Οι εξελίξεις στην Ελλάδα καθορίζονται από την πορεία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, την ευρωπαϊκή «περιπέτεια» και τα νέα επεισόδιά τους. Το σχέδιο «διάσωσης» μετατρέπεται σε μέτρα λεηλασίας της χώρας και των εργαζόμενων και ελέγχου γεωπολιτικής σημασίας παραγωγικών τομέων.
Του Σπύρου Παναγιώτου.
Δεν πέρασε ούτε μήνας και οι θριαμβευτικές ιαχές της κυβέρνησης για τις «ιστορικές αποφάσεις» της 21ης Ιουλίου έδωσαν τη θέση τους σε αβεβαιότητες για το νέο Μνημόνιο και την 6η δόση του δανείου. Μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού ραγδαίες εξελίξεις και νέα επεισόδια στην πολύπλευρη οικονομική κρίση δημιουργούν παγκόσμιες αναστατώσεις που καθιστούν το «πρόβλημα Ελλάδα» μικρότερης σημασίας. Στην πραγματικότητα, η πορεία της χώρας, το αν και πότε θα οδηγηθεί σε περισσότερο ή λιγότερο ελεγχόμενη χρεοκοπία, θα εξαρτηθεί από τις διεθνείς εξελίξεις και ιδιαίτερα από την παγκόσμια οικονομική κρίση που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Δύο επεισόδια, λίγο-πολύ αναμενόμενα, ήταν αρκετά για να τινάξουν στον αέρα όλες τις βεβαιότητες για την πορεία της ευρωζώνης. Στις αρχές Αυγούστου τα «γεράκια των αγορών» επιτέθηκαν σε δύο χώρες της «πρώτης ταχύτητας» της Ε.Ε., σε Ιταλία και Ισπανία, 3ης και 4ης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης αντίστοιχα. Το αποτέλεσμα της κερδοσκοπικής επίθεσής τους ήταν η άνοδος στα επιτόκια δανεισμού για τα δεκαετή ομόλογα σε επίπεδα πάνω από το 6,21% για Ιταλία και 6,46% για Ισπανία. Πρόκειται για επιτόκια που βρίσκονται κοντά στα επίπεδα του 7% όπου ο δανεισμός γίνεται απαγορευτικός για μια χώρα. Το αποτέλεσμα αυτής της επίθεσης ήταν να δαπανηθούν σε λίγες μέρες 3 έως 5 δισεκατομμύρια ευρώ από την ΕΚΤ για να γίνει κατορθωτή η προσωρινή συγκράτηση των επιτοκίων. Είναι πολλοί εκείνοι που επισημαίνουν ότι πιθανοί επόμενοι στόχοι των αγορών μπορεί να είναι η Γαλλία και το Βέλγιο, προσδίδοντας έναν ακόμα πιο αποσταθεροποιητικό χαρακτήρα στις εξελίξεις.
Να σημειωθεί ότι τα μηνύματα μιας τέτοιας επίθεσης είχαν δοθεί έγκαιρα. Η J.Ρ. Morgan είχε προειδοποιήσει πρόσφατα τους πελάτες της ότι Ιταλία και Ισπανία «θα ξεμείνουν από ρευστό τον Σεπτέμβριο και τον Φεβρουάριο αντίστοιχα». Η Deutsche Bank ήταν η πρώτη που «έπιασε» το μήνυμα μειώνοντας την έκθεσή της σε ιταλικά ομόλογα από 8 δισ. ευρώ στα τέλη του 2010 σε 997 εκατ. ευρώ στις αρχές Ιουλίου, στοχοποιώντας έτσι την Ιταλία.
Πριν κοπάσουν οι παγκόσμιες ανατριχίλες για την ανθεκτικότητα της ζώνης του ευρώ και με αφορμή την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από τη Standard & Poor’s , ξεσπά ένα παγκόσμιο χρηματιστηριακό κραχ με αποτέλεσμα σε μερικές βδομάδες –από τις 29 Ιουλίου– να εξαερωθούν 3,4 τρισ. δολάρια, ποσό που ισοδυναμεί με το ΑΕΠ της Γερμανίας.
Αυτές οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αναταράξεις αποτελούν βέβαια την κορυφή του παγόβουνου. Στη βάση τους βρίσκεται η ανακοίνωση στοιχείων που δείχνουν μια σκοτεινή προοπτική για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας.
Στην Ευρωζώνη η ανάπτυξη το β’ τρίμηνο ήταν μόλις 0,2%, συγκριτικά με το 0,8% του προηγούμενου τριμήνου. Παράλληλα, οι εξαγωγές της παρουσιάζουν πτώση κατά 4,7% (εποχικά προσαρμοσμένες) τον Ιούνιο. Η Γερμανία αύξησε το ΑΕΠ της μόλις κατά 0,1%, έναντι 1,8% το α’ τρίμηνο. Πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση από τις αρχές του 2009. Στη Μ. Βρετανία ανακοινώθηκε νέα αύξηση της ανεργίας και μείωση της βιομηχανικής της παραγωγής. Η Γαλλία ανακοίνωσε μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης και η Ισπανία ένα αναιμικό 0,2% στο ίδιο διάστημα. Σε όλον τον δυτικό κόσμο το β’ τρίμηνο ήταν εφιαλτικό.
Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ υπολογίζεται σε 1,3% για τις ΗΠΑ, 0,8% για την ευρωζώνη και 0,5% για τη Μ. Βρετανία. Ήδη διεθνείς αναλυτές κάνουν λόγο πως το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί 3,9% το 2011 και 3,8% το 2012, χαμηλότερα σε σχέση με την προηγούμενη πρόβλεψη για 4,2% και 4,5% αντίστοιχα. Βέβαια, όλες οι προβλέψεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα έχουν διαψευστεί προς το χειρότερο, ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι τελικά όλοι οι δείκτες θα κλείσουν ακόμα πιο χαμηλά στο τέλος του χρόνου.
Συνέπειες για την ελληνική οικονομία
Οι τάσεις αυτές δεν αφήνουν ανεπηρέαστες τις εξελίξεις στην Ελλάδα όσον αφορά την τύχη του νέου πακέτου «διάσωσης» της χώρας που συμφωνήθηκε στις 21 Ιούλη.
Οι πρώτες αντιδράσεις υπήρξαν μέσα στους κόλπους του ΔΝΤ, όπου η Βραζιλία κατηγόρησε ευθέως τη νέα Γαλλίδα πρόεδρο ότι μεροληπτεί υπέρ της Ευρώπης πετώντας χρήματα σε χώρες που δεν μπορούν να διασωθούν και στερώντας πόρους από άλλες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν πιο αποτελεσματικά αυτά τα κεφάλαια. Οι φωνές αυτές συναντήθηκαν με τον σκεπτικισμό ευρωπαϊκών χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα δανεισμού της χώρας. Είναι λογικό χώρες σαν την Ιταλία ή την Ισπανία να αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις που ανέλαβαν απέναντι στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, καθώς οι ίδιες πια δανείζονται πιο ακριβά σε σχέση με τα συμφωνημένα επιτόκια δανεισμού της χώρας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα δεν ήταν τυχαία η απαίτηση της Φιλανδίας να της δοθούν εγγυήσεις για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα δανειοδότησης της χώρας με ελληνικά κεφάλαια που θα τοποθετηθούν έντοκα σε ασφαλή ομόλογα και θα επιστραφούν μόνο σε περίπτωση που η Ελλάδα αποπληρώσει τα δάνειά της. Η σπουδή της ελληνικής κυβέρνησης να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Φιλανδίας οδήγησαν και άλλες χώρες να απαιτήσουν αντίστοιχες εγγυήσεις, γεγονός που από μόνο του ήταν ικανό να τινάξει στον αέρα τις αποφάσεις του Ιούλη. Η αρνητική στάση της Γερμανίας έκανε να κοπάσει ο θόρυβος, χωρίς όμως να έχουν σταματήσει οι φωνές της Φιλανδίας και άλλων χωρών που επιμένουν σε εγγυήσεις. Άλλωστε, η ίδια η Γερμανία πρωταγωνιστεί σε αυτό το εγχείρημα. Με δηλώσεις της Γερμανίδας υπουργού Εργασίας και αντιπροέδρου του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών Ούρσουλα Φον Ντερ Λέιεν υποστήριξε χθες ότι στο μέλλον τα δάνεια προς χώρες της Ευρωζώνης θα πρέπει να δίνονται με εγγυήσεις το απόθεμα χρυσού τους, όσο και μετοχές στην κρατική βιομηχανία τους. Οι αποστάσεις που κράτησε η γερμανική κυβέρνηση δεν διασκέδασε βέβαια τις εντυπώσεις. Μπορεί οι εμπράγματες εγγυήσεις για τους Γερμανούς ιθύνοντες να μην είναι τα αποθέματα χρυσού, αλλά οι ίδιοι επίσημα δεν κρύβουν τις προθέσεις τους για «επενδύσεις» στη χώρα. Έτσι προγραμματίζεται επίσκεψη από τον Γερμανό υφυπουργό Οικονομίας που θα συνοδεύεται από τον επικεφαλής της γερμανικής κρατικής επενδυτικής τράπεζας KFW, Κ. Φούνκε, αλλά και τον γενικό διευθυντή της Ένωσης Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI) Μ. Κέρμπερ με σκοπό το ξεκίνημα των διαπραγματεύσεων για επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (φωτοβολταϊκά, αιολικά) και συνολικά στον ενεργειακό κλάδο (ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ), σε υποδομές στρατηγικής σημασίας (δίκτυα ενέργειας, μεταφορές κ.ά.), στον τραπεζικό τομέα, στις τηλεπικοινωνίες, αλλά και στη διαχείριση απορριμμάτων, το περιβάλλον κ.ά..
Στα όρια τα σχέδια «διάσωσης»
Το μέχρι τώρα σχέδιο διάσωσης δεν αφορούσε βέβαια την ελληνική οικονομία. Αφορούσε αποκλειστικά το κέρδισμα χρόνου για την προστασία των διεθνών χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων που είχαν επενδύσει σε ελληνικό χρέος. Όσο η κρίση στην Ευρώπη παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και η παγκόσμια κρίση γενικεύεται τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί σταθερό. Η Ευρώπη βρίσκεται σε πολιτική αδυναμία να χαράξει σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Σοβαρές αντιθέσεις ανακύπτουν οριζόντια, ανάμεσα δηλαδή στα κράτη-μέλη του διευθυντηρίου, αλλά και κάθετα, ανάμεσα σε διαφορετικά συμφέροντα μέσα στο κάθε χωριστό κράτος.
Οι αντιθέσεις αυτές δεν πειθαρχούν πια πειθήνια στους χρησμούς της αγοράς. Δεν είναι τυχαίο ότι ο γερμανικός Σύνδεσμος Εξαγωγέων (BGA) υποστήριξε χθες την έκδοση ευρωομολόγου, σε αντίθεση με τις επιβολές της διεθνούς των τραπεζών. Υποστηρίζοντας ότι όλοι οι άλλοι δρόμοι αντιμετώπισης της κρίσης έχουν εξαντληθεί, σημείωσε ότι επικείμενη απώλεια της υψηλής αξιολόγησης της δανειοληπτικής αξιοπιστίας της Ιταλίας και της Γαλλίας θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα και στην υποβάθμιση της Γερμανίας. Τέτοιες αντιθέσεις σύντομα θα εκφραστούν στο πολιτικό πεδίο που αργά ή γρήγορα θα χρωματίσει τις εξελίξεις διεθνώς αλλά και στο εσωτερικό της χώρας. Έτσι, αν μέχρι τώρα τα σχέδια «διάσωσης» χρωματίζονταν από όρους οικονομικούς, όπως το ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου και την ανατίναξη των εργασιακών δικαιωμάτων, ανοίγει τώρα ο δρόμος για την μετακύλιση στο πολιτικό και τον γεωπολιτικό τομέα. Έτσι η επιβολή εμπράγματων εγγυήσεων, που συνοδεύει το πλιάτσικο, στην πραγματικότητα εκφράζει την επιθυμία απόλυτου ελέγχου κρίσιμων τομέων της οικονομίας. Το ποιος λοιπόν θα ελέγξει τι και σε βάρος τίνος θα αποτελέσει το επίδικο σημείο των επόμενων κινήσεων που θα δούμε πίσω από την ανατίναξη όλων των σταθερών της προηγούμενης περιόδου.
