Ήταν 23 Απριλίου του 2010, πριν 14 χρόνια, όταν ο τότε ο πρωθυπουργός Γ.Α. Παπανδρέου (ΓΑΠ) ανακοίνωσε την είσοδο της χώρας στα μνημόνια και την υπαγωγή της σε ένα νέο καθεστώς υπό την επικυριαρχία της «τρόικας». Δηλαδή της Ε.Ε., της ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Είχε περάσει ένα περίεργο 6μηνο «απραξίας» της κυβέρνησης, που είχε εκλεγεί με 43% τον Οκτώβριο του 2009 και με κεντρικό σύνθημα «λεφτά υπάρχουν». Ένα κατάφωρο ψέμα, αφού όλο το πολιτικό σύστημα γνώριζε ότι η Ελλάδα ήταν υπό χρεοκοπία (αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος της «παράδοσης» της κυβέρνησης από τον Κ. Καραμανλή με πρόωρες εκλογές).
Σήμερα, όπως αποκαλύφθηκε στο πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσε η Καθημερινή για τα 50 χρόνια από την μεταπολίτευση, έχει επίσημα ομολογηθεί από πολλούς πρωταγωνιστές της εποχής ότι γνώριζαν πως υπήρχε οικονομική χρεοκοπία. Αυτό που δεν λένε, που δεν φωτίζουν, είναι το γιατί η Ελλάδα έφτασε στη χρεοκοπία το 2010. Ποιος ευθύνεται; Διότι ένα κράτος, μια οικονομία δεν χρεοκοπεί ξαφνικά, απότομα, χωρίς πρόδρομα σημάδια. Αλλά το να ζητάμε από τους ενόχους να αναλάβουν τις ευθύνες τους για το τι οικονομικές πολιτικές ακολούθησαν τις προηγούμενες δεκαετίες είναι υπερβολικό, ίσως και άκομψο. Επειδή υποτίθεται πως δεν φταίνε για τίποτα. Ίσως πάλι να ήταν η κακιά ώρα, ή οι «χρόνιες παθογένειες», όπως συνηθίζουν να λένε. Στο συνέδριο της Καθημερινής τα πρωτοκλασάτα στελέχη του Σημιτισμού χρεώνουν τη χρεοκοπία στη μη λύση του ασφαλιστικού… Τι βολική εξήγηση για όλο το σύστημα! Όπως και το άλλο που λέχθηκε τότε, το «μαζί τα φάγαμε».
Τα ψέματα
Λίγα χρόνια όμως πριν, στις αρχές του 2000, η Ελλάδα ζούσε ένα όνειρο: είσοδος στο ευρώ, Ολυμπιάδα 2004 και Βαλκανική εξόρμηση. Μεγαλείο, αποθέωση. Και μαζί αποθέωση της δανειακής επέκτασης (διαφημιζόμενα δάνεια κάθε είδους), ενώ το χρέος και τα ελλείμματα εκτινάσσονταν. Όταν από τις ΗΠΑ η οικονομική κρίση μετανάστευσε και στην Ευρώπη, το 2008-2010, ήταν λογικό οι ισχυρότερες δυνάμεις της Ε.Ε. (δηλαδή πρώτη η Γερμανία) να ξεφορτώσουν την κρίση προς τον Νότο, επιβάλλοντας έκτακτα προγράμματα διάλυσης της οικονομίας και της κυριαρχίας χωρών προκειμένου να διασωθούν οι τράπεζες και η οικονομία τους. Έτσι μια εξαρτημένη χώρα όπως η Ελλάδα χρεοκόπησε οικονομικά, για άλλη μια φορά στην ιστορία της. Και για να «διασωθεί» πρόστρεξε στους Δανειστές (δηλαδή σε αυτούς από τους οποίους ήδη εξαρτιόταν). Μόνο που σε τέτοιες περιπτώσεις η «διάσωση» σημαίνει πολλά πράγματα, που τα γνωρίζαμε και από προηγούμενες χρεοκοπίες της χώρας.
Ούτε το ευρώ μας προστάτευσε (αντίθετα, η πρόσδεση μιας αδύναμης οικονομίας σε ένα σκληρό νόμισμα και η αφαίρεση της οικονομικής πολιτικής όξυνε το πρόβλημα), ούτε η υποτιθέμενη σύγκλιση με την Ε.Ε. πρόσφερε κάτι. Και φυσικά ο οργανισμός αυτός δεν επέδειξε καμία αλληλεγγύη προς ένα αδυνατισμένο μέλος του. Ίσα-ίσα, το χρησιμοποίησε ως πειραματόζωο και εφαλτήριο νέων αποικιοκρατικών μεθόδων «διάσωσης», δηλαδή κατάλυσης της κυριαρχίας, λεηλασίας όλης της δημόσιας περιουσίας της χώρας, και επιβολής ληστρικών όρων αποπληρωμής των τόκων και δανείων – που σήμαιναν λεηλασία του εισοδήματος του ελληνικού λαού, εργαζόμενων και συνταξιούχων. Τότε ειπώθηκε το μεγάλο ψέμα-αντιστροφή της πραγματικότητας: «Προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει τη χρεοκοπία, προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης υπό την παρακολούθηση της τρόικας». Αυτό το «προκειμένου να αποφύγουμε τη χρεοκοπία» είναι ψέμα. Προσφύγαμε στις αιτήσεις «διάσωσης» από τους «εταίρους» μας ακριβώς επειδή χρεοκοπήσαμε. Μόνο που αυτοί οι «φίλοι» διασώζουν με όρους: Επιτροπεία, κατάλυση λαϊκής κυριαρχίας, φτωχοποίηση, λεηλασία του πλούτου, αποικιοποίηση.
Και ένα, και δύο και τρία… και μπάστα;
Επισήμως η χώρα –μέσω του κοινοβουλίου, των κυβερνήσεων και των συστημικών κομμάτων, και ειδικότερα μέσω πρωθυπουργών, υπουργών Οικονομικών και με «εγγυητή» τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας (υπάλληλο της ΕΚΤ) κ. Στουρνάρα– υπέγραψε 3 μνημόνια από το 2010 μέχρι το 2018. Χωρίς να κάνουν λόγο για χρεοκοπία (η οποία δεν ήταν μόνο οικονομική), προχώρησαν σε δανειακές συμβάσεις που, όπως τονίζει ο γνωστός συνταγματολόγος καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης, «ούτε με το πιστόλι στο κρόταφο δεν υπογράφονταν» – διότι «υπάρχει στο μνημόνιο ρητή παραίτηση δικαιωμάτων εθνικής κυριαρχίας». Αυτά όμως είναι μικρολεπτομέρειες για το πολιτικό μας σύστημα.
Χωρίς να κάνουν κανένα ουσιαστικό απολογισμό του τι σήμαναν τα 3 μνημόνια για τη χώρα και το λαό, όλα τα συστημικά κόμματα πανηγυρίζουν για 3 πράγματα: την έξοδο από τα μνημόνια, την παραμονή στην Ε.Ε., την επιστροφή στην κανονικότητα. Ξέρουν ότι ψεύδονται, αλλά ο πανηγυρισμός τους έχει κάποια βάση: πέρασαν μεγάλη λαχτάρα, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, όταν υπήρχε ένα μεγάλο λαϊκό αντιμνημονιακό κίνημα και έπρεπε να κρύβονται. Είδαν με φόβο να γκρεμίζεται ο δικομματισμός Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ, και το καλοκαίρι του 2015 άκουσαν τη φωνή του λαού να φωνάζει ένα «ΟΧΙ» στην ευρωκρατία που τους τρόμαξε. Και τότε όλοι μαζί, Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι αλλά και ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, καταπάτησαν τη λαϊκή εντολή μέσα σε ένα βράδυ, και αποδέχτηκαν το 3ο μνημόνιο (το πιο επαχθές, διότι ήταν σε μεγάλο βαθμό και τιμωρητικό), το οποίο βάθυνε κι άλλο το καθεστώς της επιτροπείας, του ελέγχου και της αποικιοποίησης της χώρας. Αυτή τη φορά με συνεργό το κόμμα της «πρώτης φοράς Αριστερά». Το ΤΑΙΠΕΔ έγινε Υπερταμείο. Η δημόσια περιουσία της χώρας όχι μόνο υποθηκεύτηκε (ως εγγύηση), αλλά και παραχωρήθηκε σε μια Α.Ε. που το Δ.Σ. της διορίζονταν από τους Δανειστές – ώστε να «αξιοποιήσει» και να ξεπουλήσει την περιουσία αυτή στους Δανειστές, και να πληρωθούν τόκοι και δάνεια. Μεγαλύτερο ξεπούλημα, διάρκειας 99 χρόνων, δεν έχει ξανασυμβεί. Πάλι ο καθηγητής Κασιμάτης έχει πει ότι τέτοια μνημόνια δεν έχουν ξαναγίνει στην ιστορία με άλλες χώρες. Η τρόικα ονομάστηκε «θεσμοί», αλλά η εξουσία ήταν στο Χίλτον. Και όλοι οι υπουργοί έτρεχαν εκεί, στον 7ο και 8ο όροφο, για να πάρουν οδηγίες. Ξεφτίλα άνευ προηγουμένου.
Αυτό που δεν ομολογείται από κανέναν
Στη χώρα επιβλήθηκε ειδικό καθεστώς, και αυτό αποκρύβεται. Μια νέα ποιότητα χαρακτηρίζει από τότε την Ελλάδα: δεν είναι ένα κυρίαρχο κράτος, έχει απολέσει σημαντικό μέρος της επικράτειας ή δεν ασκεί επικράτεια, και έχει παραδώσει τα «κλειδιά» της οικονομίας και της «αξιοποίησης» κάθε περιουσιακού στοιχείου στους Δανειστές. Είναι ένα χρεοκοπημένο κράτος που ζει με «σωληνάκια», δίχως οικονομική υπόσταση, δίχως δημοσιονομική πολιτική. Αυτά όλα πέρασαν στα χέρια των Δανειστών και των μορφών ελέγχου που έχουν επιβάλει. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον μια «οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένη χώρα, με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού» (όπως πάνω-κάτω την ορίζαμε στα προηγούμενα χρόνια). Μετέπεσε σε μια άλλη ποιότητα, αυτή της μετανεωτερικής αποικίας, έχοντας παραχωρήσει ή απολέσει μια σειρά από βασικά εργαλεία πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας. Μόνο που ειδικοί λόγοι οδηγούν Δανειστές και πολιτικό σύστημα να μην ομολογούν ανοικτά τη χρεοκοπία της: κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε προβλήματα στο «οικοδόμημα Ε.Ε.» και στο σύστημα του ευρώ. Διότι δεν μπορεί να ομολογηθεί ανοιχτά μια χρεοκοπία χώρας που συμμετέχει στην ευρωζώνη, χωρίς αυτό να επιφέρει μια σειρά από τραντάγματα στο όλο οικοδόμημα.
Άρα ζούμε μια φιξιόν εκδοχή χώρας που πέρασε μια μεγάλη μπόρα, κινδύνευσε πολύ, αλλά χάρη στους «μενουμευρώπη» και την «κωλοτούμπα» του Αλέξη, συν τη «βοήθεια» που έδωσαν οι Δανειστές, δεν έπεσε στα βράχια και ξαναγύρισε στην κανονικότητα. Αυτό είναι το αφήγημα των απολογητών των μνημονίων, της υποτέλειας και της απώλειας της κυριαρχίας της χώρας, των υπηρετών της μισοαποικιακής Ελλάδας, του «ναι σε όλα» (Πρέσπες, Αιγαίο, Ουκρανία, Ισραήλ κ.ο.κ.). Διότι πλάι και μαζί με τα οικονομικά μνημόνια υπάρχουν και τα γεωπολιτικά. Μια χώρα-κολαούζος, μια χώρα-αποικία σέρνεται πίσω από Δανειστές και Επικυρίαρχους χωρίς να βγάζει τσιμουδιά. Μάλιστα αυτή η «Ελλάδα» περηφανεύεται για τη στάση της. Τέτοια ξιπασιά. Το γιατί είναι προφανές: βρήκε τον τρόπο να συνεχίζει να πλουτίζει και μέσα από την ποιότητα της αποικίας που προσέλαβε η χώρα με τα μνημόνια. Η διαιώνιση και διαχείριση του «υπάρχοντος» που διαμόρφωσαν τα μνημόνια επιτρέπει στην Ελλάδα της υποτέλειας να προσφέρει τη συνδρομή της στο «έργο» της εκποίησης και λεηλασίας (που το ονομάζουν ανάπτυξη), και μέσα από αυτήν την υπηρεσία να πλουτίζει.
Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας πρέπει να αναμετρηθεί με όλα τα εγκλήματα και τα θηρία που το περικυκλώνουν και το εμποδίζουν να επιλυθεί. Αφορά τις ζωές μας, αλλά και τις ζωές των επόμενων γενεών, όπως και το μέλλον του ελληνισμού και της Ελλάδας
Το ψέμα της εξόδου από τα μνημόνια
Τα μνημόνια (1ο, 2ο και 3ο) σαν συγκεκριμένες δανειακές συμβάσεις είχαν διάρκεια έως το 2018. Όμως οι εφαρμοστικοί νόμοι και οι διατάξεις των «θεσμών» που δημιούργησαν (αλλά και τα δάνεια και οι τόκοι που πρέπει να αποπληρωθούν) δημιουργούν ένα μνημονικό πλέγμα διαρκείας για το οποίο ο πολιτικός κόσμος δεν μιλά. Το αποκρύπτει. Το Υπερταμείο έχει διάρκεια 99 χρόνων. Η αποπληρωμή των δανείων λήγει σε μερικές δεκαετίες, τέλη του 2060. Μεγάλες δόσεις (περίπου 35 δισ.) πρέπει να αποπληρωθούν μέχρι το 2030. Η χώρα παραμένει πάντα υπό παρακολούθηση, σε καθεστώς υψηλής εποπτείας, έως ότου αποπληρώσει το 75% των δανείων – πράγμα που, σύμφωνα με υπολογισμούς, θα συμβεί το 2059.
Από το 2018 μέχρι το 2022 ήμασταν επισήμως σε ένα καθεστώς ενισχυμένης επιτήρησης από τους ευρωενωσιακούς θεσμούς. Κάθε 3 μήνες γινόταν αυστηρός έλεγχος. Μετά ο έλεγχος έγινε 6μηνιαίος. Η Ελλάδα δεν μπορεί να καταρτίσει κανέναν προϋπολογισμό χωρίς προηγούμενη έγκριση από τους Δανειστές. Δεν μπορεί να πάρει καμιά απόφαση οικονομικής πολιτικής χωρίς έγκριση. Τώρα γίνεται γνωστό ότι πρέπει επειγόντως να προστρέξουμε σε νέα πρωτογενή πλεονάσματα 2% του ΑΕΠ για το 2024, που σημαίνει περιορισμό των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, με αύξηση δημοσίων εσόδων και μείωση παροχών και φορολογικών ελαφρύνσεων. Άρα προαναγγέλλεται η είσοδος (δηλαδή η συνέχιση) μιας αρκετά αυστηρής επιτήρησης από τις Βρυξέλλες, και θα κληθούμε στην υλοποίηση μιας σκληρότερης δημοσιονομικής προσαρμογής τα επόμενα χρόνια. Πολιτικά αυτά σημαίνουν ότι τα μνημόνια, και το καθεστώς που επέβαλαν, συνεχίζονται μέχρι νεωτέρας…
Ο απολογισμός που δεν γίνεται
Ο πολιτικός κόσμος ή ψεύδεται ή δεν χαμπαριάζει τι ακριβώς γίνεται. Ο Μητσοτάκης, καλύτερα πληροφορημένος, ερωτοτροπεί με την ιδέα μιας μετάθεσης σε ευρωπαϊκά αξιώματα. Ξέρει τι έρχεται. Κι ας πανηγυρίζουν για επενδυτικές βαθμίδες και επιτυχίες της οικονομίας. Πρόσφατα οι Financial Times μίλησαν για μνημονιακή «διάσωση» που μετατρέπει την Ελλάδα στη φτωχότερη χώρα της Ε.Ε. Ανέφεραν επίσης πώς, ενώ «η χώρα συγκαταλέγεται πράγματι στις καλύτερες πρόσφατες επιδόσεις της ευρωζώνης», «έχει γίνει και η φτωχότερη». Και συνέχισαν: «Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2% το 2023 […] Ωστόσο η τελευταία ανάκαμψη έχει μόλις ελαφρώς ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. τα τελευταία δύο χρόνια – και όχι αρκετά για να τους βγάλει από τη θέση τους ως τους φτωχότερους ανθρώπους στην ευρωζώνη […] Αυτό είναι κάτι σχετικά νέο για την Ελλάδα, καθώς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν παρόμοιο με αυτό του μέσου όρου της Ε.Ε. μέχρι το 2009. Έκτοτε, σε 10 χώρες το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε πάνω από αυτό της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να είναι η δεύτερη φτωχότερη χώρα στην Ε.Ε. μετά τη Βουλγαρία, και η φτωχότερη στο μπλοκ του κοινού νομίσματος».
Η ίδια εφημερίδα –κι όχι κάποιος αριστεριστής– θα σημειώσει: «Οι ελληνικές δαπάνες μειώθηκαν και οι φόροι αυξήθηκαν για να εξασφαλιστεί η διάσωση από το ΔΝΤ και την Ε.Ε., συμπιέζοντας τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και κατεδαφίζοντας την οικονομία. Η έκταση της οικονομικής ζημίας ήταν εξαιρετική για καιρό ειρήνης. Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε σχεδόν κατά 30% […] Το 2016, οι καταναλωτικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 24% σε σχέση με το 2007, οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 20% και οι επενδύσεις κατέρρευσαν κατά 65%. Την ίδια περίοδο, η μεταποιητική δραστηριότητα μειώθηκε σχεδόν στο μισό, το λιανικό εμπόριο και η επαγγελματική δραστηριότητα συρρικνώθηκαν κατά σχεδόν το ένα τρίτο. Η ανεργία εκτοξεύθηκε σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, σχεδόν στο 30%. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία είναι σήμερα περίπου 19% μικρότερη από ό,τι το 2007 –παρά την ισχυρή ανάκαμψη της χώρας μετά την πανδημία– ενώ η οικονομία της Ε.Ε. στο σύνολό της έχει αυξηθεί κατά 17%».
Επίλογος: Το έγκλημα και το θηρίο
Κλείνουμε με λόγια πάλι του Γιώργου Κασιμάτη, από μια ομιλία του τον Νοέμβριο του 2015 σε εκδήλωση που είχε διοργανώσει ο Δρόμος. Λόγια με μεγάλη επικαιρότητα για όσα ζούμε και όσα έρχονται: «Αυτό από το οποίο θέλω να ξεκινήσω είναι ότι πρέπει να γνωρίζουμε το έγκλημα και το θηρίο. Εάν δεν το γνωρίσουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Και δυστυχώς σήμερα είναι κάτι πολύ μπερδεμένο, γιατί έχει στα χέρια του έναν τεράστιο μηχανισμό, έχει στα χέρια του την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για πλύση εγκεφάλου. Γι’ αυτό και ο αγώνας μας είναι θέμα του κόσμου ολόκληρου. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τι σημαίνει ο αγώνας μας, και τι σημαίνει υποδούλωση. Να μην κάνουμε το λάθος να μείνουμε εκεί που θέλησαν να μας βάλουν όσοι συμβιβάστηκαν. Εκεί που θέλησαν να μας βάλουν οι δανειστές μας και τα κέντρα εξουσίας. Να μην μείνουμε στο πλαίσιο της συστημικής αντιπολίτευσης. Δεν έχει σημασία αν θα υποστούμε το Α ή το Β. Σημασία έχει να δούμε το θηρίο, κι αυτό να το μεταδώσουμε. Για να δούμε το θηρίο, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι όλα αυτά που υφίσταται ο ελληνικός λαός, σήμερα, δεν μπαίνουν σε συζήτηση. Η πρώτη συζήτηση είναι πώς θα σώσουμε τον ελληνικό λαό και τις επόμενες γενιές από αυτό το θηρίο. Το θηρίο της δεύτερης φάσης του καπιταλισμού, όπως το λέω, της δεύτερης φάσης των γεωπολιτικών βλέψεων των μεγάλων δυνάμεων».
Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας πρέπει να αναμετρηθεί με όλα τα εγκλήματα και τα θηρία που το περικυκλώνουν και το εμποδίζουν να επιλυθεί. Καλούμαστε να συμβάλλουμε όπως και όσο μπορούμε στην αντιμετώπισή του. Αφορά τις ζωές μας, αλλά και τις ζωές των επόμενων γενεών, όπως και το μέλλον του ελληνισμού και της Ελλάδας.
