«Βρισκόμαστε ακόμα στο ξεκίνημα της διαδικασίας»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Ρούντι Ρινάλντι
Στις 26 Σεπτεμβρίου διεξάγονται στη Βενεζουέλα βουλευτικές εκλογές από τις οποίες θα εκλεγούν τα 167 μέλη της Εθνικής Συνέλευσης (Βουλής). Πρόκειται για μια σημαντική πολιτική αναμέτρηση ανάμεσα στις δυνάμεις που στηρίζουν και προωθούν τη Μπολιβαριανή Διαδικασία (όπως έχει ονομαστεί η διαδικασία των ριζικών αλλαγών και μετασχηματισμών που προωθούνται στη χώρα αυτή) και στις δυνάμεις της αντιδραστικής ολιγαρχίας που έχει τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα των ΗΠΑ.
Πρόκειται για μια σημαντική αναμέτρηση, γιατί η τοπική και διεθνής αντίδραση προσπαθεί να δημιουργήσει όρους μιας εσωτερικής αναταραχής και ενός «κοινοβουλευτικού πραξικοπήματος». Αφού απέτυχε να δολοφονήσει ή να ανατρέψει με πραξικοπήματα τον Τσάβες, αφού απέτυχε να εμφανίσει το καθεστώς της Βενεζουέλας ως δικτατορικό (ο Τσάβες είναι ίσως από τους ελάχιστους ηγέτες στον κόσμο που έχει κερδίσει τόσες φορές σε αδιάβλητες εκλογικές διαδικασίες επικυρωμένες από διεθνείς και μάλιστα φιλοδυτικούς παρατηρητές), τώρα προετοιμάζεται για μια δυναμική εμφάνιση στη βουλή με προφανή στόχο να μπλοκάρει όλες τις μεταρρυθμίσεις. Το μπλοκάρισμα αυτό θα οδηγήσει σε συμβιβασμούς ή και σε δημιουργία γεγονότων και καταστάσεων που θα εμφανίζουν μια κατάσταση ακυβερνησίας στη χώρα.
Για όλα αυτά τα ζητήματα συζητήσαμε με τον πρέσβη της Βενεζουέλας στην Αθήνα κ. Rodrigo Oswaldo Chavez Samudio.
Σε λίγες μέρες γίνονται οι βουλευτικές εκλογές στην Βενεζουέλα. Τι κρίνεται σε αυτές; Είναι μια σημαντική πολιτική μάχη ή όλα θα κριθούν κυρίως το 2012 στις προεδρικές εκλογές;
Η Βενεζουέλα –όπως και οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής– έχει προεδρικό σύστημα. Ο πρόεδρος κατέχει έναν κεντρικό ρόλο στην εκτελεστική εξουσία και στις άλλες δομές δημόσιας εξουσίας παρά την αυτονομία που διαθέτει κάθε μια από αυτές. Γι’ αυτό οι λαοί της Λατινικής Αμερικής έχουν συνηθίσει να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή και ενδιαφέρον στις προεδρικές εκλογές. Στη διαδικασία όμως της οικοδόμησης μιας πραγματικής δημοκρατίας, οι βουλευτικές εκλογές είναι μια σημαντικότατη στιγμή.
Στο σύνταγμα της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας, η δημόσια εξουσία κατανέμεται ανάμεσα στη δημοτική, την πολιτειακή και την εθνική εξουσία. Η εθνική εξουσία διαιρείται στη νομοθετική, την εκτελεστική, τη δικαστική, την εξουσία των πολιτών και την εκλογική. Το σύνολο των μορφών δημόσιας εξουσίας και η ποιότητα της διασύνδεσής τους, της συμμετοχής του κόσμου σε κάθε μία από αυτές, η αυτονομία και η ισορροπία που έχουν ανάμεσά τους συνιστούν μια διαδικασία προς την πραγματική δημοκρατία. Για μας είναι καθαρό ότι βρισκόμαστε στα πρώτα βήματα αυτής της διαδικασίας. Σε μια προεδρική δημοκρατία, όπως η Βενεζουέλα, έχει σημασία να δούμε ποια είναι σχέση της εκτελεστικής εξουσίας που εξαρτάται άμεσα από τον πρόεδρο και της νομοθετικής που εξαρτάται από τη βουλή. Το αν είναι σε αρμονία ή σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, το αν προωθούν, εμπλουτίζουν ή αν αντίθετα παρεμποδίζουν τα βήματα που πρέπει να γίνουν.
Η τρέχουσα λειτουργία της δημοκρατίας,σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι μέσα από κοινοβουλευτικές διαδικασίες, να παίρνονται αποφάσεις από τις κυβερνήσεις αλλά αυτές να είναι σε αντίθεση με την θέληση του λαού. Το κυβερνόν κόμμα παίρνει αποφάσεις στο όνομα του λαού, αλλά ο λαός δεν συμφωνεί με αυτές. Αυτή, όμως, η δημοκρατία είναι σε αντίθεση με την πραγματική δημοκρατία.
Για τη χώρα μας, αλλά και γενικότερα, θα έλεγα πως οι βουλευτικές εκλογές είναι σημαντικές αφενός γιατί είναι μια στιγμή που ο πολιτικός παράγοντας (υποψήφιοι, κόμματα, συλλογικότητες) βρίσκεται πιο κοντά στον κόσμο και αφετέρου γιατί δημιουργείται ένας χώρος συζητήσεων, διαλόγου και αποφάσεων για όλα τα ζητήματα που αφορούν το λαό.
Στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές η αντιπολίτευση είχε πάρει μέρος;
Η αντιπολίτευση ενώ συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία, αποχώρησε τρεις μέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών. Και αυτό γιατί διαπίστωσε ότι η πειστικότητα της και η εμπιστοσύνη του κόσμου προς αυτήν είχε μειωθεί πολύ, και τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα ήταν τελείως διαφορετικά από την αίσθηση που είχε καλλιεργήσει η ίδια για τον εαυτό της. Γι’ αυτό και ανακάλυψε το κόλπο της αποχώρησης. Η διαφάνεια και η νομιμοποίηση που έχει η εκλογική διαδικασία ως θεσμός στη Βενεζουέλα είναι πολύ μεγάλη και άρα δεν μπορεί κανείς να δημαγωγήσει καταγγέλλοντας για νοθείες ή για φαλκίδευση της λαϊκής ψήφου. Η πραγματική δημοκρατία χρειάζεται την αντιπολίτευση. Μια αντιπολίτευση συνεπή, με ήθος, που να έχει γνώμη, να ελέγχει την εξουσία, να δημιουργεί νέες ιδέες.
Από τις τέσσερις πιο σημαντικές περιοχές της Βενεζουέλας η αντιπολίτευση ελέγχει τις τρεις. Από τους πέντε δήμους του Καράκας ελέγχει τους τρεις. Έτσι η αντιπολίτευση έχει στα χέρια της τα πιο μεγάλα κέντρα. Που είναι η αδυναμία της αντιπολίτευσης; Το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου που τη συγκροτεί αποτελείται από τα ίδια πρόσωπα που υπήρχαν και στο παρελθόν. Αυτό που προβάλλουν είναι η επιστροφή στο παρελθόν. Η πλειοψηφία, όμως, των Βενεζουελάνων απεχθάνεται την ιδέα της επιστροφής. Υπάρχουν πολλοί που κριτικάρουν την Μπολιβαριανή Διαδικασία αλλά δεν διανοούνται μια επιστροφή στο παρελθόν. Είναι, λοιπόν, πολύ δύσκολο για την αντιπολίτευση να αυξηθεί αριθμητικά. Αυτή την στιγμή όσοι υποστηρίζουν την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση αντιπροσωπεύουν μαζί περίπου το 60% των ψηφοφόρων. Ένα «σκληρό» 37% είναι υπέρ της κυβέρνησης και ένα 23% υπέρ της αντιπολίτευσης. Το υπόλοιπο 30-40% είναι αναποφάσιστο ακόμα.
Θα ήθελα να πούμε για τη σημασία που έχουν οι εκλογές. Τι κρίνεται σ’ αυτές;
Αυτές οι εκλογές προφανώς και είναι πάρα πολύ σημαντικές για τη Μπολιβαριανή Διαδικασία γιατί φανταστείτε να είχαμε μέσα στη βουλή ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της αντιπολίτευσης που θα δημιουργούσε ρήξεις. Θα αναγκαζόμασταν πολλές φορές να προσφύγουμε σε κάποιες συμβιβαστικές λύσεις, και αυτό προφανώς θα δημιουργούσε προβλήματα και στην εκτελεστική εξουσία αλλά και στη νομοθετική εξουσία.
Απ’ ό,τι φαίνεται μέσα στη Μπολιβαριανή Διαδικασία έχουν σχηματιστεί δύο μεγάλα κοινωνικά μπλοκ. Ένα πλειοψηφικό που στηρίζει τον Τσάβες και ένα άλλο που συγκεντρώνεται στην αντιπολίτευση. Μπορείτε να μας πείτε τι αντιπροσωπεύει το καθένα κοινωνικά;
Ας χωρίσουμε την κοινωνία σε κατηγορίες, Α, Β, Γ, Δ και Ε. Οι πρώτες δύο, που είναι και οι κατηγορίες των υψηλότερων εισοδημάτων, συγκεντρώνουν περίπου το 25% του πληθυσμού. Κοινωνικά, λοιπόν, η στήριξη της αντιπολίτευσης ανήκει σε αυτές τις δύο κατηγορίες με ίσως μια μικρότερη στήριξη από τα κατώτερα στρώματα. Η στήριξη της κυβέρνησης προέρχεται από τα δύο κατώτερα κοινωνικά στρώματα (Δ και Ε) Το 30-40% των αναποφάσιστων, προέρχονται από τα στρώματα Γ, Δ και Ε και συνεπώς κάποια στιγμή μπορούν να παίξουν ρόλο ενισχύοντας είτε την κυβέρνηση είτε την αντιπολίτευση. Παρ’ όλα αυτά, οι τελευταίες ενδείξεις μας δείχνουν ότι οι αναποφάσιστοι κλίνουν περισσότερο προς την υποστήριξη της κυβέρνησης. Τα αποτελέσματα, όμως, θα τα ξέρουμε το βράδυ των εκλογών. Και πρέπει να γίνουν σεβαστά είτε μας αρέσουν είτε όχι.
Συνήθως υπάρχουν παρεμβάσεις από το εξωτερικό και ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ. Εκφράζονται τέτοιες και στην εκλογική αναμέτρηση;
Το πρόβλημα σε χώρες όπως τη δική μας, που είναι εξαρτημένες από τις οικονομικές σχέσεις μας με το εξωτερικό, ως χώρα-εξαγωγέας κυρίως πετρελαίου, είναι ότι προφανώς υπάρχουν πολλές παρεμβάσεις από τις ΗΠΑ. Όμως, οι σχέσεις δεν διακόπτονται, συνεχίζουν. Για παράδειγμα, οι πολιτικές σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι πολύ άσχημες. Παρ’ όλα αυτά οι οικονομικές σχέσεις είναι καλές ανάμεσα στις δύο χώρες. Οι ΗΠΑ είναι ο πρώτος αγοραστής πετρελαίου από την Βενεζουέλα. Το πολιτικό όμως είναι άλλο θέμα. Η Βενεζουέλα απέπεμψε τον πρεσβευτή των ΗΠΑ για λόγους εντελώς λογικούς. Ένας πρέσβης που παρεμβαίνει επανειλημμένα στα τεκταινόμενα στη Βενεζουέλα με δηλώσεις του για ευαίσθητα εθνικά θέματα, είναι φυσιολογικό να προκαλέσει την αντίδραση των βενεζουελάνικων αρχών και βεβαίως του λαού. Αυτό συνέβη με τον πρέσβη των ΗΠΑ κ. Πάλμε και η Βενεζουέλα αποφάσισε να μην υπάρχει πρέσβης των ΗΠΑ στη χώρα.
Η Βενεζουέλα, επίσης, δεν ξεχνά πως οι ΗΠΑ μαζί με την Ισπανία, όχι τον ισπανικό λαό αλλά την ισπανική κυβέρνηση του Αθνάρ, το 2002 ενίσχυσαν και κατεύθυναν ένα πραξικόπημα ενάντια στον Τσάβες, όπως δεν ξεχνά ότι με αποφάσεις του κογκρέσου και της αμερικανικής κυβέρνησης χρηματοδοτούντα μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Βενεζουέλα που τάχα υπερασπίζονται τη δημοκρατία και στελεχώνονται από γνωστά μέλη της αντιπολίτευσης.
Στο παρελθόν το βάρος των ΗΠΑ καθόριζε ακόμα και τα αποτελέσματα των εκλογών στην Βενεζουέλα. Όμως τώρα που ο λαός αντιλαμβάνεται ότι η υποστήριξη είναι μονομερής και οδηγεί στο παρελθόν, μια άμεση και ανοικτή υποστήριξη των ΗΠΑ προς την αντιπολίτευση της δημιουργεί προβλήματα. Γι’ αυτό γίνεται με πιο έμμεσο τρόπο.
Πρόσφατα στον διεθνή Τύπο παρουσιάζεται η Βενεζουέλα σαν να είναι ένας χώρος όπου υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια και εγκληματικότητα. Και μάλιστα γραφτήκανε στα διεθνή δυτικά πρακτορεία, ότι το Καράκας είναι πιο επικίνδυνη πόλη από τη Βαγδάτη. Πώς έχουν τα πράγματα;
Το πρόβλημα της εγκληματικότητας και ανασφάλειας πρέπει να το δούμε μ’ έναν πολύπλευρο τρόπο. Είναι πολύ περίπλοκο. Το γενικό πρόβλημα της ανασφάλειας της Βενεζουέλας δεν δημιουργήθηκε τώρα, υπάρχει τα τελευταία 40 χρόνια και εξελίσσεται. Οι ρίζες του βρίσκονται στη δεκαετία του ’70 όταν στη Βενεζουέλα άρχισε να ρέει πάρα πολύ χρήμα λόγω του πετρελαίου. Τότε δημιουργήθηκε μία κουλτούρα, μία αντίληψη του εύκολου χρήματος. Δεν χρειαζόταν να σπουδάσει κάποιος ή να δουλέψει πολύ για να γίνει πλούσιος.
Οπότε δημιουργήθηκε μια κλεπτοκρατική κουλτούρα μέσα στο ίδιο το κράτος αλλά και μέσα στην κοινωνία. Οι οικογενειακοί δεσμοί άρχισαν να διαλύονται. Ας πούμε, η πορνογραφία από πάρα πολύ μικρές ηλικίες είναι σε πολύ υψηλά ποσοστά από τότε. Υπάρχει κι ένα μεγάλο ποσοστό, γύρω στο 21%, ανήλικων μητέρων. Από τη δεκαετία του ’70 όταν μειώθηκε πάρα πολύ η μικρή αγροτική παραγωγή, άρχισε μια μετανάστευση στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου μεγάλα κομμάτια του λαού και των τότε κοινοτήτων δεν είχαν υπηρεσίες, σχολεία, κ.λπ. Έμεναν σε πάρα πολύ μικρά σπίτια τρεις και τέσσερις οικογένειες. Υπήρχανε πολύ άσχημες σχέσεις μέσα στον οικογενειακό πυρήνα, ανάμεσα στη γυναίκα και στον άντρα. Αλλά αν υπήρχε ένας γιατρός, ένα κέντρο υγείας κοντά σ’ αυτά τα μέρη, αν η διαδικασία κοινωνικοποίησης μέσω της εκπαίδευσης μάζευε τα παιδιά από τους δρόμους η κατάσταση θα είχε αλλάξει.
Αλλά τώρα αυτές οι εφαρμοζόμενες λύσεις συναντούν αντιδράσεις. Στην ουσία αυτό που κάνει η παραβατικότητα είναι ότι εναντιώνεται σ’ αυτές τις απαντήσεις κι έτσι αυξάνεται η ανασφάλεια. Δεν ξεπερνιέται εύκολα και γρήγορα μια τέτοια κατάσταση. Πολλές φορές γεννιέται η απαίτηση για καταστολή. Εμείς δεν συμφωνούμε με την φράση: «ή στην φυλακή ή στο χώμα». Αυτές οι απαντήσεις δεν είναι ικανοποιητικές ούτε αποτελεσματικές. Εμείς θέλουμε να επιτεθούμε όχι στους εγκληματίες, αλλά στους λόγους που υπάρχει αυτή η εγκληματικότητα και αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο και σύνθετο.
Θα θέλαμε να περάσουμε σε έναν, έστω συνοπτικό, απολογισμό της όλης προσπάθειας.
Η Μπολιβαριανή Διαδικασία είναι μία διαδικασία σε εξέλιξη. Στα πρώτα έντεκα χρόνια αυτής της διαδικασίας μπήκαν οι βάσεις, έγιναν ορισμένα βήματα, αντιμετωπίστηκαν εμπόδια και δυσκολίες. Μέσα στη Διαδικασία έχουνε συμβεί πολλά σημαντικά γεγονότα, πραγματοποιήθηκαν πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων, έγιναν εθνικοποιήσεις εταιριών και τραπεζών και τόσα άλλα. Για μας, βρισκόμαστε ακόμα στο ξεκίνημα της διαδικασίας. Αυτή τη στιγμή έχουμε συγκεκριμένους πρωταγωνιστές οι οποίοι στο δρόμο μπορεί να αλλάξουνε. Επανάσταση σημαίνει και εξέλιξη. Οι διαδικασίες αυτές πρέπει να εναρμονίζονται με τις αλλαγές στον κόσμο, τις ανάγκες και τις νέες πραγματικότητες του κόσμου. Γιατί αν δεν το κάνουν αυτό τότε έρχεται το διαζύγιο ανάμεσα στις κυβερνήσεις και στο λαό. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο κάθε ειδική περίπτωση –όπως της Βενεζουέλας– είναι και μέρος των επαναστάσεων του κόσμου.
Ποιες είναι οι επιτυχίες για το λαό της Βενεζουέλας μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία;
Πρώτα απ’ όλα είναι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης στη δημοκρατία και στη συμμετοχή του λαού ως εργαλείο για την κατάκτηση της πραγματικής δημοκρατίας.
Το δεύτερο θα έλεγα ότι είναι η ανάκτηση της εκτίμησης και της αναγνώρισης της ταυτότητας ενός λαού.
Τρίτο και πολύ σημαντικό για μένα, το οποίο είναι ακόμα σε εξέλιξη και θα πάρει πολλά χρόνια, είναι ότι υπάρχουν ήδη κάποιες αλλαγές στη κλίμακα των αξιών των ανθρώπων. Όχι όλες όσες θα θέλαμε και ίσως και να είναι και πολύ λίγες. Αυτό για μένα είναι και το πιο σημαντικό, μετά έρχονται τα υπόλοιπα.
Έχει γίνει μια πιο δίκαιη ανακατανομή του πλούτου, έχουνε σταματήσει τα παιδιά να βρίσκονται στους δρόμους και επιστρέφουνε στα σχολεία. Έχει κατακτηθεί επίσης η ανακατανομή βασικών τροφών σε περιοχές με πάρα πολύ χαμηλά κοινωνικά στρώματα και γίνεται μία πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια για την επανάκτηση αγροτικής γης. Οι Βενεζουελάνοι ξαναδείχνουν εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας και ασφάλισης. Και έχει επιτευχθεί βεβαίως η ανάκτηση πολύ μεγάλων δικαιωμάτων σε μειοψηφίες, κυρίως στη μειοψηφία των ιθαγενών. Έχει επιτευχθεί αυτή τη στιγμή η συμμετοχή της γυναίκας σε όλους τους τομείς.
Συνεχίζουμε να προσπαθούμε σε άλλους μεγάλους τομείς. Ειδικά στον οικονομικό τομέα. Είναι πολύ δύσκολο να αφεθεί ήσυχη μία πετρελαϊκή χώρα. Το θέμα δεν είναι να σταματήσουμε να παράγουμε πετρέλαιο, γιατί προφανώς αυτό μας στηρίζει, το θέμα είναι ο λαός να σταματήσει να σκέφτεται ότι είναι λαός μιας χώρας που παράγει πετρέλαιο. Και είμαστε τα τελευταία έντεκα χρόνια σε μια διαδικασία για μια συνολική συμμετοχή του κόσμου στην παραγωγή. Αν το καταφέρουμε κι αυτό θα έχουμε μία επιτυχία σε πάρα πολλούς στόχους. Είμαστε για παράδειγμα ένα κράτος που έχει κάθε χρόνο πάνω από 30% πληθωρισμό. Αναγκαστήκαμε να υποτιμήσουμε το νόμισμά μας. Αυτό μας δείχνει ότι δυστυχώς είμαστε ακόμα μία χώρα βασισμένη μόνο στην παραγωγή του πετρελαίου και δεν έχουμε μπορέσει να ανεβάσουμε τα επίπεδα παραγωγής άλλων πρώτων υλών, πιο πάνω από το πετρέλαιο, οπότε είμαστε ακόμα στο στάδιο της αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων. Αναμφίβολα αυτά είναι στοιχεία τα οποία πρέπει να ξεπεραστούν. Κι είμαστε σ’ αυτή τη διαδικασία.
Θα θέλαμε κάποια παραδείγματα λαϊκής συμμετοχής σ’ όλη αυτή τη διαδικασία.
Για παράδειγμα να μιλήσουμε για κάποιους τομείς. Στο ζήτημα των ιθαγενών είναι ολοφάνερο. Αυτή τη στιγμή μέσω της Μπολιβαριανής Διαδικασίας έχουν δημιουργηθεί ή επανακτηθεί δικαιώματα των ιθαγενών τα οποία κατοχυρώνονται και μέσα στο Σύνταγμα. Αυτή τη στιγμή οι ιθαγενείς έχουν μόνιμη εκπροσώπηση μέσα στη βουλή. Επίσης υπάρχει μία ποσόστωση των γυναικών βάσει νόμου, για τις εκλογές αυτή τη στιγμή, της τάξης του 50%.
Για παράδειγμα από τις πέντε δημόσιες εξουσίες που έχει αυτή τη στιγμή το κράτος, οι τέσσερις διοικούνται από γυναίκες. Όταν ξεκίνησε η Μπολιβαριανή Διαδικασία, στη Βενεζουέλα υπήρχαν 70.000 συνεταιρισμοί. Αυτή τη στιγμή έχει πάνω από 1,5 εκατομμύριο. Η πλειοψηφία τους βέβαια δεν είναι συνεταιρισμοί παραγωγικοί αλλά υπηρεσιών. Υπάρχει και η διαδικασία της λαϊκής συμμετοχής μέσα στις ίδιες τις κοινότητες, η οποία είναι πάρα πολύ μεγάλη και πρόσφατη διαδικασία. Αλλά αυτή τη στιγμή, η δικαστική εξουσία είναι σε μια διαδικασία στο να μπορέσει να φτιάξει νόμους ώστε οι κοινοτικές δυνάμεις να μπορούν να δρουν ανεξάρτητα. Στις εταιρίες που εθνικοποιούνται, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι παίρνουν στα χέρια τους τις εταιρίες και γίνονται οι ίδιοι στην ουσία οι ιδιοκτήτες μέσω και μορφών μετοχοποίησής τους. Αυτές είναι ορισμένες μορφές λαϊκής συμμετοχής.
Περίπλοκο θέμα ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα
Στη Λατινική Αμερική είναι σε εξέλιξη μια συζήτηση για το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα. Τι σκέφτεστε γι αυτό το θέμα;
Είναι ένα θέμα αρκετά δύσκολο και πολύ περίπλοκο. Είναι σίγουρο ότι ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι όπως ο σοσιαλισμός του 20ού.
Πρέπει οι αριστερές δυνάμεις του κόσμου να κάνουν πάρα πολλές συζητήσεις και πρακτικά βήματα για να μπορέσουν να οικοδομήσουν επί της ουσίας το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα. Στην ουσία θα χρειαστούμε όλο τον 21ο αιώνα για να τον οικοδομήσουμε. Η Βενεζουέλα δεν έχει κάποια συνταγή ή πρόταση για το πώς θα πρέπει να οικοδομήσουμε τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα.
Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η διαδικασία της Βενεζουέλας είναι ένα πείραμα όπως ήταν και αυτό της Κούβας.
Το παράδειγμα της Κούβας είναι αδύνατον να λειτουργήσει σε κάποια άλλη χώρα. Άλλοι προσπαθήσανε να προωθήσουν κάτι παρόμοιο με την Μπολιβαριανή Διαδικασία σε άλλα μέρη του κόσμου, αλλά αποτύχανε. Γιατί μία τέτοια διαδικασία μπορεί να δημιουργηθεί και να πετύχει σε μία χώρα όπως είναι η Βενεζουέλα, δηλαδή σε μία πετρελαϊκή χώρα. Γι’ αυτό για μας η μεγάλη συζήτηση για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα έγκειται στο ότι αυτός δεν μπορεί να είναι φονταμενταλιστικός. Καταρχάς δεν μπορεί να δημιουργεί έναν ενιαίο τρόπο κυβέρνησης. Στην συνέχεια πρέπει να βρεθούνε τρόποι και διαδικασίες ώστε οι σοσιαλιστικές χώρες να συμφωνήσουν για τους στόχους γύρω από τους οποίους οφείλουν να συντονιστούν.
Όπως λέει ακόμα ο Φιντέλ, κι έλεγε πάντα, ότι η Κούβα του ’40, του ’50 και του ’60 και το σύστημα που δημιουργήθηκε τότε δεν μπορεί να είναι το ίδιο σήμερα για τις ανάγκες του κόσμου.
Πρέπει να αλλάζει συνέχεια. Οπότε το θέμα του σοσιαλισμού είναι πολύ περίπλοκο. Είναι μεγάλη συζήτηση, όχι μόνο για τη Βενεζουέλα αλλά σε όλη τη Λ. Αμερική και την Καραϊβική.
Συμπερασματικά πιστεύω ότι ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ετερογενής.
Πιστεύω ότι δεν υπάρχει πλέον καθόλου χώρος για δογματισμούς μέσα στο χώρο του σοσιαλισμού.
«Αγκάθια» και προοπτικές στη διαδικασία της ALBA
Τελευταία ερώτηση, για τη διαδικασία της ALBA. Προχωράει με τους ίδιους ρυθμούς που προχωρούσε στην αρχή ή έχουμε μια επιβράδυνση;
Ποιο ενδιαφέρον έχει η ALBA (Alternativa Bolivariana para las Américas); Είναι μία εναλλακτική πρόταση που γεννιέται για να αντιμετωπίσει την ALCA (Free Trade Area of the Americas) και ταυτόχρονα προσπαθεί να διαφοροποιηθεί κιόλας από την Ε.Ε. Ποια είναι η διαφορά; Ότι η δική μας συμφωνία δεν είναι ούτε εμπορική ούτε οικονομική.
Στον κόσμο μας είναι πολύ δύσκολο να προωθηθούν ολοκληρώσεις μεταξύ χωρών χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι οικονομικοί τομείς. Κατά κάποιο τρόπο είναι ένας ουτοπικός τρόπος ένταξης σε μία αλληλεγγύη μεταξύ κάποιων χωρών. Ουτοπικός γιατί ενώ όλοι προσπαθούν να βάλουνε μέσα τους δικούς τους εμπορικούς και οικονομικούς όρους, η ALBA στην ουσία προσεγγίζει την αλληλεγγύη με όρους ταυτότητας, πολιτιστικούς και κοινωνικούς. Θεωρητικά δηλαδή είναι μια πολύ καλή ιδέα. Πρακτικά έχει να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα υλοποίησης. Ορισμένα μπορούν να γίνουν γιατί η Βενεζουέλα είναι πετρελαϊκή χώρα ή επειδή η Κούβα έχει για παράδειγμα αναπτυγμένο τον ιατρικό τομέα. Οπότε έτσι δημιουργούνται αλληλέγγυες διαδικασίες οι οποίες όμως κοστίζουνε πολύ. Ειδικά όταν κάνεις μία συνεργασία με χώρες που έχουν πολλές ανάγκες, οι ανάγκες αυτές είναι πάρα πολύ βαριές κάποιες φορές για τη συνεργασία, για την αλληλεγγύη.
Βέβαια, η σπουδαιότητα της ALBA αφορά και το ότι μέσω αυτών των διαδικασιών οικοδομείται μία εναλλακτική πρόταση, και μάλιστα σε διαφορετική κατεύθυνση από την Ε.Ε., η οποία στην ουσία δημιουργήθηκε ως οικονομική συμμαχία, χωρίς να ενδιαφέρεται για το κοινωνικό κόστος. Όπως με το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα, έτσι και η προώθηση της ALBA είναι πάρα πολύ δύσκολη μέσα στην πραγματικότητα αυτού του κόσμου. Η κεντρική ιδέα όμως, δηλαδή αυτοί που έχουν μεγαλύτερη δύναμη να δίνουν σ’ αυτούς που έχουνε λιγότερα, χωρίς να περιμένουν ανταπόδοση, αποκτά τεράστια ηθική δύναμη.
Οπότε στην ALBA αυτή τη στιγμή δίνεται μεγαλύτερο βάρος στην αλληλεγγύη απ’ ό,τι στον οικονομικό τομέα. Κι αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα αξιόλογο και σημαντικό.
