Ο μεγάλος συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης επέλεξε ως επιτάφιο επίγραμμα το περίφημο: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λεύτερος».
Βέβαια η θέση αυτή δεν είναι δική του, πίστευε ότι τον εκφράζει απόλυτα και την υιοθέτησε. Πατέρας της είναι ο κυνικός φιλόσοφος Δημώναξ. Ο θαυμαστής του, ο σατιρικός συγγραφέας Λουκιανός, μας διέσωσε το σχετικό απόσπασμα: «Μόνον ευδαίμονα έφη τον ελεύθερον, …τον μήτε ελπίζοντα τι μήτε δεδιότα» (Ο πραγματικά ευτυχισμένος άνθρωπος είναι μόνο ο ελεύθερος, αυτός που ούτε ελπίζει σε κάτι ούτε φοβάται κάτι).
Ο Ν. Καζαντζάκης αναδείχθηκε σε αρχιερέα της πανανθρώπινης αξίας της ελευθερίας, όμως το ταφικό του επίγραμμα αποτελεί έναν ατελή οδοδείκτη και γι’ αυτό εύκολα παρεξηγείται. Για να συλλάβεις το μήνυμα του Καζαντζάκη, πρέπει να διαβάσεις τουλάχιστον όλα τα φιλοσοφικά του έργα. Εκεί θα καταλάβεις, ότι η ελευθερία έχει ως αφετηρία τη βούληση αλλά στη συνέχεια παίρνει την μορφή μιας ατέλειωτης πορείας και μάλιστα ανηφορικής πάνω στο βουνό της Υπάρξεως, εκεί που συναντώνται ο Άνθρωπος, η Φύση και ο Θεός.
Η ελευθερία λοιπόν είναι μία κοπιαστική ακόμη και θυσιαστική πορεία με κύριο χαρακτηριστικό τον Αγώνα, τόσο στον εξωτερικό χώρο του Ανθρώπου (κοινωνία), όσο και στον εσωτερικό του κόσμο (Αυτογνωσία, χαρακτήρας).
Η ελευθερία κτίζεται πάνω σε τέσσερα επίπεδα: την ολική Πίστη, που δίνει την ενέργεια και την δύναμη για τον Ανήφορο, την Βούληση, που είναι ο καυστήρας κινήσεως, ο Αγώνας, που είναι η επίμονη προσπάθεια ανεξαρτήτως κόστους και η εκπλήρωση του Καθήκοντος, που είναι η ενατένιση της κορυφής, η πραγμάτωση του Οράματος.
Να γιατί η Ελευθερία, η Ζωή και η Αγιότης ταυτίζονται. Σωστά έχει λεχθεί, ότι η ελευθερία είναι διπλή: προς κάτι και από κάτι. Επομένως η πορεία προς την ελευθερία αρχίζει με την απελευθέρωση από τα δύο πιο έντονα συναισθήματα εξαρτήσεως, που είναι η ελπίδα και ο φόβος. Η ελευθερία δεν αφορά μόνο τον σκοπό, αφορά και τα μέσα. Ο σημερινός αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία και μάλιστα ως συνέχεια του 1821 δεν πρέπει να έχει ως αφετηρία κάποιο φόβο αλλά ούτε και την ελπίδα, ότι κάτι θα γίνει και τελικά θα σωθούμε. Δεν βοηθάει ούτε η αισιοδοξία ούτε η απαισιοδοξία. Αυτά είναι πολύ ρηχά συναισθήματα και παραισθησιογόνα. Χρειάζεται κάτι πολύ δυνατό, όπως η απελπισία, που σημαίνει την πλήρη ρήξη με την πραγματικότητα. Η Έξοδος του Μεσολογγίου δεν έγινε ούτε με αισιοδοξία ούτε με απαισιοδοξία αλλά με εκρηκτική απελπισία. Χρειαζόμαστε έναν ισχυρό άξονα στηρίξεως με δύο πόλους: ένα απαιτητικό Όραμα και μία αποφασιστική Βούληση. Όταν θέλεις και ξέρεις τι θέλεις, δεν χρειάζεσαι συναισθήματα. Επένδυσε στην θέλησή σου!
Ηλίας Φιλιππίδης
