Δεν έχω πλήρη απάντηση στο ερώτημα, αλλά μπορώ να κάνω μερικές επισημάνσεις που ίσως ανοίξουν ένα χρήσιμο διάλογο.
Σίγουρα, φάνηκε ότι η «εικόνα» του ΣΥΡΙΖΑ ήταν στη συνείδηση πολλών ανθρώπων καλύτερη απ’ αυτήν που πιστεύαμε όλοι ότι έχει. Αλλά η εικόνα αυτή έχει μια αληθινή και μια κατασκευασμένη πλευρά. Η φτιαχτή πλευρά είναι αυτή που προβαλλόταν από τα καθεστωτικά ΜΜΕ. Στρεβλή. Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν πίσω από κάθε ταραχή και αναστάτωση που συνέβαινε στη χώρα, σε αντίθεση με τους άλλους που πάντα (η ΔΗΜΑΡ) ή σχεδόν πάντα (το ΚΚΕ) χαρακτηρίζονται από σύνεση και εγκράτεια. Για την κατάχρηση του πανεπιστημιακού ασύλου, τις καταστροφές των καταστημάτων, τις αλλεπάλληλες διαδηλώσεις στο εμπορικό κέντρο της πόλης, τους μετανάστες κ.λπ. Γιατί άραγε αυτή η αρνητική εικόνα δεν λειτούργησε τόσο αρνητικά όσο φοβόμασταν; Ίσως γιατί, καθώς η κρίση βάθαινε και οι πραγματικοί υπαίτιοι αποκαλύπτονταν, η καταχωρημένη στις συνειδήσεις των πολιτών αρνητική εντύπωση για την Αριστερά αναιρέθηκε τελικά από την αληθινή πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ που έστω και με το σταγονόμετρο γινόταν αντιληπτή από την κοινωνία. Δηλαδή, τη συνεπή υποστήριξη κάθε δίκαιου αγώνα των εργαζομένων, των συνταξιούχων, των φοιτητών κ.ά.
Έχει δε ενδιαφέρον ότι αυτή η αληθινή πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ οφείλει πάρα πολλά σε ανθρώπους, κινήματα και ιδέες έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ ή από τις παρυφές του. Κινήματα και ιδέες που είτε υιοθετήθηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ είτε συνδέθηκαν στη συνείδηση του κόσμου με τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμα κι αν προέρχονταν από χώρους με μεγάλες διαφορές απ’ αυτόν. Χωρίς να υποτιμήσει κανείς την εσωτερική ισορροπία μεταξύ των συνιστωσών που δεν επιτεύχθηκε χωρίς κόπο και απώλειες.
Με βάση τα κινήματα
Παρέχοντας στήριξη ή κρατώντας ανοιχτή στάση απέναντι σε διάφορα κινήματα, ο «όλος» ΣΥΡΙΖΑ ευεργετήθηκε από το απόσταγμα των αγώνων τους. Τα κινήματα «δεν πληρώνω», για τα διόδια και τα χαράτσια, κόντρα στην οικοπεδοποίηση του αεροδρομίου στο Ελληνικό, στη μόλυνση του Ασωπού από βιομηχανικές μονάδες και την νταμαροποίηση της Χαλκιδικής από τις εταιρίες χρυσού ή το κίνημα της πατάτας, καθώς και δεκάδες άλλα σε όλη την Ελλάδα, που οργανώθηκαν από ντόπιους ακτιβιστές ή/και από μέλη συνιστωσών, όπως η ΚΟΕ ή/και ο ΣΥΝ, «χρεώθηκαν» από την κοινωνία στον ΣΥΡΙΖΑ που ταυτίστηκε με αυτό που αποκαλούμε κινηματική Αριστερά. Χωρίς να παραλείπουμε ότι ορισμένες σημαντικές τοπικές δράσεις με πανελλαδική ή παναττική εμβέλεια, δικαίως αποδίδονται σε παράγοντες του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η μετά πολλών εμποδίων και βασάνων «απελευθέρωση» της παραλίας του Αγίου Κοσμά από τον δήμαρχο Αργυρούπολης-Ελληνικού Χ. Κορτζίδη. Αλλά και άλλες, με τοπικό χαρακτήρα, π.χ. ο αγώνας των κατοίκων της Κερατέας, συνέβαλαν στο γενικότερο κλίμα αντίστασης στην αυθαιρεσία των πολιτικών και των εργολάβων.
Η υπεράσπιση του ασύλου και των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων, η ματαίωση της αναθεώρησης του άρθρου 16 και η ακύρωση του Νόμου της Διαμαντοπούλου για τα πανεπιστήμια και άλλες δυναμικές καμπάνιες, όσο κι αν χρησιμοποιήθηκαν από το σύστημα για να υπογραμμίσουν τις «ακρότητες» της Αριστεράς, τελικά και δίκαια, αποδόθηκαν ως εύσημα στην Αριστερά.
Βέβαια, κορυφαίο γεγονός στη διαμόρφωση ενός μαζικότερου κλίματος διαμαρτυρίας, καταγγελίας και ανατροπής, είναι η κατάληψη της πλατείας Συντάγματος που ξεκίνησε στην κυριολεξία από τα «κάτω», εκτός κομμάτων, και επεκτάθηκε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας ξαφνιάζοντας τους πάντες. Παράλληλα, συνέβαιναν και άλλα πρωτοφανή γεγονότα, όπως «η απαγόρευση εξόδου» υπουργών και βουλευτών από τα σπίτια τους μπροστά στον κίνδυνο να φάνε γιαούρτια, αυγά, ζαρζαβατικά και ενίοτε σκληρότερα αντικείμενα. Όσο κι αν κάποιοι βιάστηκαν χαιρέκακα να αποφανθούν ότι οι πλατείες ξέφτισαν άδοξα, ο σπόρος τους είχε πιάσει.
Επίσης, η συμμετοχή του ΣΥΡΙΖΑ σε «επικίνδυνες» διαδηλώσεις, που είχαν κόστος στην επικοινωνιακή αρένα, μάλλον δικαιώθηκε σε συνδυασμό με τις άλλες τροπές που έλαβαν εντωμεταξύ χώρα.
Επικίνδυνες, συνήθως, θεωρούνται οι κινητοποιήσεις στο κέντρο της Αθήνας εξαιτίας της συμμετοχής του αντιεξουσιαστικού χώρου. Και είναι πράγματι επικίνδυνες γιατί ο αντιεξουσιαστικός χώρος περιλαμβάνει «τμήματα» άκρως συγκρουσιακά. Όμως, δεν είναι μονοδιάστατος. Μάλιστα, ένα από τα κύρια γνωρίσματα του αντιεξουσιαστικού χώρου, τα τελευταία χρόνια, είναι οι θετικές εναλλακτικές ιδέες και δράσεις που έχουν χειροπιαστά αποτελέσματα και ευρύτερο συμβολισμό. Οι δεκάδες καταλήψεις εγκαταλειμμένων χώρων σε όλη την Ελλάδα, οι καλλιτεχνικές ομάδες μουσικής, θεάτρου, χορού, γκράφιτι κ.λπ., το εναλλακτικό εμπόριο, οι εκδόσεις, οι βιολογικές καλλιέργειες, αλλά και οι εναλλακτικές μορφές πολιτικού στοχασμού και συνύπαρξης/συγκρότησης, όπως η άμεση δημοκρατία και η αυτοθέσμιση, βρίσκουν ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση κυρίως μεταξύ των ευαίσθητων, ανήσυχων και μπουχτισμένων από την υποκρισία νέων. Για μια μακριά περίοδο που η Αριστερά έβραζε στο ζουμί της, με πολιτικές άτονες και εποχιακές αναλαμπές, οι αντιεξουσιαστές αργά και βασανιστικά έχτιζαν σαν τα μυρμήγκια τους πόλους αναφοράς τους, που συχνά πυκνά θάβονταν ή υποτιμούνταν κάτω από τις εκδηλώσεις κρότου και θραύσης στις οποίες επιδίδονταν οι συγκρουσιακοί τού εδώ και τώρα «να πά να γαμηθείτε όλοι», ανεξαρτήτως πολιτικού αποτελέσματος.
Όμως, η αποτροπή γκαραζοποίησης του πάρκου Κύπρου και Πατησίων, η μετατροπή του πάρκινγκ της Ναυαρίνου και Ζ. Πηγής σε αλσύλιο, η δημιουργική αναβίωση του εγκαταλειμμένου Βοτανικού Κήπου στην Πετρούπολη, η εύρυθμη λειτουργία του πολυχώρου Νοσότρος στα Εξάρχεια και η δημιουργία δεκάδων αντίστοιχων στεκιών σε όλη την Ελλάδα, με αφετηρία πριν από είκοσι-και χρόνια, καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το στίγμα της εναλλακτικής πολιτικής δράσης, με στοιχεία που υιοθετήθηκαν όχι μόνο από τις «πλατείες», αλλά και από τα κόμματα, τις οργανώσεις και τους ανθρώπους της Αριστεράς. Πολλές καινούριες ιδέες προήλθαν από τον αντιεξουσιαστικό χώρο, μέσα από διαρκείς ζυμώσεις και δράσεις όπως το Φεστιβάλ Βαβυλωνίας που κάθε χρόνο φιλοξενεί εξαίρετους διανοητές από το εξωτερικό.
Το κίνημα των καταλήψεων επηρέασε την Αριστερά. Η λειτουργία της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης, βασικά από συναγωνιστές του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί άνοιγμα, όπως και η δημιουργία κοινωνικών ιατρείων στην Πρέβεζα και το Ρέθυμνο, χωρίς όμως, να αποκτήσει το χαρακτήρα πανελλαδικού κινήματος, ίσως γιατί ο εθελοντισμός στους κόλπους της Αριστεράς βρισκόταν επί χρόνια σε ύφεση. Σε άλλους χώρους, π.χ. στη Λαμπηδόνα, στο Βύρωνα, η κατάληψη προέκυψε ως αποτέλεσμα συνύπαρξης διαφορετικών τάσεων.
Όταν το φαινομενικά αρνητικό είναι θετικό
Θα μπορούσε με ασφάλεια να πει κανείς ότι και τα κινήματα στις αραβικές χώρες, την Ισπανία ή την Αμερική, έπαιξαν το ρόλο τους, μερικές φορές αμφίδρομα.
Κι αν πάει κανείς πιο πίσω, θα δει ότι επιλογές και γεγονότα σε παρελθόντα χρόνο επηρέασαν καθοριστικά και μη προβλέψιμα τις εξελίξεις.Φαίνεται, σήμερα, ότι η ανάδειξη του Αλέξη Τσίπρα από τον Αλέκο Αλαβάνο, που τότε προκάλεσε διχογνωμίες και αργότερα κατέληξε στη ρήξη ανάμεσά τους, ήταν γεγονός ξεχωριστής σημασίας. Όπως και οι σκληρές αντιπαραθέσεις για το χαρακτήρα του ΣΥΡΙΖΑ, μελών ή όχι, η αποκόλληση της ΔΗΜΑΡ και η πιο πρόσφατη απομάκρυνση ομάδας στελεχών και μελών από την ΚΟΕ που διαφωνούσαν με τη μορφή και τη γραμμή που επικρατούσε στο ΣΥΡΙΖΑ.
Η παντελής απουσία ΚΚΕ και ΔΗΜΑΡ από τα κινήματα γειτονιάς, περιβάλλοντος κ.λπ., αλλά και η άμεση ή έμμεση αποδοκιμασία αυτών των μορφών λαϊκής δράσης, όπως έκανε το ΚΚΕ με το «κίνημα της πατάτας», επέσπευσαν τη δημιουργία ευδιάκριτων διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στα βασικά κόμματα της Αριστεράς, με τον ΣΥΡΙΖΑ σαφώς κερδισμένο.
Αναπάντεχα ίσως, το καταστάλαγμα των αντιπαραθέσεων μέσα στους κόλπους της Αριστεράς είχε θετικά αποτελέσματα. Όλα τα κινήματα, πάσης φύσεως, εργατικές διεκδικήσεις, περιβαλλοντικοί ακτιβισμοί κ.λπ. συνέτειναν στην καλλιέργεια του εδάφους για τη διαμόρφωση της σημερινής φυσιογνωμίας της ρισζοσπαστικής Αριστεράς, την έξοδό της από την καταγγελτική στασιμότητα και την απότομη διεύρυνση της επιρροής της.
Όλη αυτή η ζύμωση και η κινητικότητα, συντόνισε την Αριστερά με τις δυνάμεις της κοινωνίας, την ανανέωσε και επιτάχυνε την ωρίμασή της. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τσίπρας με μερικές σωστές επιλογές και προτάσεις κατέστησε τον ΣΥΡΙΖΑ εκφραστή ενός μαζικού λαϊκού κινήματος κόντρα στα κόμματα εξουσίας και τα μνημόνια. Εκεί που έσπειραν πολλοί μαζί, ο ΣΥΡΙΖΑ θέρισε.
Η επίμονη πρόταση για τη συνεργασία των φορέων της Αριστεράς απέναντι στους καταστροφείς της χώρας, η πρόταση για κοινούς υποψηφίους στις μονοεδρικές περιφέρειες, η άρνηση σχηματισμού κυβέρνησης μειοψηφίας και η πρόταση διακυβέρνησης είναι εκφράσεις του νέου προσώπου της Αριστεράς, που χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ανάληψη σοβαρότερων ευθυνών και διατύπωση τολμηρών αλλά γειωμένων προτάσεων.
Ακόμα και η σθεναρή στάση της Αριστεράς για την ανθρώπινη μεταχείριση των μεταναστών, που συκοφαντήθηκε από την ακροδεξιά, δεν άφησε ανεπηρέαστα τα προοδευτικά ανακλαστικά της κοινωνίας, έστω κι αν εκφράστηκαν επιφυλάξεις και διαφορετικές προτάσεις για τη διαχείριση του δύσκολου αυτού προβλήματος.
Αυτό το νέο πρόσωπο, που διαχωρίζει με σαφήνεια την Αριστερά από τα κόμματα της διαπλοκής, αλλά και του αριστερού συντηρητισμού, ενσωματώνει τις κινηματικές επιρροές και δίνει μια ανάσα στο μαχητικό αντιμνημονιακό κίνημα, εξ ου και η στήριξή του από σημαντική μερίδα των «ανένταχτων», ενώ ταυτόχρονα δέχεται κύματα πολιτών που εγκαταλείπουν μαζικά τα κόμματα που μονοπώλησαν την εξουσία επί δεκαετίες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να μαθαίνει συνεχώς από την κοινωνία για να μην αποκοπεί από την πολύμορφη βάση του. Αν χάσει αυτή την επαφή, τη σχέση, την τροφοδοσία, την αιμοληψία από τα κινήματα βάσης, θα αφυδατωθεί. Οι μηχανισμοί που απειλούν κάθε οργανωμένο φορέα με τη γραφειοκρατική τους αντίληψη πρέπει να μεταβληθούν σε αποδέκτες και επεξεργαστές των κοινωνικών μηνυμάτων και να υπηρετούν το λαό. Αλλιώς, σε περίπτωση ανάληψης της διακυβέρνησης, θα συγχωνευτούν με τη γραφειοκρατία του κράτους και θα μπλοκάρουν το δρόμο της Αριστεράς για τη βαθύτερη και ουσιαστικότερη αλλαγή, για την ισότητα, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ανεξαρτησία και το σοσιαλισμό.
Στέλιος Ελληνιάδης
Υ.Γ. Κυκλοφορεί και μια εναλλακτική θεωρία για την επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ. Ανεπίσημοι επιστημονικοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι η μεγάλη κοινωνική στροφή υπέρ της Αριστεράς οφείλεται σε συστηματικούς αεροψεκασμούς που εκπορεύονται από τα υπόγεια στα οποία διαβουλεύονται οι μυστηριώδεις συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ!!!
