Η παρατεταμένη κρίση, που παράγει διαρκώς και νέα επεισόδια, η επιδιωκόμενη από τις πιο επιθετικές μερίδες του κεφαλαίου μετάβαση με την κωδική ονομασία «Μεγάλη Επανεκκίνηση», σε συνδυασμό με την απουσία ή την αδυναμία συγκρότησης εναλλακτικών, αποτελούν τις βασικές ορίζουσες της εποχής μας.
«Υποκείμενα» πιο παραδοσιακά, όπως τα κράτη, οι κυβερνήσεις, οι υπερεθνικοί οργανισμοί και ολοκληρώσεις, τα μονοπώλια, σε συνδυασμό με πιο «σύγχρονες» όπως οι ΜΚΟ, οι μισθοφορικοί στρατοί, ή υβριδικές μορφές, όπως οι πληθυσμοί, οι λαοί, τα κινήματα, διαμορφώνονται, δρουν, ανταγωνίζονται σε έναν όλο και πιο χαοτικό κόσμο.
Ένας από τους πρωταγωνιστές, με δεσπόζουσα θέση μέσα σε αυτό το πλέγμα αυτό είναι οι Πολυεθνικές Εταιρίες, η σύγχρονη μορφή μεγάλης μονοπωλιακής επιχείρησης, που αποτελούν τον πυρήνα της οικονομίας στον σύγχρονο κόσμο, όντας αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο της εποχής της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
Η μορφή της πολυεθνικής επιχείρησης, εδραιώνεται ως κυρίαρχο πρότυπο της οικονομίας, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου ιστορικού κύκλου του 20ού αιώνα, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας διεθνοποίησης του κεφαλαίου. Στην προσπάθειά του να δώσει απαντήσεις στην κρίση, το κεφάλαιο επιλέγει μια φυγή προς τα μπρος, μέσω της εξόδου προς την περιφέρεια σε αναζήτηση φθηνού εργατικού δυναμικού, πρώτων υλών αλλά και νέων αγορών, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει τον κατακερματισμό της παραγωγικής διαδικασίας σε μια προσπάθεια χειρισμού, περιθωριοποίησης και διεύρυνσης του ελέγχου επί της εργασίας.
Η αναδιάρθρωση της παραγωγής στις μητροπόλεις, η ενίσχυση στρατηγικών τομέων και πλεονεκτημάτων (τεχνολογία, καινοτομία κ.λπ.) επέτρεψε τον παράλληλο νομαδισμό του κεφαλαίου (των κεφαλαίων) προς ζώνες και περιοχές όπου η απόσπαση υπεραξίας θα ήταν πιο πρόσφορο, κλπ και οι προσαρμογές και η ανισομετρία ανάμεσα στην πραγματική και πλασματική οικονομία (η λεγόμενη χρηματιστικοποίηση), μαζί με τους πολέμους (που πάχυναν πολλούς τομείς των πολυεθνικών), δημιούργησαν μια νέα σύνθεση και πολλές ανακατατάξεις στο εσωτερικό του πυρήνα της «Οικονομίας Κόσμος».
Οι μεγάλοι πολυεθνικοί όμιλοι πρωταγωνιστούν σήμερα στις πιο επιθετικές προσπάθειες αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου, που χαρακτηρίζονται εκτός των άλλων από μία παράλληλη τετραπλή κίνηση.
Η γιγάντωση των πολυεθνικών πολυκλαδικών μονοπωλίων, ολοένα και προχωρά, με τη συγκεντροποίηση πλούτου και εξουσίας να παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις. Το 1% των ελίτ επιβάλλεται στο 99% της ανθρωπότητας.
Η επέκταση δεν είναι μόνο ποσοτική αλλά και γεωγραφική. Τα δίκτυα των πολυεθνικών, δένουν ασφυκτικά όλο τον πλανήτη, διαπερνώντας σύνορα, διεθνοποιώντας τους ανταγωνισμούς, σπάζοντας κάθε φραγμό στην αναζήτηση τους για νέα πεδία κερδοφορίας. Σήμερα η επέκταση αυτή μετατοπίζει συνολικά το κέντρο βάρους ανατολικά, με την ανάδυση της Κίνας σε πρωταγωνιστή της διαδικασίας αυτής.
Ολοένα και επεκτείνεται το άλμα προς το άυλο. Πλάι στον εκσυγχρονισμένο χρηματοπιστωτικό τομέα, έρχεται να προστεθεί ο ραγδαία αναπτυσσόμενος καπιταλισμός της ψηφιακής πλατφόρμας, που φιλοδοξεί όχι απλά να μετατραπεί σε κυρίαρχο του παιχνιδιού, αλλά να επανακαθορίσει συνολικά τους κανόνες και το γήπεδο στο οποίο αυτό διεξάγεται, επανασχεδιάζοντας σε μοριακό επίπεδο όλη την αλυσίδα παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης.
Την ίδια στιγμή, όσο πιο φιλόδοξα είναι τα πολιτικά σχέδια και τα «οράματα» των ισχυρών, όσο πιο γιγαντωμένη φαντάζει η εξουσία τους, είναι η αβεβαιότητα, η διαρκής κρίση αυτή που αποτελεί τη βασική σταθερά του σύγχρονου κόσμου.
Όπως είπαμε παραπάνω η επιχείρηση, στη σύγχρονη μορφή της πολυεθνικής εταιρίας δεν είναι παρά μόνο ένα από τα υποκείμενα που δρουν στο σύγχρονο κόσμο. Η θέση τους όμως στον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος και ο ρόλος τους ως «ατμομηχανές των σχεδιασμών της «Μεγάλης Επανεκκίνησης», των εν εξελίξει αναδιαρθρώσεων και μεταβάσεων, καθιστά την προσεκτική μελέτη των τάσεων, των χαρακτηριστικών, της δομής και της λειτουργίας τους, απαραίτητο όρο για την αποκρυπτογράφηση των εξελίξεων σε πλανητική κλίμακα.
Στο παρόν αφιέρωμα θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε μερικές μόνο πλευρές αυτής της πραγματικότητας, βασισμένοι σε κάποια ενδιαφέρονται και άκρως αποκαλυπτικά για τη φορά των πραγμάτων στατιστικά στοιχεία. Στο τρέχον φύλλο στεκόμαστε περισσότερο στη θέση που έχουν οι πολυεθνικές εταιρίες στον σύγχρονο κόσμο, την οικονομική και πολιτική τους ισχύ, την εθνική τους σύνθεση, τη σχέση τους με τις κρατικές οντότητες, και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Παράλληλα αναρωτιόμαστε ποιο είναι το μέλλον της δημοκρατίας στην εποχή της γιγάντωσης των πολυεθνικών και της κυριαρχίας του 1% επί της ανθρωπότητας, σκιαγραφώντας τα σύγχρονα πρόσωπα του αυταρχισμού. Στο επόμενο φύλλο του Δρόμου θα παρουσιάσουμε, θα δούμε τις ανακατατάξεις στους κλάδους της οικονομίας, τη φυγή προς το άυλο, και τον ρόλο των πολυεθνικών της ψηφιακής πλατφόρμας και του χρηματοπιστωτικού τομέα στον μετασχηματισμό του κόσμου μας, ενώ θα έχουμε την ευκαιρία για μια πρώτη προσέγγιση της διείσδυσης των πολυεθνικών και της επίδρασης που αυτή έχει στην Ελλάδα.
Με μια ματιά
Μια πολυεθνική εταιρία αποτελεί εταιρική οργάνωση που κατέχει η ελέγχει την παραγωγή αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών σε δύο ή περισσότερες χώρες, εκτός από τη χώρα στην οποία έχει την κύρια έδρα της. Πολυεθνική χαρακτηρίζεται και κάθε επιχείρηση με μία ή περισσότερες θυγατρικές μονάδες στο εξωτερικό. (Πηγή. Wikipedia)
Βέβαια οι 320.000 πολυεθνικές διαφέρουν πολύ ως προς το μέγεθος και τον κύκλο εργασιών. Χαρακτηριστικά οι 200 μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρίες, από μόνες τους αντιστοιχούν στο 14% του συνολικού κύκλου εργασιών των πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται σε πλανητική κλίμακα. Ας δούμε μερικά στοιχεία για το κλαμπ των 200 «μεγάλων» και την εξέλιξη τους στις αρχές του 21ου αιώνα.
