Ο πολιτισμός της διατροφής μεταξύ Ελλάδας και Μεγάλης Ελλάδας (και όχι μόνο)
Έγραψα την προηγούμενη εβδομάδα για την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας με το θέμα «Ελληνική γλώσσα και πολιτισμός στην Κάτω Ιταλία».
Την περασμένη Δευτέρα υπήρξε και συνέχεια με αφιέρωμα στον πολιτισμό της διατροφής μεταξύ Ελλάδας και Μεγάλης Ελλάδας.
Ομιλητές ήταν ο Vito Teti, καθηγητής Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας στο Università della Calabria, ο οποίος μίλησε με θέμα «Δείγματα και κατάλοιπα της ελληνικής γαστρονομικής παράδοσης στην Καλαβρία», ο συγγραφέας και ποιητής Salvino Nucera, ο οποίος μίλησε για τις «Αρχαίες γεύσεις της ελληνικής Καλαβρίας» και τέλος η Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Domenica Minniti-Γκώνια, που αναφέρθηκε στο «Ελληνο/καλαβρικό γαστρονομικό λεξικό».
Εντυπωσιακή η αναφορά σε 300 και πλέον λέξεις με ελληνική ρίζα που σχετίζονται με τη διατροφή. Για όσους δεν γνωρίζαμε καλά το θέμα και μόνο η απαρίθμηση μερικών από αυτές μας άφησε άναυδους. Όπως και οι ομοιότητες με τις διαλέκτους της Κρήτης, της Κύπρου, της Δωδεκανήσου.
Στα απομονωμένα και φτωχά χωριά της Καλαβρίας που ήταν στο έλεος των φεουδαρχών και της εκκλησίας κατάφερε η γλώσσα να επιβιώσει. Και καταλαβαίνουμε πως ό,τι αφορά στη διατροφή και στην αγροτική/κτηνοτροφική παραγωγή είναι καθοριστικό.
Φασούλι, φάβα, σιτάρι, σποράνγκι (σπαράγγι), απιδία, δαμασκηνία, μηλέα, σουτζία (συκιά), προβατούτσι, αίγκα, πέρντικα, μιζίθρα, κρομμύδι, σκόρντο, μέλι, ζέμα (ζωμός), ατσάρι (ψάρι)… Αλλά και αλατίζω, ζεματίζω, χορτάτσω, παχαίνω! Μερικές από τις λέξεις που πρόλαβα να σημειώσω.
Αλλά και η διαδικασία σφαγής του χοίρου όπως την περιέγραψε ο Salvino Nucera ο οποίος κατάγεται από ένα μικρό χωριό της Καλαβρίας, ήταν ακριβώς η ίδια με τα χωριά της Ελλάδας. Ο ίδιος μας περιέγραψε φαγητά και συνταγές που συνδέονται με την αρχαία ελληνική αλλά και τη βυζαντινή παράδοση. Χαρακτηριστικό το «Πλοτάρι» (Απλωτάρι) μια πίτα με ζύμη, ξερά σύκα και μούστο. Αλλά και το τσουρέκι με το αυγό που δίνουν δώρο οι αρραβωνιασμένοι το Πάσχα…
Η επιτόπια έρευνα, οι προφορικές αφηγήσεις, τα τραγούδια, τα παραδοσιακά παραμύθια δείχνουν πως ακόμη υπάρχουν σπίθες που κρατούν ζωντανή τη γλώσσα…
Γίνεται μια προσπάθεια μέσα από την πρωτοβουλία «Αν με μιλάς ζω». Εκεί σημειώνεται:
«Το grèko, ή τα Ελληνικά της Καλαβρίας, είναι μια χιλιάχρονη γλώσσα που εξακολουθεί να υπάρχει και να διατηρείται (οι ομιλητές αποτελούνται πια από λίγες εκατοντάδες) σε μια χούφτα χωριά σκαρφαλωμένα στο νότιο άκρο του Aspromonte. Αν και ήταν η γλώσσα που μιλούσαν σε όλη την Καλαβρία από τότε που πλεύρισε εκεί, τον 8ο αιώνα π.Χ., τώρα κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Δεν θέλουμε και δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε. Ωστόσο, δεν θα μπορούμε ποτέ να το καταφέρουμε μόνοι μας, οι ομιλητές είναι τώρα πια λίγοι και κυρίως ηλικιωμένοι, και κινδυνεύουμε να χάσουμε τη γλώσσα σε μια δεκαετία. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας. Πώς;»
Το προηγούμενο κείμενό μου πυροδότησε και μια σειρά συζητήσεων και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κρατάω την τοποθέτηση της Εύας Παπάζη δημοσιογράφου και ανθρωπολόγου: «Δεν έχουν εξαφανιστεί εντελώς οι φυσικοί ομιλητές ούτε στην Καλάμπρια, ούτε στην Πούλια, είναι όμως λίγοι και ηλικιωμένοι… Τα μέρη αυτά είναι φτωχά και χρειάζονται οικονομικά κίνητρα ώστε να ασχοληθούν τα εγγόνια στον τόπο τους με την πολιτιστική κληρονομιά τους, η οποία εξαιρετικά πρόσφατα άρχισε να αποτελεί αντικείμενο σεβασμού… Οι περισσότεροι –τώρα ηλικιωμένοι– έσπρωξαν πριν χρόνια τα ίδια τους τα παιδιά να μη χρησιμοποιούν τη γλώσσα ώστε να μη μείνουν στη μιζέρια… Δίνεται μια τελευταία ευκαιρία σε εκείνους που θέλουν πραγματικά να διασώσουν αυτές τις διαλέκτους και αν αναπτύξουν και μέρη που πραγματικά αξίζουν κάτι καλύτερο…»
(Το αφιέρωμά μας θα συνεχιστεί)
Το «Όνομα του Ρόδου» στη θεατρική σκηνή
Ήταν το πρώτο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο. Η αρχή ενός μεγάλου ταξιδιού που ξεκίνησε πριν 40 χρόνια. Μέχρι τον θάνατό του, ο μεγάλος Ιταλός συγγραφέας έγραψε πολλά και ενδιαφέροντα μυθιστορήματα χωρίς ποτέ να επαναλαμβάνεται. Για να μη μιλήσουμε για το θεωρητικό και δοκιμιακό του έργο.
Ένας διανοούμενος βγαλμένος από τα παλιά… Στο «Όνομα του Ρόδου» που αγαπήθηκε και συζητήθηκε όσο λίγα μυθιστορήματα είναι φανερή όλη αυτή η ευρυμάθειά του, αλλά ο πρωτότυπος τρόπος αν προσεγγίζει τη γνώση. Παράλληλα δε καταφέρνει να βάλει όλη αυτή τη γνώση μέσα σε μια συναρπαστική αστυνομική ιστορία.
Το «Όνομα του Ρόδου» ανεβαίνει φέτος για πρώτη φορά στην Ελλάδα στη σκηνή του θεάτρου Altera Pars. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Michael Seibel, ενώ η παράσταση βασίζεται στη θεατρική διασκευή του Stefano Massini, διευθυντή του ιστορικού Piccolo Teatro του Μιλάνο, ενός εκ των σημαντικότερων σύγχρονων θεατρικών συγγραφέων.
Η θεατρική παράσταση πραγματοποιείται υπό την Αιγίδα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Επιπλέον, έχει ενταχθεί στο επίσημο πρόγραμμα της πρωτοβουλίας της Πρεσβείας της Ιταλίας στην Αθήνα στον τομέα του Πολιτισμού «Tempo Forte».
Altera Pars, Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, τηλ.: 210 3410011
Από 27 Ιανουαρίου και κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη στις 21:00.
