Σήμερα ας κάνουμε μια άσκηση. Τι είναι η Στρατηγική Πυξίδα; Υπάρχουν σήμερα πυξίδες, τις χρησιμοποιεί κανείς; Αν όχι, τότε γιατί ο λόγος για Στρατηγική Πυξίδα; Πρόκειται για ένα νέο πρόγραμμα και προσανατολισμό που μαγειρεύεται στην Ε.Ε. και φιλοδοξεί να καταστήσει την Ευρώπη αξιόμαχο πόλο στον πολυμερή –πλέον– κόσμο μας. Επομένως, αφού μάθουμε τι είναι η Στρατηγική Πυξίδα, θα σκεφτούμε λίγο για το αν έχουμε εμείς έναν προσανατολισμό. Και μετά θα αναρωτηθούμε τι είναι το «εμείς», και πώς μπορούμε, κι αν χρειάζεται, να οριστούμε ως «Εμείς ο λαός». Απέναντι σε ποιον και γιατί. Εκτός αν ο μόνος λόγος ύπαρξης είναι να σωθούμε από έναν ήπια θανατηφόρο ιό, που όμως με τα ελληνικά στάνταρντς (ας είναι καλά οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που φρόντισαν γι’ αυτά) αριθμεί ήδη 20.000 θανάτους, αποσπώντας σχεδόν παγκόσμια πρωτιά σε αναλογία με τον πληθυσμό, και με ανοικτή πλέον ομολογία ότι μπορούσαν να έχουν σωθεί τουλάχιστον οι μισοί (έκθεση Τσιόδρα-Τάδε). Πάμε λοιπόν αυτήν τη βόλτα μέσα στο χριστουγεννιάτικο ντεκόρ…
Η Στρατηγική Πυξίδα της Ε.Ε.
Στρατηγική Πυξίδα (Strategic Compass) είναι το όνομα που αποδόθηκε στο προσχέδιο του εγγράφου για την ασφάλεια και την άμυνα που κυκλοφόρησε πρόσφατα, το οποίο αποκαλύπτει ένα σημαντικό επίπεδο φιλοδοξίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση: να είναι σε θέση να ενεργεί συγκεκριμένα, και αν χρειαστεί αυτόνομα, σε «έναν όλο και πιο εχθρικό κόσμο». Το σχέδιο αυτό «θα καθορίσει το κοινό στρατηγικό όραμα για την ασφάλεια και την άμυνα της Ε.Ε.», και θα εγκριθεί τον Μάρτιο του 2022.
Σύμφωνα με λόγια του Ντράγκι, πρωθυπουργού σήμερα της Ιταλίας και ανώτατου στελέχους των δομών της Ε.Ε. για χρόνια: «Η Στρατηγική Πυξίδα μπορεί να μας φέρει πιο κοντά σε μια αυθεντική ευρωπαϊκή άμυνα και να προωθήσει την οικοδόμηση μιας κοινής στρατηγικής κουλτούρας… Θέλουμε να βελτιώσουμε τις δυνατότητες διαχείρισης κρίσεων που συνδέονται με υβριδικές κυβερνοαπειλές και απειλές παραπληροφόρησης… Θα χρησιμεύσει στον καλύτερο σχεδιασμό επενδύσεων για την ανάπτυξη των αμυντικών μας δυνατοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των αναδυόμενων τεχνολογιών. Αυτό πρέπει να λειτουργήσει ως κίνητρο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής… Πρώτα απ’ όλα χρειαζόμαστε αποτελεσματική απόφαση – δημιουργία μηχανισμών εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας, ξεκινώντας από την υπέρβαση της αρχής της ομοφωνίας, η οποία πολύ συχνά επιβραδύνει την ευρωπαϊκή δράση».
Στα ευρωενωσιακά όργανα συζητήθηκαν τα εξής θέματα: οι εξελίξεις όσον αφορά τη διαχείριση της πανδημίας, η διαχείριση κρίσεων και η ανθεκτικότητα των δομών, οι τιμές της ενέργειας, η ασφάλεια και η άμυνα, οι εξωτερικές πτυχές της μετανάστευσης, η κατάσταση στη Λευκορωσία και οι σχέσεις με τη Ρωσία. Δεν παρέλειψαν να εξετάσουν θέματα όπως η Ανατολική Μεσόγειος, και έδειξαν ξανά το μεγάλο ενδιαφέρον τους «για την ανάπτυξη μιας συνεταιρικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία».
Οι στρατηγικές πυξίδες των μεγάλων δυνάμεων δεν είναι μονοθεματικές, ούτε αρχίζουν ή τελειώνουν σε αποκλειστικά επιδημιολογικά δεδομένα. Υπολογίζουν αλλά και εκμεταλλεύονται την πανδημία, και ταυτόχρονα ξετυλίγουν μια μεγάλη γκάμα πολιτικών για την οικονομία, τη γεωπολιτική, τις συμμαχίες τους, τον ανταγωνισμό μεταξύ τους
Στρατοπεδεύσεις και πολυμέρεια
Η Ευρώπη είναι μια οντότητα, αλλά όχι συμπαγής, ούτε ενιαία, και πάντως αρκετά διασπασμένη. Στον σύγχρονο κόσμο άλλοι παίκτες κινούν τα νήματα ή τις εξελίξεις πιο αποφασιστικά και με μεγαλύτερη στοχοπροσήλωση. Αναφερόμαστε στις ΗΠΑ, στην Κίνα και τη Ρωσία (βλ. σχετικά και το σημείωμα της προηγούμενης εβδομάδας). Αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε τώρα, είναι πως όλοι οι βασικοί «παίκτες» δεν ασχολούνται μόνο με την πανδημία και τα παράγωγά της. Βέβαια είναι υψηλά στις ατζέντες τους και απασχολεί μεγάλο τμήμα της δράσης τους. Αλλά το μυαλό και οι στρατηγικές επιδιώξεις, οι συνεργασίες, οι συμμαχίες, οι εναλλαγές αφορούν κι άλλες σφαίρες, εκεί όπου κρίνεται ο συσχετισμός και η εξέλιξη του ανταγωνισμού τους. Υπάρχουν επίκεντρα γεωπολιτικής έντασης και ζεστά θέματα/φάκελοι που μπορούν να ασκήσουν πιέσεις, ευθυγραμμίσεις και εξαναγκασμούς. Είναι εποχή κάλυψης θέσεων και στρατοπεδεύσεων. Ο Δυτικός κόσμος συνολικά, ή σε επιμέρους συνασπισμούς και εναγκαλισμούς, στέκεται απέναντι σε Κίνα και Ρωσία βασικά, αλλά και σε άλλες δυνάμεις, ανάλογα τη φορά του ανέμου (π.χ. Ιράν, Βενεζουέλα, Β. Κορέα, Τουρκία κ.λπ.). Όλα τα υπό κατασκευή μπλοκ έχουν ή διαμορφώνουν τη δική τους Στρατηγική Πυξίδα.
Πρόσφατα έγινε η «Σύνοδος για τη Δημοκρατία», που συγκάλεσε ο Μπάιντεν, με συμμετοχή 110 χωρών. Ακολούθησε η «Σύνοδος των κρατών μελών της Ε.Ε. και των χωρών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (ΑΕΣ)», που περιλαμβάνουν το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Σε αυτές εκτοξεύτηκαν πολλές απειλές ενάντια στη Ρωσία και στην Κίνα, και ενεργοποιήθηκαν πιο συγκεκριμένοι σχεδιασμοί και πιέσεις σε βάρος τους.
Από την πλευρά τους Κίνα και Ρωσία, σε τηλεδιάσκεψη των προέδρων τους, έστειλαν τα δικά τους μηνύματα. Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ τόνισε ότι οι δύο «υπεύθυνες μεγάλες χώρες» αποτελούν «βασικό πυλώνα της πολυμέρειας» και είναι προστάτες της «διεθνούς ισότητας και δικαιοσύνης». Ο Πούτιν χαρακτήρισε τις κινεζορωσικές σχέσεις «υπόδειγμα διακρατικής συνεργασίας στον 21ο αιώνα», αφού βασίζονται στη «μη ανάμειξη και τον σεβασμό των συμφερόντων του καθενός». Μάλιστα στη διαδικτυακή συνάντηση ο Πούτιν ανήγγειλε ότι θα παραστεί τον Μάρτιο στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στην Κίνα και θα έχει προσωπική συνάντηση με τον Κινέζο πρόεδρο, σε αντίστιξη με το διπλωματικό σαμποτάζ των αγώνων από τις Δυτικές δυνάμεις.
Ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις και κινούν τη σκέψη
Οι στρατηγικές πυξίδες των μεγάλων δυνάμεων δεν είναι μονοθεματικές, ούτε αρχίζουν ή τελειώνουν σε αποκλειστικά επιδημιολογικά δεδομένα. Υπολογίζουν αλλά και εκμεταλλεύονται την πανδημία, και ταυτόχρονα ξετυλίγουν μια μεγάλη γκάμα πολιτικών για την οικονομία, τη γεωπολιτική, τις συμμαχίες τους, τον ανταγωνισμό μεταξύ τους.
Σε ποια κατάσταση είναι οι λαοί; Σε ποια κατάσταση είναι αυτό που θα ονομάζαμε «εμείς», με την έννοια ενός άλλου μπλοκ κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που θα έθεταν στόχους ανάλογους; Δηλαδή στόχους για μια άλλη τροπή και πορεία σε όλες τις διεθνείς σχέσεις, και για μια επιβίωση, όχι ατομική αλλά σε επίπεδο χωρών, λαών και εθνών, με κυριαρχία και δημοκρατία;
Όταν είμαστε ζαλισμένοι, κουρασμένοι, σε διαρκή σύγχυση και απογοητευμένοι από όλα και όλους, δεν μπορεί να συγκροτηθεί ένα φρόνημα, ούτε να υπάρχει μια νηφάλια εκτίμηση και να σχεδιαστεί μια διαφορετική Στρατηγική Πυξίδα – η οποία δεν θα στηριχθεί στη στρατιωτική ισχύ και στα οφίτσια αυτού του συστήματος, αλλά θα προβάλει την Αντίσταση ως αναγκαίο στάδιο για να περισωθούν τα βασικά και ουσιαστικά (αλήθεια, ποια είναι αυτά;), και να κερδηθούν θέσεις, ταμπούρια. Ο Κολοκοτρώνης, όταν βρέθηκαν περικυκλωμένες οι δυνάμεις του σε μια φάση έξω από την Τριπολιτσά, διέταξε τους μαχητές του «Έλληνες, κώλο με κώλο», ώστε να αντιμετωπίζουν τον εχθρό κι από τις δύο κατευθύνσεις που επιτίθονταν. Αυτή η τακτική, που μετά από λίγο καιρό διδάσκονταν στις στρατιωτικές σχολές, έσωσε τις δυνάμεις του. Σήμερα έχουμε κάποιο σχέδιο, έχουμε τα πνευμόνια να αντισταθούμε, πέρα από το να κρυφτούμε στις «φούσκες» (ατομικές, οικογενειακές, φιλικές) που μας περιορίζουν στο ειδικό καθεστώς; Μας θεωρούσαν τρελούς που πήγαμε και τα βάλαμε με τους κατακτητές, θα πει σε άλλο σημείο της αφήγησής του ο Γέρος του Μοριά. Χωρίς την «τρέλα» δεν θα υπήρχε σήμερα η Ελλάδα έστω ως τύποις ανεξάρτητο κράτος, ως χώρα με οντότητα. Υπήρχε τότε Στρατηγική Πυξίδα; Βεβαίως. Κάτι αντίστοιχο χρειαζόμαστε και σήμερα, σε συνθήκες πιο σύνθετες, πολύπλοκες, αλλά και με περισσότερες εναλλακτικές και πληθυντικές απαντήσεις. Φτάνει να τεθούν τα σωστά ερωτήματα.
Ε, δεν απαντήσαμε σε όλα, αλλά τουλάχιστον, πιθανόν, ίσως (κι αυτό είναι σημαντικό), να θέσαμε ερωτήματα προς απάντηση και να παρακινήσαμε σε σκέψη. Σήμερα η σκέψη είναι ταμπούρι αντίστασης!
