Η πολιτική ζωή της χώρας μετά την τεράστια λαϊκή κινητοποίηση σε όλη την Ελλάδα (αλλά και σε πολλές πόλεις του εξωτερικού) μπαίνει σε νέα φάση. Το ενεργό και βαθύ ρήγμα που προκάλεσε το συστημικό έγκλημα των Τεμπών, και ιδιαίτερα η επιχείρηση συγκάλυψής του, προκαλούν έναν σεισμό, ένα μεγάλο πολιτικό ζήτημα. Αυτό αλλάζει πολλά δεδομένα, και σπρώχνει σε μια ουσιαστική αποτίμηση και εκτίμηση της κατάστασης που δημιουργεί και της δυναμικής που προκαλεί.
Τι είναι όμως τα «Τέμπη», και πώς εισέβαλαν στην πολιτική σκηνή της χώρας;
Ξεκαθαρίζουμε εξαρχής: Τα Τέμπη είναι η πιο εμφανής, η πιο μαζική, η πιο πολυσυλλεκτική διαδικασία και διαθεσιμότητα γύρω από μια πρωτοβουλία που πήραν οι συγγενείς των θυμάτων. Είναι η πιο καθαρή, αποφασιστική, μακρόχρονη συσσώρευση αξιοπιστίας, εμπιστοσύνης και ελπίδας που εκφράζει ένα γνήσιο πάνδημο αίτημα για Δικαιοσύνη, Αλήθεια και Οξυγόνο στη χώρα.
Όταν λέμε «Τέμπη» σήμερα όλοι κατανοούν και αναφέρονται σε ένα συστημικό έγκλημα που έγινε στη «βάρδια» της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η οποία με απύθμενο κυνισμό και κινήσεις έντονα παρακρατικές προώθησε ένα «μπάζωμα» και μια συγκάλυψη. Μια επιχείρηση που θυμίζει καθεστωτικές παρεμβάσεις σε ανάλογα εγκλήματα σε άλλες χώρες, όπου η δραστηριοποίηση πολλαπλών μηχανισμών έσπευσε να καλύψει τις ευθύνες και τους άμεσους και έμμεσους αυτουργούς.
Για να γίνουν τα «Τέμπη» αυτό που είναι σήμερα χρειάστηκαν δύο χρόνια απίστευτης προσπάθειας και ηθικού σθένους από τους συγγενείς των θυμάτων. Δύο χρόνια βασανιστικής ανάδειξης στοιχείων που τεκμηρίωναν ευθύνες, παραλείψεις, συγκάλυψη στοιχείων, μπάζωμα κυριολεκτικό και μεταφορικό, αδράνεια της δικαιοσύνης, μπούλινγκ και δολοφονίες χαρακτήρων στις οποίες με περίσσιο θράσος προέβαιναν υπουργοί και βουλευτές της κυβέρνησης. Δύο χρόνια ασύστολων ψεμάτων του ίδιου του πρωθυπουργού, και σιωπής της αντιπολίτευσης. Ένα ολόκληρο σύστημα στην υπηρεσία της συγκάλυψης, για να μην μαθευτεί η αλήθεια: Ποιο φορτίο, τι φορτίο, ποιος παραλήπτης, γιατί έκρηξη, πότε έκρηξη, πόσα βαγόνια, πού είναι τα βίντεο, περίεργες εξαφανίσεις και θάνατοι, απειλές και τρολς απέναντι σε συγγενείς και δημοσιογράφους ή εμπειρογνώμονες.
Για να γίνουν τα «Τέμπη» αυτό που είναι σήμερα χρειάστηκε να ενεργοποιηθούν ανακλαστικά της κοινωνίας από την πρώτη στιγμή. Η συγκίνηση και η οργή για το έγκλημα είχε αγκαλιάσει όλη τη νέα γενιά σε όλη τη χώρα και είχαν ξεκινήσει μεγάλες κινητοποιήσεις από την πρώτη στιγμή. Μετά το απίστευτο καλοκαίρι του 2023 (εκλογές, 41%, επανεκλογή του κυνικού και αναίσχυντου Κ. Καραμανλή τζούνιορ, πλημμύρες και καταστροφές) οι κυβερνώντες νόμισαν ότι τα Τέμπη θα περάσουν σε δεύτερη μοίρα. Έκαναν μεγάλο λάθος…
Βαθύ, ενεργό ρήγμα
Το ρήγμα που προκλήθηκε από το μοιραίο δυστύχημα ήταν βαθύ και παρέμεινε ενεργό. Συνέχιζε να το τροφοδοτεί η δράση του συλλόγου των συγγενών και οι πρωτοβουλίες που πήρε. Ο ανιδιοτελής χαρακτήρας των ενεργειών, η μνήμη των νεκρών και ο τρόπος που φέρθηκε η Πολιτεία απέναντί τους, η κραυγαλέα αδιαφορία των κρατικών οργάνων και οι εξόφθαλμες κινήσεις συγκάλυψης, έφεραν αποτελέσματα: Μαζικές συγκεντρώσεις σε διάφορες πόλεις της χώρας, μεγάλο ενδιαφέρον για την υπόθεση, ανάδειξη ανθρώπων που δεν συμπεριφέρονταν με τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι πολιτικοί παράγοντες· που αποδείκνυαν ένα άλλο ήθος και μια ηθική η οποία δεν απορρέει από κανόνες μάρκετινγκ και από πολιτικαντισμούς αίσχιστου είδους.
Η συλλογή 1,5 εκατομμυρίων υπογραφών ήταν ένα ηχηρό σημάδι συσπείρωσης και συνειδητοποίησης. Κανένα κόμμα ή συνδικάτο δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι παρόμοιο. Κι όμως, το έκανε μια μικρή ομάδα συγγενών θυμάτων. Στο δε αίτημα να αρθεί η ασυλία όλων των πολιτικών προσώπων και να αλλάξει ο σχετικός νόμος, τα συστημικά κόμματα αντιτάχθηκαν, το δε ΚΚΕ αρνήθηκε να αρθεί η ασυλία σε όλους τους βουλευτές, αλλά μόνο στους υπουργούς…
Η συναυλία που έγινε στο τέλος του καλοκαιριού στο Καλλιμάρμαρο στην Αθήνα ήταν άλλη μια ένδειξη του πόσο σημαντική ήταν η συσπείρωση κόσμου και νεολαίας γύρω από τα αιτήματα και τους στόχους που έχει προβάλλει η κίνηση των συγγενών. Ήδη το φαινόμενο έπαιρνε τις διαστάσεις ενός κινήματος με διάρκεια, ενός μαζικού κινήματος με πολλές ρίζες σε ολόκληρη τη χώρα. Στα γήπεδα όλο και πιο συχνά υπήρχαν πανό που «μιλούσαν» για τα Τέμπη και το έγκλημα…
Η αποκάλυψη των ηχητικών ντοκουμέντων ήταν μια γροθιά στο στομάχι κάθε πολίτη, αλλά αποτέλεσε και τη θρυαλλίδα ώστε να πάρει τις πραγματικές του διαστάσεις το μαζικό αυτό κίνημα. Το κάλεσμα για συγκέντρωση έξω από τη Βουλή στις 26/1 αγκαλιάστηκε από όλη την κοινωνία, από πολλούς φορείς. Μέσα σε δυο-τρεις μέρες απλώθηκε σε 110 πόλεις και νησιά της χώρας όπου βγήκαν καλέσματα για συμμετοχή. Ακολούθησαν σαν χιονοστιβάδα και καλέσματα σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Στις 26/1 πραγματοποιήθηκε σε όλη την χώρα η μεγαλύτερη λαϊκή κινητοποίηση της τελευταίας δεκαετίας.
Τα «Τέμπη» λοιπόν σαν έκφραση της κοινωνίας έγιναν πρωταγωνιστής και καταλύτης των εξελίξεων· επέβαλαν ένα νέο πολιτικό σκηνικό, και όλα δείχνουν ότι θα δρομολογήσουν πολλές εξελίξεις. Το μαζικό ακηδεμόνευτο λαϊκό κίνημα, ακόμα και με το δεδομένο επίπεδο συγκρότησης και οργάνωσης, παράγει αποτελέσματα, και δείχνει ότι γίνονται πιο βαθιές διεργασίες μέσα στην κοινωνία.
Αποτελέσματα των Τεμπών
Αποτέλεσμα πρώτο: Τινάχθηκε το καπάκι της συγκάλυψης
Η κυβέρνηση αναγκάζεται σε αναδίπλωση και αλλαγή στάσης. Η ουσία όμως είναι ότι παίρνει τα μέτρα της για τις εξελίξεις που έρχονται. Δεν παραιτείται, όπως θα ήταν αναγκαίο· παριστάνει υποκριτικά πως σκύβει το κεφάλι, σέβεται τους γονείς, περιμένει την δικαιοσύνη να αποφανθεί, επιρρίπτει ορισμένες ευθύνες στην εταιρεία κ.ο.κ. Παράλληλα όμως μιλά δια του πρωθυπουργού-πρωθιερέα της συγκάλυψης για «λαϊκισμό» και για «πολιτική σταθερότητα». Ο νοών νοείτω…
Παράλληλα δε, όπως για 5 χρόνια είχαμε για πρόεδρο την κα Σακελλαροπούλου (με ευρύτατη πλειοψηφία της Βουλής), η οποία είχε επικυρώσει από τις θέσεις που κατείχε στον χώρο της Δικαιοσύνης πλείστα μνημόνια και διατάξεις, τώρα θα έχουμε τον κ. Τασούλα, ο οποίος άμεσα είχε εμπλακεί σε όλες τις προσπάθειες συγκάλυψης των Τεμπών (ταυτόχρονα είναι, και αυτός, ισχυρός θιασώτης των Μνημονίων και της «σωτηρίας» της χώρας, που σαν πρόεδρος της Βουλής την παρέδιδε στον κ. Μενέντεζ…). Η ανάδειξη Τασούλα στην προεδρία δεν τυχαία επιλογή του Μητσοτάκη. Πιθανόν να τον χρειαστεί στα ταρακουνήματα που έρχονται.
Αποτέλεσμα δεύτερο: Όλοι μεταμφιέζονται παίρνοντας υπόψη τα «Τέμπη»
Κυβέρνηση, ΜΜΕ και αντιπολίτευση αναγκάζονται να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα που δημιουργούν τα «Τέμπη». Είτε σαν κίνηση κατευνασμού, είτε σαν νέα γραμμή άμυνας, είτε σαν προσπάθεια εκμετάλλευσης της φθοράς της κυβέρνησης για μικροπολιτικά οφέλη των κομμάτων. Ο Καρνάβαλος ξεκίνησε πιο νωρίς φέτος. Αλλά δεν ξεγελιέται ο κόσμος. Πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας MRB έδειξε τα εξής:
– Η Δικαιοσύνη κάνει ό,τι μπορεί για να πέσει άπλετο φως στην υπόθεση των Τεμπών; Απάντηση: 77% ΟΧΙ.
– Η κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να πέσει άπλετο φως στην υπόθεση των Τεμπών; Απάντηση: 82% ΟΧΙ.
– Λέξεις-συναισθήματα που εκφράζουν περισσότερο τον Έλληνα για το παρόν και το μέλλον της χώρας; Απάντηση: Οργή 46.8%, παραίτηση-απογοήτευση 43%, φόβος 37%.
– Για ποιους λόγους αισθάνεστε οργή; Απάντηση: Διαφθορά 70.7%, καθημερινές δυσκολίες 38.6%, αδικίες 29.6%, κακή δημόσια διοίκηση 29.7%, ανισότητες 21.1%.
– Καταλληλότερος πρωθυπουργός; Απάντηση: Μητσοτάκης 21%, Ανδρουλάκης 7.2%, Κωνσταντοπούλου 6.4%, Κουτσούμπας 4.2%, Βελόπουλος 4.1%, Φάμελλος 4.1%, Λατινοπούλου 3.9%, Κασσελάκης 3.7%, Νατσιός 2%, Βαρουφάκης 2%. Κανένας 34.8%.
Η κρίση αντιπροσώπευσης και η οργή του κόσμου είναι δεδομένες. Η πλήρης δυσπιστία προς κυβέρνηση και δικαιοσύνη για αντιμετώπιση των Τεμπών κολοσσιαία. Η αναξιοπιστία σύσσωμης της αντιπολίτευσης επίσης. Είναι τραγικό να ψελλίζεται στην άκρη των χειλιών (π.χ. από Ανδρουλάκη) η πρόταση να οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη η διοίκηση της εταιρείας, και να μην τολμά κανείς να θέσει πολιτικό ζήτημα παραίτησης της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού. Είναι θλιβερός ο κ. Χαρίτσης, που μιλά για τομή μετά την κινητοποίηση της 26/1, και ζητά αυτό να επενδυθεί σε ένα «λαϊκό μέτωπο» για να νικήσει τη Ν.Δ. στις επόμενες εκλογές…
Το μαζικό κίνημα των Τεμπών παράγει «οξυγόνο» για όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά για το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας, για όποιον ενδιαφέρεται για τη ζωή και το δίκαιο στην κοινωνία
Αποτέλεσμα τρίτο: Γιατί τα «Τέμπη» δεν είναι κάτι σαν το 2010-2015
Αν την περίοδο 2010-2015 το αντιμνημονιακό κίνημα βρήκε πολιτική διέξοδο στην ανάθεση σε ένα μικρό κόμμα της Αριστεράς, τον ΣΥΡΙΖΑ, και του έδωσε ώθηση μέχρι να σχηματίσει κυβέρνηση, σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Έχει βγει μια σημαντική πείρα από τον κόσμο που κινητοποιείται. Πρώτον, έχει χαλαρότερους δεσμούς με το πολιτικό σύστημα, είναι πολύ πιο δύσπιστος απέναντί του, έχει βγάλει συμπεράσματα από το πώς κόμματα και πολιτικοί χρησιμοποιούν το μαζικό κίνημα αδιαφορώντας για τους στόχους και τους πόθους του λαού. Ξέρει να κρατά αποστάσεις από τα κόμματα και να υπερασπίζεται σαν κίνηση και σαν κίνημα τον ακηδεμόνευτο χαρακτήρα του. Δεν θέλει να καπελωθεί από κανέναν. Επομένως οι επιφανειακές κίβδηλες αντιμητσοτακικές φλυαρίες της «αντιπολίτευσης» ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ και λοιπά, δεν μπορούν να συγκινήσουν ή εγκλωβίσουν τον κόσμο της λαϊκής διαθεσιμότητας. Ούτε φαίνεται από πουθενά πως αυτός ο κόσμος θα τροφοδοτήσει ακροδεξιές φωνές και σχήματα.
Αποτέλεσμα τέταρτο: Συντελούνται πιο βαθιές διεργασίες συνειδητοποίησης μέσα από τον αγώνα
Όπως είναι φυσικό, σε κάθε μεγάλο μαζικό κίνημα, ακόμα και σε συνθήκες όπως οι σημερινές, δηλαδή με χαλαρούς ιδεολογικούς πολιτικούς δεσμούς και διάχυτο–όχι ακριβώς αυθόρμητο– χαρακτήρα, συντελούνται βαθύτερες διεργασίες συνειδητοποίησης και πολιτικοποίησης. Σταχυολογώ δυο-τρεις σημαντικές επισημάνσεις στους λόγους των γονέων που μετέχουν στην κίνηση. Στην ομιλία της κυρίας Καρυστιανού στο Σύνταγμα γίνεται λόγος για την ενότητα των Ελλήνων απέναντι στην αδικία και τη συγκάλυψη, για την ενότητα στο ζήτημα των Τεμπών, και διαφαίνεται η αποφασιστικότητα να οδηγηθεί μέχρι τέλους αυτός ο αγώνας, χωρίς να μπλέκεται το κίνημα αυτό στα γρανάζια του πολιτικού συστήματος και των χούγιων που το χαρακτηρίζουν. Στην ομιλία του κ. Παπαχαραλάμπη, που κι αυτός έχασε το παιδί του στο μοιραίο τρένο, γίνεται αναφορά στην αόρατη σύνδεση που είχε η εξέγερση του Πολυτεχνείου στην πτώση της Χούντας με την ελπίδα τα «Τέμπη» να αποτελέσουν «σπίθα για να αλλάξει η πατρίδα μας». Εδώ δεν πρόκειται για απλό αίτημα δικαιοσύνης, αλλά για την ανάγκη να αλλάξουν βαθιά και ριζικά πολλά πράγματα στη χώρα.
Ανάγκες των Τεμπών
Όσον αφορά τις ανάγκες του κινήματος των Τεμπών, ως πιο ορατής και πιο μαζικής εκδήλωσης της σημερινής δεδομένης λαϊκής διαθεσιμότητας, μπορούμε να σημειώσουμε τα ακόλουθα:
- Πρώτον, η συνειδητοποίηση ότι το κίνημα αυτό αποτελεί μια πραγματικότητα που δημιουργεί αποτελέσματα και γεγονότα, ότι αποτελεί έναν σημαντικό συντελεστή στο πολιτικό σκηνικό, οδηγεί και στο ερώτημα κατά πόσο μπορεί να σηκώσει αυτό το βάρος και να προχωρήσει. Τα πράγματα σε διαδικασίες υποκειμενοποίησης και συγκρότησης δεν προχωρούν με διατάγματα ή παραινέσεις, αλλά με διεργασίες που έχουν τους ρυθμούς ωρίμανσής τους· από αυτήν την πλευρά, έχει τεράστια σημασία να υπάρξει σεβασμός των ρυθμών, των χρόνων και κυρίως του ακηδεμόνευτου χαρακτήρα που έχει αυτό το κίνημα. Οι «βιαστικοί» που θα θελήσουν να το «εκφράσουν», ή ακόμα χειρότερα να το «καθοδηγήσουν», θα προσφέρουν χείριστη υπηρεσία.
- Δεύτερον, είναι αναγκαίο να επιδιωχθεί μια μεγάλη συνάντηση με πλήθος από άλλες κινήσεις και αντιστάσεις που υπάρχουν σε διάχυτη μορφή σε όλη τη χώρα. Όχι μια συνάντηση με στενό οργανωτικό χαρακτήρα, αλλά ωρίμανσης όρων και στόχων κοινών, μέσα από διεργασίες και πρωτοβουλίες που θα διευκολύνουν μια πραγματική γνωριμία, μέσα σε πνεύμα σεβασμού και αμοιβαιότητας, μακριά από πολιτικάντικες λογικές καταγραφών κ.λπ. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη επαφής, σύγκλισης, συνεννόησης, συντονισμού και σύνθεσης.
- Τρίτον, για να διατηρηθεί ο μαζικός και ακηδεμόνευτος χαρακτήρας του κινήματος πρέπει να βρει τρόπους να εκφράζεται με πλατύ δημοψηφισματικό τρόπο σε μεγάλα και σοβαρά προβλήματα. Αυτός ο τρόπος θα δώσει μεγάλες ανάσες (οξυγόνο) σε πάρα πολλές μικρές και μεγάλες συλλογικότητες και προσπάθειες που θέλουν να διατηρήσουν την αυτοτέλειά τους και να συμβάλλουν παράλληλα σε ένα μεγάλο ευρύ εγχείρημα, έξω από τις προδιαγραφές του υπάρχοντος σημαδεμένου πολιτικού συστήματος και σε αυτονομία από αυτό. Οι Σειρήνες της δήθεν αντιπολίτευσης, τα κεντροαριστερά σενάρια και εκδιπλώσεις δεν πρέπει να σαγηνευόσουν το κίνημα που αναδύεται.
- Τέταρτον, είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστεί με κάποιο τρόπο η ταραγμένη πολιτικά και ιδεολογικά συγκυρία και τα ραγδαία γεγονότα που συντελούνται. Ενώ είναι απαραίτητη μια ιδεολογική και πολιτική πύκνωση, είναι κατανοητό ότι οι ρυθμοί του κινήματος δεν θα είναι ενιαίοι στα διάφορα μέρη του. Κι όμως, οι εξελίξεις θα επηρεαστούν και από αυτά τα μεγάλα γεωπολιτικά κύματα και εξελίξεις. Επομένως πρέπει να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι το Πολιτειακό ζήτημα έχει σχέση με το ποια είναι η θέση της χώρας στον σύγχρονο κόσμο· ότι το ζήτημα της Δικαιοσύνης συνδέεται με χίλια νήματα με το καθεστώς της ουσιαστικής ανισότητας που υπάρχει μέσα στην κοινωνία, ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους και τα κέντρα οικονομικής και πολιτικής ισχύος· ότι το Πολιτειακό, το πολιτικό, το κοινωνικό, το ψηφιακό, το περιβαλλοντικό, το εθνικό, η Παιδεία, ο Πολιτισμός, το γεωπολιτικό δεν είναι ζητήματα που αφορούν ειδικούς στο καθένα από αυτά, αλλά πρέπει να κατανοηθεί η ανάγκη της σύνθεσης και συνολικοποίησής τους μέσα από απλές και βασικές έννοιες-προτεραιότητες όπως Δημοκρατία, Εθνική Κυριαρχία, Ανεξαρτησία, Παραγωγική ανασυγκρότηση, Δημογραφικό, Ασφυξία της περιφέρειας, διεύρυνση ανισοτήτων και φτωχοποίηση.
Σύνοψη
Στις 26/1 Ιανουαρίου το μαζικό κίνημα των Τεμπών παρήγαγε «οξυγόνο» για όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά για το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας, για όποιον ενδιαφέρεται για τη ζωή και το δίκαιο στην κοινωνία, για όποιον θέλει να θυμάται και να ονειρεύεται. Ο δρόμος που έχουμε μπροστά δεν είναι εύκολος, αλλά είναι ενδιαφέρων, και μπορούμε να κάνουμε πολλά· είναι στο χέρι του καθένα και της καθεμιάς να συμβάλλει σε ένα πρωτότυπο ευρύ πλατύ κίνημα και εγχείρημα που θα σημαδέψει θετικά τις εξελίξεις σε όλους τους τομείς. Η χώρα έχει ανάγκη από μια νέα μεγάλη μεταπολίτευση.
