Λιγότερα δικαιώματα κατοχυρώνει στα ζευγάρια το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Ρεπορτάζ: Ξένια Πηρούνια, Μαρία Σιδηροπούλου.
Στην ήδη χαοτική κατάσταση που έχει προκαλέσει ο νόμος 3719/2008, σχετικά με το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, ήρθε να προστεθεί και η εγκύκλιος του ΙΚΑ. Σύμφωνα με αυτή, το Ίδρυμα διευκρινίζει πως δεν καλύπτει ασφαλιστικά, ως έμμεσα μέλη, συντρόφους ασφαλισμένων που έχουν συνάψει το σύμφωνο. Το ίδιο επισημαίνεται και στη γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, σύμφωνα με το οποίο τα πρόσωπα που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης δεν θεωρούνται μέλη οικογένειας. Δεδομένου ότι, το Σύνταγμα δεν ορίζει την έννοια της οικογένειας, το δικαίωμα της οποίας προστατεύεται από το άρθρο 21 του Συντάγματος, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και άλλοι αρμόδιοι διασταυρώνουν τα ξίφη τους.
Στο άρθρο 21 δεν συμπεριλαμβάνονται οι ελεύθερες συμβιώσεις χωρίς τέκνα, ενώ στο άρθρο 9, όσον αφορά το δικαίωμα του σεβασμού της οικογένειας, αυτή νοείται ως το σύνολο των προσώπων που συνδέονται μεταξύ τους με γάμο ή κοινή καταγωγή, ασχέτως του βαθμού συγγένειας και ασχέτως εάν συμβιούν. Περιλαμβάνονται οι σχέσεις των συμβιούντων, ανεξαρτήτως με το αν έχουν συνδεθεί με γάμο ή με τη σύναψη του σε συμφώνου. Παρά την απαγόρευση των διακρίσεων, όπως ορίζεται με βάση το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οικογενειακή κατάσταση και οι παροχές που εξαρτώνται από αυτή εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Η συγκεκριμένη εγκύκλιος ήρθε μετά την καταγγελία μιας γυναίκας, η οποία απευθύνθηκε στο ίδρυμα ζητώντας να καλυφθεί ως έμμεσα ασφαλισμένη από το σύντροφό της, με τον οποίο έχουν συνάψει το σύμφωνο. Δεν γνώριζε όμως ότι για το συγκεκριμένο Ίδρυμα «άλλο σύζυγος και άλλο σύντροφος», όπως της απάντησαν παρά τα όσα ορίζει ο νόμος.
«Προσωπικά έχω μόνο μία τέτοια περίπτωση σύναψης συμφώνου. Εφόσον έχει υπογραφεί το σύμφωνο και έχει καταχωρηθεί στο ληξιαρχείο, όπως γίνεται και με την αντίστοιχη πράξη γάμου, οι συμβαλλόμενοι καλύπτονται στα θέματα ασφάλισης. Στα κληρονομικά και περιουσιακά ζητήματα, οι συμβαλλόμενοι έχουν λιγότερα δικαιώματα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε πως δεν έχουν», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Αντρέας Χρονόπουλος, συμβολαιογράφος.
Εμφανής η διάκριση σε κληρονομικά δικαιώματα και ομόφυλα ζευγάρια
Σύμφωνα με το άρθρο που ρυθμίζει τα κληρονομικά δικαιώματα, με τη λύση του συμφώνου συμβίωσης λόγω θανάτου, αυτός που επιζεί έχει κληρονομικό δικαίωμα στο 1/6 της κληρονομιάς, αν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης, δηλαδή τέκνα, και στο 1/3 αυτής αν υπάρχουν κληρονόμοι άλλων τάξεων. Πιο προνομιούχοι, όμως, εμφανίζονται αυτοί που επιλέγουν το γάμο, αφού σε αντίστοιχη περίπτωση στον επιζώντα αντιστοιχεί το 1/4 της κληρονομίας, εάν υπάρχουν τέκνα, και στο ήμισυ, εάν συντρέχουν κληρονόμοι άλλης τάξεως.
Οι περιουσιακές σχέσεις, κυρίως όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία που θα αποκτηθούν κατά τη διάρκεια του συμφώνου, ρυθμίζονται εγγράφως στο συμβολαιογραφικό έγγραφο, που θα καταρτιστεί για τη κατοχύρωση της ελεύθερης συμβίωσης. Αν αυτό δεν συμφωνηθεί εκ των προτέρων, σε περίπτωση λύσης του συμφώνου, το κάθε μέρος μπορεί να αξιώσει από το άλλο ό,τι αποκτήθηκε με τη δική του συμβολή, αφού το αποδείξει και όχι κατά τεκμήριο, όπως ισχύει στο γάμο.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το σύμφωνο συμβίωσης ισχύει για ομόφυλα και ετερόφυλα ζευγάρια, σε αρκετές χώρες, όπως η Αυστρία, η Σουηδία, η Κροατία, το Βέλγιο, η Ελβετία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Γερμανία, καθώς και η Ουγγαρία και η Ανδόρα από το 2010. Το θέμα για τα ομόφυλα ζευγάρια έχει παγώσει μετά και το «όχι» της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής, στην πρόταση νόμου του ΠΑΣΟΚ, που θα τα συμπεριλάμβανε στο νόμο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ειδικότερα το άρθρο 8, σε συνδυασμό με το άρθρο 14, αποτελεί παραβίαση κάθε διάκριση πρόσβασης στους θεσμούς του οικογενειακού δικαίου με μόνο κριτήριο το σεξουαλικό προσανατολισμό.
Αποθαρρυντικές οι διακρίσεις για τα ζευγάρια
Τα ετερόφυλα ζευγάρια, από την άλλη, που έχουν επιλέξει να συνάψουν το σύμφωνο στη χώρα μας δεν ξεπερνούν τα 200 σε όλη την επικράτεια, γεγονός που αποδεικνύει, αφενός, τα κενά και τις ασάφειες του ίδιου του νομοσχεδίου, αφετέρου, την ελλιπή ενημέρωση και την προκατάληψη από τη μεριά της κοινωνίας και των δημοσίων φορέων. Παρ’ όλα αυτά, εάν κάτι τέτοιο μπορούσε να διασφαλίζει τα ζευγάρια, θα απέφευγαν την παντρειά, για να μην τους στοιχίσει ο «κούκος αηδόνι» ή γιατί δεν θεωρούν ότι μόνο η εκκλησία μπορεί να τους «κατοχυρώσει»
Οι αναμενόμενες αντιδράσεις από τη μεριά της εκκλησίας έφτασαν στο σημείο να εξισώσουν το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης με την πορνεία και τη νομιμότητα με την ηθική. Όσο κι αν το σύμφωνο συμβίωσης, λοιπόν, προσδοκά να πλησιάσει έστω και στο ελάχιστο το θεσμό του γάμου, θα συνεχίσει να αποτελεί ένα διαφορετικό θεσμό οικογενειακού δικαίου, αφού η κοινωνική πραγματικότητα έχει μάθει να θέτει όρια στο δικαίωμα να διαμορφώνουν οι πολίτες τη ζωή τους όπως εκείνοι θα το ήθελαν.
www.amnesty.org.gr
www.nomikosodigos.info
