της Βάννας Σφακιανάκη*
Ας δούμε λίγο τι είναι αυτή η πράσινη μετάβαση, πόσο πράσινα είναι αυτά τα έργα και προφανώς πόσο είναι ενταγμένη στις πράσινες πηγές η πυρηνική ενέργεια. Τα έργα ΑΠΕ δεν είναι πράσινα στην κατασκευή τους, είναι προϊόντα της βιομηχανίας και τα υλικά τους προέρχονται από εξορύξεις, στην εγκατάστασή τους προκαλείται μεγάλη καταστροφή στο περιβάλλον με νέους δρόμους και δίχτυα, δεσμεύεται πολύτιμη γη σε πολύ μεγάλη έκταση λόγω της πληθώρας των έργων και δημιουργείται ανταγωνισμός στις χρήσεις γης στην αγροτική γη και τα βοσκοτόπια, στη λειτουργία τους ανταγωνίζονται το τοπίο για τους τουριστικούς πόρους, επηρεάζουν το μικροκλίμα των περιοχών εγκατάστασης και συντελούν στην ερήμωση της υπαίθρου από κατοίκους και δραστηριότητες. Επιπλέον δεν ανακυκλώνονται και δεν υπάρχει μέριμνα για το τέλος του κύκλου ζωής τους.
Να σημειώσουμε εδώ ότι ακριβώς επειδή η ενεργειακή μετάβαση συνδυάστηκε απόλυτα με την ιδιωτικοποίηση της ενέργειας και οι μονάδες φυσικού αερίου και ΑΠΕ αποτέλεσαν το όχημα για αυτό το σκοπό η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά πολύ περισσότερο η χώρα μας, δεν έθεσε ποτέ κριτήρια που θα μπορούσαν να στερήσουν την αγορά ενέργειας από οικονομικό αντικείμενο. Αν, για παράδειγμα, είχε τεθεί προτεραιότητα σε φωτοβολταϊκά στις στέγες σπιτιών, επιχειρήσεων και υποδομών θα είχε καλυφθεί ένα μεγάλο μερίδιο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που για τη χώρα μας έχει υπολογιστεί στο 30%, κάτι που θα ήταν ωφέλιμο κοινωνικά και θα μείωνε τις ζημιές στο περιβάλλον.
Αυτή είναι μια ακόμα απόδειξη για το πόσο υποκριτικές είναι οι αναφορές στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η πράσινη μετάβαση είναι ένα πολύ μεγάλο σχέδιο οικονομικής μεγέθυνσης και αναδιάρθρωσης που υλοποιείται σταδιακά. Κοινωνικές ευαισθησίες και κινηματικές διεκδικήσεις προηγούμενων δεκαετιών εντάσσονται επιλεκτικά σε ένα τεράστιο παζλ με κριτήριο την οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Παράλληλα είναι ένα σχέδιο πολύ μεγάλης σπατάλης σε οικονομικούς και φυσικούς πόρους όπως όλα τα σχέδια που προάγουν την αγορά. Όταν η Ευρώπη είχε ξεκινήσει το εγχείρημα της πράσινης μετάβασης κυρίαρχος στόχος ήταν η ασφάλεια του εφοδιασμού της και αυτό γιατί η Ευρώπη είναι φτωχή σε ενεργειακούς πόρους.
Σήμερα η πράσινη μετάβαση διαδραματίζεται μέσα στο μεγάλο περίβλημα της θεωρίας για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και με στόχο τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Για την πυρηνική ενέργεια λοιπόν ήταν μόνο θέμα χρόνου να χαρακτηριστεί πράσινη επειδή τα πυρηνικά εργοστάσια δεν εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα και εντάσσονται εύκολα στους στόχους για το 2050. Το ίδιο έγινε με το φυσικό αέριο που είχε χαρακτηριστεί μεταβατικό καύσιμο και τώρα χαρακτηρίστηκε και αυτό πράσινο. Ο χαρακτηρισμός αυτός για την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο δεν είναι ιδεολογικός, ανοίγει επίσημα την πόρτα έτσι ώστε έργα πυρηνικής ενέργειας και φυσικού αερίου να μπορούν να επιδοτούνται από τον πακτωλό οικονομικών πόρων που διατίθενται για την ενεργειακή μετάβαση.
Ποιος αυξάνει τις τιμές;
Τον Αύγουστο που πέρασε, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέτρεψε τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη να περάσουν το αυξημένο κόστος της ενέργειας στους καταναλωτές όπως επισήμανε υποδιευθύντρια του ευρωπαϊκού τμήματος. Οι κυβερνήσεις πρέπει ενθαρρύνουν την εξοικονόμηση και τη στροφή μακριά από τα ορυκτά καύσιμα. «Οι τιμές θα αυξάνουν το επόμενο διάστημα οπότε οι κυβερνήσεις θα πρέπει να τις αφήσουν να ανέβουν», είπε. Είναι εξοργιστικό το γεγονός ότι βαφτίζουν εξοικονόμηση τη λιτότητα που επιβάλλουν και το γεγονός ότι μας λένε ότι αυτός είναι ο τρόπος για να στραφούμε μακριά από τα ορυκτά καύσιμα.
Οι πολίτες βιώνουν τα μέτρα που λαμβάνονται ως μέτρα λιτότητας που εντείνουν το φόβο και τη δυσαρέσκεια. Και έχουν δίκιο, αφού αυτά τα μέτρα δεν εντάσσονται σε καμιά λογική, ούτε της εμπορευματοποιημένης αγοράς ενέργειας ούτε του κυρίαρχου καταναλωτικού τρόπου ζωής που επιβάλλει την αύξηση κατανάλωσης αλλά όχι για τις ανάγκες των πολλών. Και βέβαια το ΔΝΤ δεν θέλει μόνο να υποστούμε το κόστος της ενεργειακής κρίσης που έφεραν πολιτικές επιλογές που έγιναν ερήμην της κοινωνίας, αλλά και να δεχτούμε και να συνηθίσουμε την ακρίβεια που ήρθε για να μείνει. Και να πληρώνουμε εντέλει υπέρογκες αυξήσεις για να μην διαταραχθεί η λειτουργία της αγοράς.
Όμως η ενέργεια αποτελεί κοινωνικό αγαθό στο οποίο όλοι δικαιούνται να έχουν πρόσβαση. Σήμερα σε εποχή πολλαπλών κρίσεων είναι επιτακτική ανάγκη να κατηγοριοποιηθούν τα βασικά κοινωνικά αγαθά και ανάμεσά τους η ενέργεια, σε αυτά που έχουν αξία χρήσης και όχι ανταλλακτική αξία.
* Η Βάννα Σφακιανάκη είναι αρχιτέκτων μηχανικός με μεγάλη εμπειρία στο κινήματα ενάντια στην εγκατάσταση ΒΑΠΕ στην Κρήτη και επιμελήτρια της στήλης «Τοπία της Ενέργειας» του Δρόμου. Στην ιστοσελίδα του Δρόμου θα δημοσιευθεί ολόκληρη η τοποθέτησή της.
