του Γιώργου Κυριακού
Κάποιοι δαγκώνουν κάποιους / Τους κόβουν χέρι ή πόδι ή οτιδήποτε / Στα δόντια το κρατάνε / Τρέχουν έξαλλοι / Αν βρουν οι τυχεροί το χέρι τους / είναι η σειρά τους δαγκώσουν
[από το ποίημα Jurke (Κυνηγητό) του Βάσκο Πόπα]
Η εδώ και καιρό προωθούμενη από τις ΗΠΑ συμφωνία Σερβίας-Κοσόβου* για την εξομάλυνση των μεταξύ τους οικονομικών σχέσεων (και για… άλλα θέματα, όπως θα δούμε παρακάτω) τελικά υπογράφτηκε στις 4 Σεπτεμβρίου στην Ουάσιγκτον, παρουσία του «εν αποδρομή» πλανητάρχη. Ήταν το αποτέλεσμα ενός χρόνιου μασάζ που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο του 1999 για την ανεξαρτησία του Κοσόβου – το οποίο, σύμφωνα με το ψήφισμα 1244/99 του Σ.Α. του ΟΗΕ, είναι σερβικό έδαφος. Οι πρώτες δυτικές πιέσεις με στόχο τον «αναδασμό» των εδαφών στην περιοχή γίνονταν βέβαια σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, όταν η επιρροή της Ρωσίας ήταν ακόμα ισχυρή, ενώ άρχισε να φθίνει μετά το εμπάργκο του 2015 με αφορμή την προσάρτηση της Κριμαίας.
Πιέσεις για την ανταλλαγή εδαφών ασκούνταν όμως και στο Κόσοβο, ειδικά αφότου η επιρροή της Ρωσίας στην Τουρκία μετατράπηκε σε στρατηγική σχέση. Και κλιμακώθηκαν σε άμεσες παρεμβάσεις, που κατέληξαν στην ανατροπή του τότε πρωθυπουργού Άλμπιν Κούρτι, ο οποίος εξακολουθεί να αντιτίθεται σθεναρά στη συμφωνία. Πάντως ακόμα και πριν από την οικονομική αυτή συμφωνία –πρελούδιο για μια τελική και συνολικότερη– πιέσεις ασκήθηκαν στη Σερβία όχι μόνο για τη ρωσική επιρροή αλλά και για την αγορά πυραυλικής αεράμυνας από την Κίνα. Η αμερικανική πρεσβεία «συμβούλεψε» πως «οι κυβερνήσεις» (κι όχι απλά η τρέχουσα σερβική κυβέρνηση) «πρέπει να κατανοήσουν τους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους κινδύνους και το κόστος της συναλλαγής με κινεζικές εταιρείες»…
Ο Βούτσιτς σε ρόλο… Σάρον Στόουν;
«Υπήρχαν 16 αντικείμενα στο τραπέζι, το δέκατο των οποίων σήμαινε αμοιβαία αναγνώριση… Μας ασκείται τεράστια πίεση»: αυτά δήλωνε στα προεόρτια της συμφωνίας ο Σέρβος υπουργός Οικονομικών Σινίσα Μάλι για έγγραφο που έλαβε από Κόσοβο. Τις ίδιες ακριβώς ημέρες ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς δήλωνε ότι η μελλούμενη παράδοση δεν είναι επιλογή του. Μετά δε την υπογραφή της συμφωνίας ισχυριζόταν ότι αυτή δεν σημαίνει αναγνώριση του Κοσόβου, αφού δεν ήταν μία τριμερής αλλά δύο διμερείς: μία μεταξύ Σερβίας-ΗΠΑ και μία μεταξύ Κοσόβου-ΗΠΑ… Γεγονός είναι ότι η δυσφορία του Βούτσιτς για τη συμφωνία φάνηκε σε βίντεο, όπου δείχνει έκπληκτος ακούγοντας τον Τραμπ να παρουσιάζει το τι συμφωνήθηκε – σε σημείο που τα ΜΜΕ να αναρωτιούνται αν γνώριζε τι υπέγραψε! Κατά τα άλλα, οι φήμες στον σερβικό Τύπο για ένα πακέτο δισεκατομμυρίων ευρώ στην «τίμια πλην πτωχή» χώρα ως ανταμοιβή για τη συμφωνία, ίσως να μην είναι αβάσιμες…
Η χαρακτηριστικότερη ρωσική αντίδραση ήρθε από την Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας: σε ανάρτησή της βάζει μια φωτογραφία όπου ο Βούτσιτς κάθεται μπροστά στον Τραμπ σαν μαθητής μπροστά στον δάσκαλο, κι από κάτω τη φωτογραφία της Σάρον Στόουν τη στιγμή που ετοιμάζεται να ανοίξει τα πόδια της στην περίφημη σκηνή από την ταινία «Βασικό Ένστικτο». Ο Σέρβος εκπρόσωπος διαμαρτυρήθηκε για αυτήν την ανάρτηση, επισημαίνοντας πως ο Βούτσιτς «δεν είπε ούτε μια κακή λέξη εναντίον της Ρωσίας ακόμη και σε “αυτό” το μέρος». «Λάθος καταλάβατε, συγγνώμη» απάντησε περίπου η Ζαχάροβα. Σημάδι εξομάλυνσης ή περαιτέρω έντασης στις σχέσεις Μόσχας-Βελιγραδίου;
Η ενσωμάτωση των μερών της νέας συμφωνίας στην «ευρωπαϊκή οικογένεια» θα επιτραπεί μόνο αν η Ε.Ε ακολουθεί κατά γράμμα την επιταγή της Ουάσιγκτον: «εμείς αποφασίζουμε και πουλάμε όπλα, εσείς βάζετε το χρήμα»
Τουρκία, Ε.Ε. και… Μαυροβούνιο
Υπάρχουν όμως κι αξιοπρόσεκτες «δευτερεύουσες» και φαινομενικά «άσχετες» πτυχές της made in USA συμφωνίας: μεταξύ άλλων, ορίζει ότι η σερβική πρεσβεία στο Ισραήλ θα μεταφερθεί από το Τελ Αβίβ στην κατεχόμενη Ιερουσαλήμ, ενώ εκεί θα ανοίξει πρεσβεία και το Κόσοβο! Η διμερής συμφωνία περιλαμβάνει δηλαδή πακέτο και άλλα ζητήματα, στο μοντέλο των Πρεσπών: Όνομα-ΝΑΤΟ-Χρήμα(;). Η Τουρκία βέβαια διαμαρτυρήθηκε στο αλβανικό παιδί της, το Κόσοβο, για την αναγνώριση του Ισραήλ – εις μάτην. Κάπως έτσι οι ΗΠΑ συνεχίζουν τη διελκυστίνδα με την Τουρκία και το Ισραήλ για την «ειρήνευση», η οποία μεταφέρεται και στα Βαλκάνια.
Όσο για την αποσυντεθειμένη Ε.Ε., παρ’ όλες τις ενστάσεις της για έναν αναδασμό που ευνοεί στρατιωτικά τις ΗΠΑ, τελικά «χαιρέτισε» τη συμφωνία Σερβίας-Κοσόβου. Βασικό της κίνητρο ήταν η αγωνία για την ενσωμάτωση των μερών της νέας συμφωνίας στην «ευρωπαϊκή οικογένεια». Κάτι που θα επιτραπεί μόνο αν η Ε.Ε ακολουθεί κατά γράμμα την επιταγή της Ουάσιγκτον: «εμείς αποφασίζουμε και πουλάμε όπλα, εσείς βάζετε το χρήμα».
Τέλος, το γειτονικό Μαυροβούνιο εξέπληξε εκλέγοντας φιλοσερβική κυβέρνηση η οποία βάζει τέρμα στην 30χρονη διαδρομή του απερχόμενου πρωθυπουργού Τζουγκάνοβιτς, που ξεκίνησε με την απόσχιση της χώρας από τη Σερβία και κατέληξε στην ένταξη στο ΝΑΤΟ με οριακές πλειοψηφίες. Αμφίβολη λοιπόν η πορεία και του Μαυροβουνίου σε αυτό το περιβάλλον που τσιμεντώνεται το ΝΑΙ πάνω στο ΟΧΙ των λαών. Οι Πρέσπες είναι εδώ για να το υπενθυμίζουν σε όλους.
* «Βαλκάνια: Εντάσεις και ανταγωνισμοί» (φύλλο 503).
