Η Δυτική Σαχάρα ήταν ισπανική αποικία ως το 1976. Όμως η αποχώρηση των Ισπανών δεν έφερε την ανεξαρτησία: το Μαρόκο προσάρτησε βίαια το μεγαλύτερο τμήμα της. Έτσι το Μέτωπο Πολισάριο –που ως τότε πολεμούσε τους Ισπανούς– στράφηκε εναντίον του μαροκινού στρατού κατοχής. Ταυτόχρονα ανακήρυξε τη Λαοκρατική Αραβική Δημοκρατία της Σαχάρας, που αναγνωρίζεται ως κυρίαρχο κράτος από δεκάδες χώρες. Εδώ και σχεδόν μισό αιώνα, ο ΟΗΕ αναγνωρίζει το Πολισάριο ως μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο του λαού των Σαχράουι – οι οποίοι μάταια περιμένουν για δεκαετίες το δημοψήφισμα που τους «επιδίκασε» η διεθνής κοινότητα προκειμένου να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση.
Πράγματι, με την απόφαση 690/1991 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ συγκροτήθηκε η MINURSO (Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για το Δημοψήφισμα στη Δυτική Σαχάρα) προκειμένου να προετοιμάσει το δημοψήφισμα στο οποίο οι Σαχράουι θα επιλέξουν μεταξύ ανεξαρτησίας και ένταξης στο Μαρόκο. Η διαδικασία αυτή θα έπρεπε να ολοκληρωθεί το 1992. Έκτοτε πέρασαν 30 χρόνια: το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Σαχάρας παραμένει υπό κατοχή, η πληθυσμιακή της σύνθεση αλλοιώνεται από εποίκους, και το πλούσιο υπέδαφός της (φωσφορικά κ.ά. κοιτάσματα), όπως και ο αλιευτικός πλούτος της, καταληστεύονται από μαροκινές και ευρωπαϊκές εταιρίες…
Πέρυσι αναπτερώθηκαν οι ελπίδες ότι μπορεί επιτέλους να ταραχτεί το κατοχικό τέλμα, αφού ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Γκουτέρες διόρισε νέο απεσταλμένο για τη Δυτική Σαχάρα τον Σταφάν ντε Μιστούρα (ο προηγούμενος είχε παραιτηθεί το 2019). Η αναζωπύρωση της ένοπλης αντιπαράθεσης μετά τις βίαιες επιθέσεις του μαροκινού στρατού εναντίον αμάχων Σαχράουι υπενθύμισε στους ισχυρούς ότι το ζήτημα κάθε άλλο παρά είχε διευθετηθεί… Το πρόβλημα είναι όμως ότι ναι μεν η λεγόμενη διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει επίσημα το δικαίωμα των γηγενών Σαχράουι στην αυτοδιάθεση, αλλά στην πραγματικότητα δεν θέλει να το υλοποιήσει (πρώτη από όλους η «συλλογική Δύση», που βλέπει στην αυταρχική μαροκινή μοναρχία έναν πιστό σύμμαχο…).
Η ισπανική κωλοτούμπα
Φέτος η ισπανική «προοδευτική» συγκυβέρνηση πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών από την ως τώρα επίσημη γραμμή της (καταδίκη της παράνομης κατοχής, υποστήριξη της απόφασης του ΟΗΕ για δημοψήφισμα). Ανατρέποντας αυτήν την πάγια θέση –η οποία επιβαλλόταν και από τις βαριές, ιστορικές ευθύνες της Μαδρίτης, εξαιτίας του ότι είχε διευκολύνει τη μαροκινή εισβολή– ο πρωθυπουργός Σάντσεθ υποστηρίζει πλέον τη δήθεν συμβιβαστική πρόταση του Μαροκινού μονάρχη για «αυτονομία». Σε επιστολή του στον βασιλιά Μοχάμεντ τον 6ο, «αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της Σαχάρας για το Μαρόκο και θεωρεί ότι η μαροκινή πρωτοβουλία για ένταξή της στο Βασίλειο του Μαρόκου με καθεστώς αυτονομίας είναι η πλέον σοβαρή, ρεαλιστική και αξιόπιστη πρόταση για την οριστική επίλυση της διαφοράς»!
Οι συγκυβερνώντες Podemos, για τους οποίους ήταν ανέκαθεν θέμα αρχής η υποστήριξη των Σαχράουι, περιορίστηκαν να ψελλίσουν ότι «παραμένουν αφοσιωμένοι στις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών»… Η ισπανική συγκυβέρνηση υπέκυψε στον εκβιασμό που άσκησε το Μαρόκο εκμεταλλευόμενο τη δυνατότητά του να ελέγχει τις μεταναστευτικές ροές. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Μπραχίμ Γκάλι, ηγέτης του Πολισάριο, νοσηλευόταν σε ισπανικό νοσοκομείο, το μαροκινό καθεστώς άνοιξε τα σύνορα προς τον ισπανικό θύλακα της Θέουτα, όπου εισέρρευσαν μέσα σε μια μέρα 10.000 μετανάστες. Υλοποιήθηκε δηλαδή η παλιότερη σύσταση Μαροκινού δημοσιογράφου προς την κυβέρνησή του: «Η Ε.Ε. δεν υποτάχθηκε στις απαιτήσεις της Τουρκίας για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης; Γιατί να μην παίξει και το Μαρόκο τον ίδιο ρόλο με την Τουρκία και να χρησιμοποιήσει τα σύνορά του με την Ευρώπη ως δυνατό χαρτί;»*.
Ο συλλογικός κυνισμός της «συλλογικής Δύσης»
Είχαν προηγηθεί οι ΗΠΑ, που από το 2020 υποστηρίζουν τη μαροκινή πρόταση περί «αυτονομίας» ως επιβράβευση για την πλήρη ευθυγράμμιση του καθεστώτος με τις απαιτήσεις τους (η οποία έφτασε στην αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ). Ακολούθησαν η Γαλλία και η Γερμανία. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία ήταν εξάλλου οι χώρες που, όντας μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (όπου είχαν και τη βρετανική συνδρομή), βοήθησαν επί δεκαετίες το Μαρόκο να αποφύγει το δημοψήφισμα. Κάπως έτσι η MINURSO αράχνιασε, και κατέστη όμηρος των μαροκινών αρχών. Ο δε νέος απεσταλμένος του Γκουτέρες «δεν κατάφερε» ακόμη να επισκεφθεί τη Δυτική Σαχάρα και να συνομιλήσει με τους Σαχράουι. Συναντήθηκε όμως με τους υπουργούς Εξωτερικών του Μαρόκου, της Ισπανίας και των ΗΠΑ, προκειμένου να «διαμορφώσει άποψη» ενόψει της επικείμενης συζήτησης του προβλήματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας…
Η Ε.Ε. δεν έκρυψε την ικανοποίησή της για αυτές τις εξελίξεις. Ο Ζοζέπ Μπορέλ, «υπουργός Εξωτερικών» της Ε.Ε., έσπευσε να χειροκροτήσει το γεγονός ότι όλο και περισσότερα κράτη μέλη γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια το διεθνές δίκαιο, τα δικαιώματα των Σαχράουι και τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Στην ίδια γραμμή κινείται και η Βρετανία. Κάπως έτσι η Δυτική Σαχάρα παραμένει η μοναδική χώρα της Αφρικής που δεν αποαποικιοποιήθηκε, έστω και τυπικά. Απλά έπεσε από την ισπανική Σκύλλα στη μαροκινή Χάρυβδη, με τη «διεθνή κοινότητα» να κοιτά αλλού.
* Ξανά στην επικαιρότητα η Δυτική Σαχάρα (φύλλο 309).
Στιγμές στην ιστορία
1885: Η Δυτική Σαχάρα ανακηρύσσεται ισπανική αποικία με απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων (Διάσκεψη του Βερολίνου).
1885-1934: Αλλεπάλληλες εξεγέρσεις των Σαχράουι, ώσπου ισπανογαλλικά στρατεύματα τις συντρίβουν οριστικά.
1967-1970: Ιδρύεται το Απελευθερωτικό Κίνημα. Οι ειρηνικές κινητοποιήσεις του πνίγονται στο αίμα και η ηγεσία του εξοντώνεται.
1973: Ιδρύεται το Μέτωπο Πολισάριο, που αρχίζει ένοπλο αγώνα εναντίον των Ισπανών αποικιοκρατών.
1975: Η Ισπανία ξεκινά διαπραγματεύσεις με το Πολισάριο. Μαρόκο και Μαυριτανία αντιδρούν. Ο ΟΗΕ διαπιστώνει επίσημα ότι οι Σαχράουι επιθυμούν ανεξαρτησία. Το Διεθνές Δικαστήριο αποφασίζει ότι η Δυτική Σαχάρα ανήκει στους Σαχράουι (δικαίωμα στην αυτοδιάθεση). Εισβολή του Μαρόκου.
1976: Η Ισπανία παραδίδει τη Δυτική Σαχάρα στο Μαρόκο και τη Μαυριτανία. Το Πολισάριο ανακηρύσσει τη Λαοκρατική Αραβική Δημοκρατία της Σαχάρας (ΛΑΔΣ) και στρέφεται εναντίον του μαροκινού και μαυριτανικού στρατού.
1978-79: Ο μαυριτανικός στρατός ηττάται. Η Μαυριτανία αναγνωρίζει τη ΛΑΔΣ, αλλά ο μαροκινός στρατός καταλαμβάνει τα περισσότερα εδάφη που αυτή έλεγχε.
1980-87: Το Μαρόκο κατασκευάζει με δυτική βοήθεια το «Μαροκινό Τείχος», ύψους 3 μέτρων και μήκους 2.700 χλμ., ενισχυμένου με ναρκοπέδια (7 εκατομμύρια νάρκες), στρατιωτικά φυλάκια ανά 5 χλμ. και περιπόλους τεθωρακισμένων, ώστε να αποτραπούν οι επιθέσεις του Πολισάριο.
1991: Υπογραφή ανακωχής μεταξύ Μαρόκου και Πολισάριο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας αναγνωρίζει το δικαίωμα των Σαχράουι στην αυτοδιάθεση και ορίζει τη διεξαγωγή σχετικού δημοψηφίσματος το 1992 (μέχρι σήμερα εκκρεμεί).
1999-2004: Σταδιακά διογκώνονται οι κινητοποιήσεις στο κατεχόμενο τμήμα με αίτημα την πραγματοποίηση του δημοψηφίσματος.
2005-2007: Ξεσπά η Ιντιφάντα της Ανεξαρτησίας στο κατεχόμενο τμήμα. Το Πολισάριο απειλεί με επανέναρξη του ένοπλου αγώνα εάν συνεχιστεί η αιματηρή καταστολή από το Μαρόκο, το οποίο προτείνει «αυτονομία» αντί για δημοψήφισμα.
2010-2011: Χιλιάδες Σαχράουι στήνουν «στρατόπεδο διαμαρτυρίας» κοντά στην Ελ Ααγιούν, διοικητική πρωτεύουσα του κατεχόμενου από το Μαρόκο τμήματος. Ακολουθεί αιματηρή καταστολή και 3.000 συλλήψεις.
2020-Σήμερα: Πρόσφυγες Σαχράουι αποκλείουν αυτοκινητόδρομο, ζητώντας δημοψήφισμα και να φύγουν οι Μαροκινοί έποικοι. Επεμβαίνει ο μαροκινός στρατός. Για πρώτη φορά μετά το 1991 αρχίζουν ένοπλες συγκρούσεις, που κλιμακώνονται σε βομβαρδισμούς και πυραυλικές επιθέσεις και διαρκούν μέχρι σήμερα.
