του Γιάννη Τσούτσια
Τα πολλαπλά μηνύματα και οι βαθύτερες στρατηγικές αντιφάσεις
Είναι ίσως ενοχλητικό να αναφερόμαστε σε ευθύνες, στο έλλειμμα κατανόησης και στην «επιδερμική» σχέση της Aριστεράς με την παρούσα συγκυρία. Όμως, δεν πρόκειται για εμμονή, ούτε για εχθρική στάση απέναντί της. Είναι τέτοιο το μέγεθος και το βάθος της αποδιάρθρωσης και τόσο τρομακτικά τα ερωτήματα που εγείρονται για την πορεία της χώρας, που η κριτική καθίσταται αναγκαία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αν και γνωρίζει ότι ακριβώς η αποδιάρθρωση του πολιτικού συστήματος τον οδήγησε στα σημερινά πλειοψηφικά ποσοστά, εντούτοις φαίνεται να μη συνειδητοποιεί ότι η συνθήκη έχει αλλάξει. Φαίνεται να μη βαδίζει πλέον στο δύσκολο δρόμο, να μη διαβάζει επαρκώς τη λαϊκή συνείδηση, να γέρνει προς τη σταθερότητα και την αδράνεια του συστήματος, παρά προς τη αλλαγή του. Η επιλογή της «σταθερότητας» εισάγεται ως κεντρικό στοιχείο της πολιτικής του. Η έννοιά της αυτή, δεν ήταν βέβαια απούσα από το λόγο και τις προσεγγίσεις του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν όμως υπαινικτική, καλυμμένη μ’ ένα κομψό περιτύλιγμα, που αναδυόταν με διαβαθμισμένη κάθε φορά ένταση, εξαρτώμενη από τις ανάγκες και τις περιστάσεις. Από το «δεν θα υπάρξουν μονομερείς ενέργειες»… (λες και στην πολιτική όλα αποφασίζονται από κοινού), φτάσαμε στο ότι κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης με τους τροϊκανούς, η όποια συμφωνία υπογράψει σήμερα η κυβέρνηση θα ισχύει. Όσο για τα ακόμη πιο πρόσφατα, που αφορούν στα ζητήματα των εκλογών και των συσχετισμών για την Προεδρία, εκεί δεν αφήνεται καμιά αμφιβολία περί της αλλαγής πεδίου.
Η επίκληση της σταθερότητας, όμως, είναι δάνειο από την παραδοσιακή συντηρητική πολιτική και προτείνεται ως ρεαλιστική διέξοδος. Μόνο που η μνημονιακή πολιτική δεν είναι ακριβώς συντηρητική, με την έννοια που μέχρι πρότινος προσδίδαμε στο συντηρητισμό. Είναι κατεδαφιστική, μεταρρυθμιστική, όπως αυτοονομάζεται. Θεσμικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, βιοτικά, όλα δυναμιτίζονται, έως και οι υποστάσεις καταστρέφονται. Στην πραγματικότητα δηλαδή, τίποτα δεν μένει σταθερό, πέραν του πολιτικού συστήματος. Υπ’ αυτή την έννοια, ο λόγος περί σταθερότητας εξυπηρετεί μερικότερες ιδεολογικές ανάγκες, που περιορίζονται στο χώρο του στενά πολιτικού και ταυτίζονται με την απρόσκοπτη ενδοσυστημική πολιτική κυριαρχία, μάλιστα με τις τακτικές της ανάγκες.
Η ανακύκλωση του αμφίσημου
Έρχεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ να αναδείξει τη σταθερότητα, στο πλαίσιο μιας πλασματικής εκτίμησης ότι ήδη αυτή κυριαρχεί σαν απαίτηση της κοινωνίας. Δεν μένει λοιπόν, παρά να την δρομολογήσει κιόλας, ως αναγκαίο προσάρτημα της πολιτικής του: Για να φανεί πλειοψηφικός, για να διεισδύσει στην συντηρητική εκλογική πελατεία, για να ασκήσει πολιτική σύμφωνα με τα εδραία επικοινωνιακά πρότυπα. Παραγνωρίζει, όμως, ότι με αυτή τη μέθοδο εγκλωβίζεται στην ανάδραση αυτών των λογικών, στο καθοδικό σπιράλ των έτσι διατυπωμένων απαιτήσεων και της αντίστοιχης προσαρμογής που δημιουργούν ένα καινούργιο κύκλο. Ο κύκλος όμως αυτός, δεν είναι ένας προνομιακά «δικός του» κύκλος…
Όλα αυτά έρχονται ως συνέπεια αρνητικών εκβάσεων της προηγούμενης φάσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει να έχασε την κρίσιμη στιγμή του, την κορύφωση της πολιτικής του δυναμικής (παρότι η εκλογική του αποδοχή συνεχίζει να αυξάνεται), όταν το ετοιμόρροπο πολιτικό σύστημα βρέθηκε κάτω από την πίεση πρωτοφανούς-ανερχόμενης απονομιμοποίησης. Τότε, αντί να αφουγκραστεί την πυκνή, θεμελιακή σημασία των «αιτημάτων» που έθεσε η κοινωνική δυναμική στην κορύφωσή της το 2012 (υπενθυμίζουμε, συνοπτικά, σε όσους έχουν ασθενή μνήμη ότι εκείνη την εποχή τα αιτήματα συμπυκνώθηκαν στις λέξεις: Δημοκρατία, δικαιοσύνη, τιμωρία των ενόχων, νέα Συνταγματική Συνθήκη), επέλεξε τον δικομματισμό και μέσω αυτού, την ανομολόγητη διάσωση του πολιτικού συστήματος. Τώρα δυσκολεύεται να βρει τρόπο να αντιπολιτευτεί την κυβέρνηση, ενώ φοβάται την απόλυτη ανάληψη της πρωτοβουλίας των κινήσεων από τον Σαμαρά στην περίπτωση της προεδρικής εκλογής.
Οι αμφίσημοι πολιτικοί όροι που τους πριμοδοτούν -και οι μεν και οι δε- με χωριστές προσδοκίες, δεν είναι ουδέτεροι, έχουν πρόσημο, δεσμεύουν σε αντίστοιχες κατευθύνσεις. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι συχνά αποκαλύπτουν βαθύτερες στρατηγικές αντιφάσεις. Έτσι, για τον ΣΥΡΙΖΑ, αποκαλύπτεται και υπερτονίζεται η έλλειψη πρότασης για την κοινωνία, η επιφανειακότητα της ρητορικής του. Και η βαθιά θεμελιωμένη λογική ότι η κοινωνική αλλαγή (ακόμα και ως εκκίνηση) έχει απόλυτη προϋπόθεση τη διευθέτηση του χρέους. Έως τότε, μέχρι να καταλήξει κάπου η διαπραγμάτευση για το χρέος, η χώρα θα καλύπτει τις υποχρεώσεις της (απλά θα έχει καταργήσει το μνημόνιο…).
Οι απολήξεις
Ας μη αυταπατώμεθα: Δεν πρόκειται για θεωρητικές, ιδεολογικές, αφηρημένες προσεγγίσεις αλλά για κρίσιμες μετατοπίσεις στην επίκαιρη πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην εκλογή Προέδρου αλλάζει θέση. Δέχεται την ανάγκη και τη δυνατότητα της εκλογής, εφόσον αυτή συνοδευτεί με βουλευτικές εκλογές. Η Προεδρία καθίσταται ουδέτερη, υπερκομματική, στοιχείο της αναγκαίας πολιτικής σταθερότητας. Πετάγεται έτσι στο καλάθι των αχρήστων η πικρή λαϊκή πεποίθηση, πως χωρίς την συμβολή του Προέδρου δεν θα περνούσε το Μνημόνιο, δεν θα συνέβαινε η αλλοίωση του πολιτεύματος, δεν θα γινόταν αποδεκτή η διακυβέρνηση και η κατάργηση της Δημοκρατίας μέσω νομοθετικών πράξεων και διαταγμάτων.
Έτσι όμως (π.χ. συμφωνία για Πρόεδρο, καθορισμός ημερομηνίας εκλογών κ.λπ.) ανοίγει ο δρόμος για τη μεγάλη σύγκληση. Στο αμέσως επόμενο διάστημα τα αδιέξοδα, σε όλα τα επίπεδα, κυρίως όμως στο εθνικό, θα ενταθούν, καθώς οι κάθε λογής εξωθεσμικοί παράγοντες θα πιέσουν αντιστοίχως. Η λογική του δικομματισμού, παρά την ένταση που αποπνέει, εμπεριέχει πάντα ένα συνομολογημένο εσωτερικό συμβιβασμό.
Γι’ αυτό σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απαιτείται η επανεπικαιροποίηση του ριζοσπαστικού λόγου, η δημιουργία αριστερού πολιτικού κινήματος στον αντίποδα της επικοινωνιακής παραμόρφωσης. Απαιτείται η απομάκρυνση της πολιτικής από τον εγκλωβιστικό δικομματισμό και τα συστημικά ιδεολογικά του υποστηρίγματα, η εκφώνηση ενός πυκνού σε σημασίες εναλλακτικού λόγου που θα αποτυπώνει την κρισιμότητα της μνημονιακής συνθήκης και θα ανασυνθέτει μεθοδικά και απολύτως σοβαρά τον… αντίλογό της.
