με το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πρόγραμμα 2017-2021 που ψηφίστηκε μαζί με το 4ο μνημόνιο τα πλεονάσματα δεν θα είναι μόνο πρωτογενή (πριν τους τόκους και τα χρεολύσια) αλλά και συνολικά, δηλαδή μετά και την πληρωμή των δαπανών του δημοσίου χρέους.
Η λογική του κυβερνητικού σχεδιασμού είναι ότι από το 2019 και μετά θα υπάρχει καθαρό πλεόνασμα στον κρατικό προϋπολογισμό που θα φτάσει το 1,7% το 2021! Συνεπώς, δεν θα υπάρχουν νέα ελλείμματα για χρηματοδότηση, άρα θα υπάρχει δυνατότητα καθαρής μείωσης χρέους. Παράλληλα, η έξοδος στις αγορές θα επιτρέψει τη μετακύλιση στο μέλλον μέρους του χρέους. Για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης θα χρησιμοποιούνται ό,τι μένει στο δημόσιο μετά τις πληρωμές των δανείων και οι όποιοι πόροι της Ε.Ε. Δηλαδή, πλήρης εξάρτηση της όποιας οικονομικής ανάπτυξης και κυρίως του προσανατολισμού της.
Και μετά από όλα αυτά ήρθε και το «κερασάκι στην τούρτα». Από πληροφορίες προκύπτει ότι στο Eurogroup της 22/5/2017 υπήρξε συζήτηση για το ύψος των πλεονασμάτων που πρέπει να έχει η χώρα μέχρι το… 2060. Προφανώς υπάρχει δέσμευση της κυβέρνησης για συνεχή υψηλά πλεονάσματα για πολλά χρόνια.
Τι σημαίνουν αυτά πρακτικά;
α) Για πολλά χρόνια πλούτος από τη χώρα θα μεταφέρεται στους κάθε μορφής δανειστές στο εξωτερικό,
β) η στήριξη αυτών των πλεονασμάτων θα γίνεται με μέτρα αύξησης δημοσίων εσόδων με κάθε μέσο και μείωσης των δαπανών, κυρίως κοινωνικών,
γ) ο αυτόματος δημοσιονομικός «κόφτης» θα γνωρίσει «μέρες δόξας», και
δ) επειδή όλα αυτά τα μέτρα είναι υφεσιακά η οικονομία θα συνεχίζει να βουλιάζει ή στην καλύτερη περίπτωση να βρίσκεται σε στασιμότητα.
Πού αποσκοπούν όλα αυτά
Τα νούμερα που έχουν παρουσιαστεί στη συζήτηση δεν βγαίνουν. Όπως λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Πειραιώς, Ηλίας Λεκκός, «δεν υπάρχει προηγούμενο για μη πετρελαιοπαραγωγική χώρα να εμφανίζει συστηματικά πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ… Κάτι τέτοιο ή που δεν θα επιτευχθεί ή που θα επιτευχθεί με κόστος μια τεράστια ύφεση».
Πρακτικά, λοιπόν, η σύγχρονη υποδούλωση της χώρας ολοκληρώνεται. Μένουν ακόμα κάποιες λεπτομέρειες που θα ρυθμιστούν από τους δανειστές αφού ξεκαθαριστεί αν θα μας κρατήσουν στο ευρώ ή θα υλοποιηθεί ο σχεδιασμός Σόϊμπλε για να βρεθούμε εκτός. Σε κάθε περίπτωση, αυτό πλέον που διαφαίνεται ότι θα υπάρχει, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, στη θέση της Ελλάδας θα είναι μια περιοχή προτεκτοράτο, όπου ο λαός σε συνθήκες εξαθλίωσης θα δουλεύει για να μεταφέρεται ο πλούτος στο εξωτερικό και ο «χώρος» θα αξιοποιείται γεωπολιτικά σύμφωνα με τους σχεδιασμούς των μεγαπαικτών που θα ελέγχουν την περιοχή.
