Ανησυχητικά έχουν αυξηθεί τα περιστατικά που αφορούν δολοφονίες παιδιών από τους γονείς τους –που μετά αυτοκτονούν–, οι αυτοκτονίες, οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, η κακοποίηση των γυναικών και οι γυναικοκτονίες. Το κοινωνικό σώμα έχει πληγωθεί πολλαπλώς τα τελευταία δέκα χρόνια από την πολύπλευρη κρίση που ταλανίζει την χώρα και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να εκκρίνει βία με διάφορους τρόπους.
Τα παιδιά στο επίκεντρο
Πριν από δύο περίπου εβδομάδες είδαμε έναν πατέρα στο Χαλάνδρι να σκοτώνει τον τετράχρονο γιο του και μετά να αυτοκτονεί. Τα τελευταία δύο χρόνια έγιναν τουλάχιστον 10 δολοφονίες παιδιών από γονείς. Την ίδια στιγμή σύμφωνα με στοιχεία από το Χαμόγελο του Παιδιού η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 μέσα στο 2018 δέχτηκε 271.996 τηλεφωνικές κλήσεις (221.152 το 2017): 729 ήταν καταγγελίες για σοβαρά περιστατικά κακοποίησης (848 το 2017) σε 1.358 παιδιά (1.656 το 2017). Το 41,7% κατήγγειλε σωματική κακοποίηση και το 54,3% εγκατάλειψη ή παραμέληση. Ακόμα από μελέτη που έγινε από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (ΙΥΠ) κατά το 2010-2012 αποδείχτηκε ότι τα επίσημα στοιχεία απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Από την μελέτη προέκυψε ότι το 80% των μαθητών έχει υποστεί σωματική βία, το 80% ψυχολογική βία, το 20% σεξουαλική βία και το 40% παραμέληση.
Από ότι φαίνεται και από τα στοιχεία η βία έχει εισέλθει στην οικογένεια για τα καλά. Η διάχυτη βία που βιώνει η κοινωνία έχει μολύνει τις οικογενειακές σχέσεις σε μεγάλο βαθμό δημιουργώντας μια σειρά από νοσηρά φαινόμενα. Αιτίες η πολύπλευρη κρίση –αξιών, πολιτική, κοινωνική, οικονομική, ιδεολογική–, η αίσθηση ανασφάλειας, η απουσία προοπτικής, το συναίσθημα ότι τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα αλλά και η κατάρρευση των κοινωνικών δομών συνολικά.
Οι αυτοκτονίες συνεχίζουν
Οι αυτοκτονίες συνεχίζουν στην Ελλάδα να καταγράφονται σε υψηλά επίπεδα. Μετά την μεγάλη έξαρση την πρώτη πενταετία της κρίσης και το 2014 όπου είχαμε 565 αυτοκτονίες (αριθμός ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα) ο αριθμός τους κατά έτος μειώθηκε αλλά συνέχισε να είναι σε υψηλά επίπεδα ειδικά για μια χώρα του Νότου και της Μεσογείου. Οι αυτοκτονίες και η αύξησή τους συνδέονται απευθείας με τις συνέπειες της κρίσης πάνω στην ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας που δημοσιεύτηκε το 2015 επισημάνθηκε ότι η οικονομική δυσχέρεια και η ανεργία διατηρούν στατιστικά σημαντική επίδραση στις αυτοκτονίες – παρούσα σύμφωνα με την έρευνα είναι σε μεγάλο βαθμό και η κατάθλιψη.
Αιτίες της πολλαπλών περιστατικών βίας και αυτοκτονιών είναι η πολύπλευρη κρίση –αξιών, πολιτική, κοινωνική, οικονομική, ιδεολογική–, η αίσθηση ανασφάλειας, η απουσία προοπτικής, το συναίσθημα ότι τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα αλλά και η κατάρρευση των κοινωνικών δομών συνολικά
Ενδοοικογενειακή βία, πατριαρχία και κρίση
Με βάση στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, σε πανελλαδικό επίπεδο, μεταξύ του 2014 και του 2017 έχουν σημειωθεί περισσότερα από 13.700 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με τις γυναίκες να αποτελούν περίπου το 70% των θυμάτων. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 25% των Ελληνίδων άνω των 15 έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της. Από ότι φαίνεται η κρίση έχει οξύνει το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών – κάτι που έτσι και αλλιώς προϋπήρχε φανερά ή καλυμμένα.
Η Γεωργία Πετράκη, καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, σε δήλωσή της στο Βήμα (14/4/2019) τόνισε: «Η οικονομική κρίση φαίνεται να αυξάνει την πίεση στους παραδοσιακούς ρόλους των ανδρών ως “κουβαλητών” στο σπίτι και ενδεχομένως τους δημιουργεί κρίση, η οποία μπορεί να βιώνεται ως αμφισβήτηση του ανδρισμού τους και της ατομικής τους αξιοπρέπειας. Σε αυτή τη βάση μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένας άνδρας θύμα της κρίσης ασκεί βία προς τη γυναίκα, καθώς μέσω αυτής θέλει να καλύψει το “κενό εξουσίας” που έχει δημιουργηθεί. Όμως για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχει ένα υπόβαθρο. Η κρίση δηλαδή είναι ένας ακόμη επιβαρυντικός παράγοντας και όχι η γενεσιουργός δύναμη. Γιατί μην ξεχνάμε ότι η βία κατά των γυναικών είναι διαταξική και φαίνεται ότι οι μηχανισμοί της, αν και ενεργοποιούνται σε διαφορετικές περιστάσεις κατά κοινωνική τάξη αλλά και κατά φυλή-χώρα, έχουν ένα κοινό υπόβαθρο, που είναι αυτό της κυριαρχίας, της άσκησης εξουσίας πάνω στον άλλον και της επιβεβαίωσής της. Είναι ο ακραίος μηχανισμός ελέγχου και καθυπόταξης των γυναικών που τις καθιστά έρμαια της “δύναμης” των ανδρών. Άρα η βία κατά των γυναικών συνιστά εσωτερικό αλλά και καλά κρυμμένο πυρήνα της πατριαρχίας μέσα στα άδυτα της αγίας οικογένειας».
* Τα στοιχεία που δημοσιεύουμε είναι από το ρεπορτάζ της Έρης Βαρδάκη, Βήμα, 14/4/2019
Φόβος και αγριότητα
Ο φόβος και η αγριότητα είναι ακόμα δύο χαρακτηριστικά που έχουν αποτυπωθεί έκδηλα στο κοινωνικό σώμα τα χρόνια της ολόπλευρης κρίσης. Στην ελληνική κοινωνία κυριαρχεί και εξαπλώνεται ένα γενικευμένο αίσθημα φόβου. Αυτός ο φόβος –και ανασφάλεια παράλληλα– γεννιέται και διευρύνεται επειδή η πλειοψηφία του ελληνικού λαού συνειδητοποιεί ότι το μέλλον του θα είναι πολύ χειρότερο από το παρόν του.
Και έχουμε και αγριότητα μεγάλης κλίμακας. Και αυτό γιατί η κοινωνία επιστρέφει στον αποστολέα την αγριότητα. Και αποστολέας δεν είναι άλλος από το κοινωνικό σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε. Αυτό το σύστημα «βιάζει» καθημερινά και ποικιλοτρόπως το κοινωνικό σώμα, με τις μνημονιακές πολιτικές και τους γεωπολιτικούς καταναγκασμούς αλλά και την κατασταλτική βία, όλων των ειδών, που ασκείται πάνω του για να χειραγωγηθεί καλύτερα. Και μετά αυτό με την σειρά του, το κοινωνικό σώμα, εκκρίνει πολλαπλά την αγριότητα, ξανά και ξανά, μέσω της εγκληματικότητας και της διάχυτης κοινωνικής βίας διάφορων μορφών.
Πάνω σε αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, τον φόβο και την αγριότητα, εξασκούνται πολλαπλές συστημικές πολιτικές που στόχο έχουν να συντηρητικοποιήσουν την συνείδηση και να κατατεμαχίσουν το φρόνημα του κόσμου. Από την άλλη, όσες πολιτικές δυνάμεις διατείνονται κάποιο απελευθερωτικό όραμα φαίνεται να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο ή την «πέφτουν» στην κοινωνία για τα «συντηρητικά» της αντανακλαστικά ή ακόμα χειρότερα δικαιολογούν αγριότητες διανθίζοντας τις με απάνθρωπα ιδεολογικά περιτυλίγματα. Οι καιροί, δυστυχώς, είναι δύσκολοι και περίπλοκοι και πρέπει να εμπιστευτούμε τα βασικά και τα θεμελιώδη, τα κριτήρια που μας κάνουν ανθρώπους. Αυτή είναι μια ασφαλής πυξίδα για τους δύσκολους καιρούς. Όχι ικανή από μόνη της αλλά σίγουρα αναγκαία…
