Η συγγραφέας Πόπη Γκερούση μιλά στον Κώστα Στοφόρο
«…είχε κώδικες η μαγεία ήσουν σίγουρος είχε να κάνει
με τους ψαράδες τους ναυτικούς και τους ονειροπόλους…»
Είκοσι τρία κυκλαδίτικα νησιά και τα Κύθηρα είναι οι πρωταγωνιστές μιας διαφορετικής ποιητικής συλλογής. Η συγγραφέας Πόπη Γκερούση τους χαρίζει κι από ένα χρώμα: γαλάζιο στην Πάρο, μολυβί στη Σύρο, ασημί στη Δονούσα, κίτρινο στη Νάξο… Τα νησιά και ο έρωτας, λοιπόν, που συνοδεύονται και από ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Νικήτα Μιχαλάκη. Ένα βιβλίο γεμάτο καλοκαίρι που ζωντανεύει παιχνίδια του φωτός, ιριδισμούς της θάλασσας, ζεστές βραδιές κάτω από κληματαριές, ήχους τζιτζικιών, γεύσεις…
Η συγγραφέας, από το Ηράκλειο όπου κατοικεί, μας χαρίζει απλόχερα το καλοκαίρι στην αρχή ενός δύσκολου φθινοπώρου κι ενός σκοτεινού χειμώνα… Αξίζει να αφεθούμε λίγο και να αφήσουμε τη φαντασία μας να πετάξει πάνω από τα νησιά, να διασχίσει χωράφια και ξερολιθιές, να περιδιαβεί έρημες παραλίες και θαλασσινές σπηλιές. Να αναζητήσει αυτό που δεν πουλιέται και δεν αγοράζεται, σε μια εποχή που θέλουν να μας πείσουν πως η αξία των πάντων μετριέται με χρήμα.
Η ποίηση είναι λυτρωτική και στο βάθος μπορεί να μας κάνει να καταλάβουμε γιατί πραγματικά θα έπρεπε να αγωνιζόμαστε. Για το δικαίωμα στο όνειρο που συμπυκνώνουν τα νησιά, η θάλασσα, το καλοκαίρι.
Αξίζει να ακούσουμε τι έχει να μας πει η συγγραφέας:
Πόση θέση μπορεί να έχει η ποίηση στη ζωή μας, σήμερα; Νησιά, χρώματα, έρωτας… Μοιάζουν μακριά από το γκρι της πραγματικότητας…
Ευτυχώς μοιάζουν μακριά από το γκρι της πραγματικότητας… γι’ αυτό και αναγκαία η θέση της ποίησης στη ζωή μας σήμερα. Έχοντας πολλές φορές αναρωτηθεί για την επιρροή της ποίησης στη ζωή μας έχω καταλήξει σε ένα απλό παράδειγμα που, πιστεύω, με καλύπτει ικανοποιητικά. Ο άνθρωπος έχει την ιδιότητα να μαγεύεται, κοιτάζει το ηλιοβασίλεμα και για κάποιον λόγο όλο αυτό το πορτοκαλί και το βαθυκόκκινο τον συνεπαίρνει, τον μαγεύει.
Θα μπορούσε να αναζητήσει την επιστημονική εξήγηση για την συγκεκριμένη εναλλαγή των χρωμάτων αλλά δεν το κάνει, αφήνεται απλά να μαγευτεί. Γιατί η ανθρώπινη ύπαρξη έχει την ιδιότητα να «μαγεύεται» κι από αυτό το σημείο μπορούν να ξεκινήσουν πολλοί προβληματισμοί. Ας παρομοιάσουμε, λοιπόν, την ποίηση με το ηλιοβασίλεμα.
Είναι η έκφραση του συμπυκνωμένου συναισθήματος, όπως έλεγε ο Ελύτης, που δεν μπορεί να εκφραστεί απλά πάρα σαν γίνει ποίηση. Και τότε, λοιπόν, συγκινεί και αφυπνίζει άρα μεγάλη η ανάγκη για ποίηση και απόλυτα φυσική η θέση της στη ζωή μας. Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι τα κακώς κείμενα της ζωής μας είναι το γκρι, τότε ο αντίποδας είναι το πορτοκαλί της ποίησης.
Πώς σκέφτηκες να συνδέσεις το κάθε νησί με ένα χρώμα; Γιατί αυτά τα νησιά;
Είναι νησιά που έχω επισκεφτεί και μου έχουν προκαλέσει έντονα συναισθήματα μαζί με την έντονη ζέση της έμπνευσης. Κακά τα ψέματα, έχουμε έναν παράδεισο τόσο δίπλα μας, τόσο κοντά μας, όπως είναι τα ελληνικά νησιά. Οι Κυκλάδες είναι τα νησιά του απέραντου γαλάζιου, του λευκού και του μπλε, του όμορφα ξερού τοπίου, της ξερολιθιάς και του ονείρου. Δεν υπάρχουν άλλα νησιά σαν αυτά, μα ούτε και εικόνες ζωής σαν αυτές. Είναι σκέτη μαγεία. Μαζί με τα Κύθηρα, που είναι ένα ξεχωριστό νησί, ήταν οι δικές μου 24 αναφορές μαγείας.
Εικόνες γνήσιας ζωής με γιαγιάδες, τρελούς, πειρατές, γρύλους, παιδιά που παίζουν ακόμη στους δρόμους, μια πανδαισία νοσταλγίας και χαμένης παιδικότητας, εκεί μέσα βαθιά, που όλοι διαθέτουμε. Το κάθε χρώμα ήρθε από μόνο του φυσικά και μάλλον για αυτόματους λόγους. Κι αν η Αμοργός δεν ήταν το μπλε νησί, τι άλλο θα μπορούσε να είναι;
Ποιες ήταν οι δικές σου πηγές για να δημιουργήσεις; Κάποια βιώματα;
Δεν γράφουμε χωρίς κάποια βιώματα ή κάποιους προβληματισμούς πάνω σε βιώματα άλλων. Αν, τώρα, μέσα από την έμπνευση και το θέμα που θέλεις να αναπτύξεις μπορείς να θίξεις βιώματα που εμπλέκονται με ένα κοινωνικό σύνολο ακόμη καλύτερα. Θέλω να πω ότι αν μέσα από τις καταστάσεις που θίγεις μπορούν να συνδεθούν πολυάριθμοι κοινωνικοί προβληματισμοί τότε μάλλον είσαι σε καλό δρόμο.
Οι πηγές μπορεί τότε να είναι και το αυτό, κοινά συναισθήματα και ανάγκες. Οι άνθρωποι έχουν πολλούς κοινούς παρονομαστές. Ένας από αυτούς είναι το κυνήγι της ευτυχίας, εικόνες ευτυχισμένης ζωής, καθημερινής μαγείας. Μεγάλη πηγή έμπνευσης, μεγάλο θέμα και προσωπικός προβληματισμός ακόμη και πάνω από το βίωμα. Είναι ο προβληματισμός του καλύτερου, της νέας καλύτερης οπτικής γωνίας για τη ζωή, μέσα από το γράψιμο, μέσα από την ποίηση.
Θυμάμαι από το σχολείο το περίφημο ερώτημα που έχει γίνει σχεδόν ανέκδοτο: «Τι θέλει να μας πει ο ποιητής»; Εσύ πριν σε ερμηνεύσουμε, τι ήθελες να πεις γράφοντας αυτά τα 23+1 ποιήματα;
Πιστεύω, ακράδαντα, ότι ποτέ κανείς δεν θα μάθει εκατό τοις εκατό τι ήθελε να πει ο ποιητής, μόνο να πλησιάσει μπορεί. Προσωπικά, όσον αφορά τα ποιήματα-νησιά ήθελα να μεταφέρω μαγεία. Απλά, αυτό. Μαζί με αυτό όμως συνεπάγονται πολλά. Είναι η υπενθύμιση για τη ζωή που μπορεί να υπάρξει, που δεν είναι μόνο γκρι, έχει χρώμα, έχει ήλιο, έχει και την αίσθηση του ήλιου πάνω στο δέρμα. Είναι μια αφύπνιση αισθήσεων μέσα από την καθημερινή ζωή, μια ζωή που λείπει και την έχουμε ανάγκη, φτάνει να γίνει αυτό συνειδητό μαζί με τις αληθινές ανάγκες μας. Έπειτα η ερμηνεία είναι πάντα σχετική, η ποίηση εισπνέεται απλά κι αφήνει ένα συναίσθημα, αυτό είναι που έχει σημασία τελικά.
Έχεις ταξιδέψει και στα 23+1 αυτά νησιά; Ποιο είναι το δικό σου αγαπημένο νησί/ποίημα;
Η αλήθεια είναι πως έχω το δικό μου αγαπημένο νησί- ποίημα και είτε ως βίωμα είτε ως αποτέλεσμα γραφής με συγκινεί περισσότερο. Θα διατηρήσω, όμως, ένα άτυπο δικαίωμα να το κρατήσω σαν ένα δικό μου μυστικό.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά ότι το κάθε νησί αποτελεί μια αδυναμία μου.
Μένεις σε ένα νησί και γράφεις για νησιά. Στην πόλη θα ανακάλυπτες κάτι που να γεννούσε ποίηση; Τι χρώμα θα έβαζες στην Αθήνα ή στο Ηράκλειο;
Μένω σ’ ένα μεγάλο νησί, όμως η ατμόσφαιρα των ποιημάτων-νησιών είναι διαφορετική, είναι πολύ περισσότερο νησιώτικη. Μου αρέσουν τα νησιά, αυτό το συναίσθημα ότι από παντού σε κυκλώνει η θάλασσα. Πέρα από αυτό, οτιδήποτε μπορεί να γεννήσει ποίηση, εξαρτάται από το πού θέλεις να στρέψεις το βλέμμα σου. Η πόλη, πιθανότατα, θα μου έβγαζε κάτι πιο επαναστατικό, νταρκ και ρεαλιστικό. Αν, όμως, το βλέμμα έπεφτε πάνω σε κάτι ακάλυπτους χώρους, σε κάτι πλατείες κι αυλές με βασιλικούς, τότε ίσως έβγαινε κάτι πολύ-πολύ φωτεινό. Σημασία έχει τι θέλεις να εκφράσεις και σε τι είδους έμπνευση βρίσκεσαι· κυριότερα ποιος είναι ο στόχος που σε προκαλεί να εκφραστείς. Όσον αφορά τα χρώματα δεν θα έβαζα το αναμενόμενο γκρι στην Αθήνα παρά θα την «έβαφα» πολύχρωμη, εκφράζοντας έτσι τις κοινωνικές της εναλλαγές και στο Ηράκλειο ένα χρώμα που θα εκφράζει ευγένεια, ποιο είναι αυτό άραγε; Ίσως βοηθούσε σαν φόντο…
