Πυκνώνουν οι εστίες αντιπαράθεσης ΗΠΑ- Ρωσίας – Στο προσκήνιο γεωπολιτικοί επανασχεδιασμοί για τον έλεγχο ενεργειακών δρόμων
του Σπύρου Παναγιώτου
Η εποχή των σύγχρονων πολέμων, όπως προσδιορίστηκαν στην πρώτη περίοδο της Νέας Τάξης, περνά σε ένα πιο οξυμένο και ταυτόχρονα πιο σύνθετο επίπεδο. Τότε, οι συνθήκες κατάρρευσης και αποδυνάμωσης της Σοβιετικής Ενωσης και το κλίμα που διαμόρφωναν οι πανηγυρισμοί για τον «θρίαμβο της Δύσης έναντι των ολοκληρωτισμών», επέτρεψαν την εξαπόλυση ενός πολέμου για επαναχάραξη συνόρων και δημιουργία νέων συσχετισμών σε Μέση Ανατολή και Βαλκάνια. Οι πόλεμοι σε Αφγανιστάν και Ιράκ, ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας και η για πρώτη φορά παρουσία των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, ήταν οι ορατές πλευρές του πολέμου εκείνης της περιόδου. Οδήγησαν βέβαια σε ένα μακρόχρονο τέλμα των αμερικανικών δυνάμεων, που ουσιαστικά συνεχίζεται ως σήμερα, ενώ δοκιμάστηκε σε μεγάλη κλίμακα η πολιτική δημιουργίας χαοτικών καταστάσεων σαν το συνδυασμένο αποτέλεσμα της άρνησης των λαών της περιοχής να αποδεχθούν τα τετελεσμένα αλλά και ως μέθοδος επίλυσης των προβλημάτων που δημιούργησαν οι στρατιωτικές επεμβάσεις.
Βασικό χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου ήταν ότι οι πόλεμοι πραγματοποιήθηκαν από μια συμμαχία προθύμων στις ΗΠΑ, χωρίς να εξασφαλίζεται πάντα η «νομιμότητα» των επεμβάσεων, δείκτης των αντιθέσεων του δυτικού κόσμου, ενώ στο πεδίο των μαχών συγκρούονταν οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις «δια αντιπροσώπων», δηλαδή, με την εμπλοκή περιφερειακών δυνάμεων ή τοπικών παραγόντων με ιδιαίτερες σχέσεις και επιδιώξεις αναφορικά με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία κλπ.
Σήμερα η εικόνα παρουσιάζεται δραματικά διαφορετική. Οι διθύραμβοι για το «θρίαμβο του δυτικού κόσμου» έχουν κοπάσει μέσα στις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που πυροδοτήθηκε το 2008 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι παγκόσμιες συνταγές αναδιάρθρωσης που επιβλήθηκαν παγκόσμια στάθηκαν αδύνατες να αντιμετωπίσουν την παγκόσμια κρίση που συνεχίζεται με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και συσσώρευση στοιχείων ικανών να οδηγήσουν σε νέες χρηματιστηριακές κρίσεις. Δίπλα στον οικονομικό πόλεμο που συγκλονίζει τις σχέσεις όλων των μεγάλων καπιταλιστικών κέντρων (αντίθεση ΗΠΑ – Γερμανίας, εμπάργκο της Δύσης κατά της Ρωσίας, υποτίμηση του ιαπωνικού νομίσματος, αντιπαράθεση ΗΠΑ – Κίνας), έχουν επανέλθει στο προσκήνιο σημαντικές γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις και ανταγωνιστικοί σχεδιασμοί για τον έλεγχο ενεργειακών δρόμων.
Οι ανταγωνισμοί αυτοί, που δεν διευθετήθηκαν οριστικά στην πρώτη περίοδο του πολέμου, επανεμφανίζονται με οξύτητα στο νέο περιβάλλον της κρίσης και χρωματίζονται επικίνδυνα, καθώς στο μεταξύ έχει επιτευχθεί μια σοβαρή ανασυγκρότηση (οικονομική και στρατιωτική) της Ρωσίας και της Κίνας, στην πολυπλοκότητα των οικονομικών σχέσεων μεταξύ χωριστών κρατών της Δύσης με την Ανατολή, στην ανάδειξη νέων «απρόβλεπτων» παικτών όπως το Ιράν και η Τουρκία, δίπλα στο Ισραήλ και τη συμμαχία των καθεστώτων του Κόλπου, αλλά κυρίως στη φανερή αδυναμία των ΗΠΑ να επιβάλλουν τις παγκόσμιες επιδιώξεις τους όπως πριν.
Ο πόλεμος στη Συρία είναι διεθνοποιημένος
Στη νέα περίοδο που έχουμε εισέλθει, δίπλα στα παλιά μέτωπα έχουν ανοίξει νέα, με καινούρια χαρακτηριστικά, που προσδίδουν μεγαλύτερη ρευστότητα στις εξελίξεις. Δίπλα στο τέλμα του Ιράκ και του Αφγανιστάν και μετά τον «σύντομο» πόλεμο στη Λιβύη, ο πόλεμος στη Συρία δεν είναι μια απλή επανάληψη των μέχρι σήμερα δεδομένων. Η εμφάνιση του ISIS και η εμπλοκή εκατομμυρίων αποκλεισμένων σουνιτών στις συγκρούσεις αποτελεί μια σημαντική διεργασία, που η διαχείρισή της δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα από κανέναν. Μέτωπα που κλείνουν, όπως ο Λιβύη, ανοίγουν πάλι, καθώς μεγάλος αριθμός «τζιχαντιστών» μετακινείται από χώρα σε χώρα, ο πόλεμος μεταφέρεται στην καρδιά των μητροπολιτικών κέντρων (Ευρώπη – ΗΠΑ), ενώ πρωτοφανή σε μέγεθος μεταναστευτικά ρεύματα από τις εμπόλεμες περιοχές προς τη Δύση, μετατρέπονται σε γεωπολιτικά εργαλεία επιβολής ιδιαίτερων επιδιώξεων. Όλα αυτά αποτελούν νέα φαινόμενα που επιδρούν σημαντικά στις εξελίξεις.
Το κυριότερο όμως είναι, ότι στο μέτωπο της Μ. Ανατολής έχουμε ένα διεθνοποιημένο πόλεμο στον οποίο βρίσκονται αντιμέτωπες οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι της με τη Ρωσία απευθείας, κατά πρόσωπο, και όχι μόνο μέσω αντιπροσώπων. Αυτό συμβαίνει ολοφάνερα στα μέτωπα της Συρίας και διαφαίνεται τώρα και στην περίπτωση της μάχης της Μοσούλης, στο Ιράκ. Οι δυτικές δυνάμεις με επικεφαλής τις ΗΠΑ, κατηγορούνται ευθέως από τη Μόσχα ότι αφήνουν διαδρόμους διαφυγής στις δυνάμεις του ISIS, ώστε να τροφοδοτήσουν με νέες δυνάμεις το μέτωπο της Συρίας που κατά κύριο λόγο σηκώνει η Ρωσία.
Οι εκατέρωθεν κατηγορίες φθάνουν μέχρι του σημείου να απειλεί με βομβαρδισμός αυτών των διόδων από τη ρωσική αεροπορία μέσα στο έδαφος του Ιράκ χωρίς τη συναίνεση βέβαια της δυτικής συμμαχίας. Είναι άγνωστο που θα οδηγήσουν αυτές οι αντιπαραθέσεις. Πολύ περισσότερο όταν σε αυτές εμπλέκονται ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, που καταπατώντας κάθε έννοια νομιμότητας έχει ήδη δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων μέσα στη Συρία και μονομερώς συμμετέχει στη μάχη της Μοσούλης, δηλώνοντας ταυτόχρονα την αντίθεσή της στη συνθήκη της Λωζάννης, που όριζε τα σύνορα της περιοχής, διεκδικώντας την πλούσια σε πετρέλαια περιοχή ως δική της.
Προς γενική εμπλοκή
Και ενώ τα μέτωπα της Μ. Ανατολής παραμένουν ανοικτά είναι άγνωστο ως που θα φθάσουν οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ στην Ουκρανία, στη Μαύρη Θάλασσα και στη Βαλτική, όπου το θερμόμετρο ανεβαίνει επικίνδυνα με μεγάλες συγκεντρώσεις νατοϊκών και ρώσικων στρατιωτικών δυνάμεων, με επέκταση νατοϊκών πυρηνικών βάσεων και αντιπυραυλικών συστημάτων στις χώρες της Βαλτικής και σε Πολωνία και Ρουμανία. Οι πρόσφατες δηλώσεις ανησυχίας του γ.γ του ΝΑΤΟ πιστοποιούν, ότι παρά τις συνεχείς αντιφάσεις των δηλώσεων και αντιδηλώσεων, το σχέδιο περικύκλωσης της Ρωσίας παραμένει στιβαρό, συνδέεται άμεσα με την αναζωπύρωση της κρίσης στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, προσθέτοντας συνολικά κινδύνους στην ίδια την ανθρωπότητα.
Η ύπαρξη παλιών και όλο και πιο διευρυνόμενων, νέων μετώπων αντιπαράθεσης των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων δεν μπορεί να μην απασχολεί. «Μπαίνουμε σε μια εποχή το ίδιο, αν όχι περισσότερο επικίνδυνη, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου» δήλωσε πρόσφατα, όχι κάποιος ειρηνιστής, αλλά ο πρώην επικεφαλής των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών συμπληρώνοντας ότι «δεν αντιμετωπίζουμε τη Ρωσία και την Κίνα σαν μεγάλες δυνάμεις ικανές να μας καταφέρουν ισχυρά πλήγματα. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το δρόμο που οδηγεί σε μια απευθείας σύγκρουση».
Δεν έγινε ποτέ σαφές τι εννοούσε ο Βρετανός αξιωματούχος. Εκείνο που είναι σαφές είναι ότι οι αναφορές, οι ασκήσεις και τα γυμνάσια προετοιμασίας απέναντι σε ένα θερμοπυρηνικό πόλεμο δυναμώνουν. Και από αυτή την πλευρά μπαίνουμε σε μια εποχή που αποτελεί σημαντικό βήμα στα όσα, ως σήμερα, συνιστούσαν και όριζαν το πεδίο στις ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις.
Εκείνο που είναι σαφές είναι ότι αυτήν τη στιγμή μεγάλες ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις κινούνται και συγκεντρώνονται στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι στόλοι των ΗΠΑ και των συμμάχων αυτής (Γαλλία, Αγγλία) και της Ρωσίας διατάσσονται αντιμέτωποι.
Έχει ενδιαφέρον η προειδοποίηση του αμερικανικού Πενταγώνου ότι η Μόσχα, καταφέρνει να ελέγχει το μεγαλύτερο τμήμα της Αν. Μεσογείου με τα οπλικά συστήματα που έχει συγκεντρώσει στην περιοχή. Εντυπωσιακή είναι η απάντηση που έδωσε ο Evgeny Satanovsky, επικεφαλής του ρωσικού Ινστιτούτου για τη Μ. Ανατολή σχετικά: «Ακόμη και αν η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ ξεκινήσει επιδρομές εναντίον των δυνάμεων του Μπασάρ Αλ-Άσαντ, θα χρησιμοποιήσει βλήματα Κρουζ. Στην περίπτωση αυτή τα αεροπορικά κτυπήματα θα μετατραπούν σε μια δοκιμή για την ικανότητα των δικών μας συστημάτων S-300 να καταστρέψουν αυτού του είδους τα όπλα».
Είναι ακριβώς ο κυνισμός αλλά και η αποφασιστικότητα των μονομάχων που καθιστά τον κίνδυνο για την παγκόσμια ειρήνη αλλά και γι’αυτήν την ίδια την επιβίωση της ανθρωπότητας, υπαρκτό.
Σκίτσο: “Ανθρωπιστικό μποτιλιάρισμα” του Βαγγέλη Παπαβασιλείου
