Λογοτεχνία και κοινωνία
«Oι αρετές είναι ανούσιες, ενώ τα ελαττώματα μάς μιλούν καλύτερα για τα άτομα και τους λαούς. Και για να έχει ένας λαός πραγματική βάση χρειάζεται ελαττώματα, όχι μεγάλα, αλλά σημαντικά»
Κίρμεν Ουρίμπε, Την ώρα που ξυπνάμε μαζί, μετάφραση Βασιλική Κνήτου, εκδόσεις Καστανιώτη
Συχνά η λογοτεχνία, μέσα από τη μυθοπλασία μπορεί να αποτυπώσει με πιο γνήσιο τρόπο την ιστορία και την κοινωνία μιας εποχής. Αυτό δεν είναι μια δογματική θέση, αλλά το συμπέρασμα πολλαπλών διαβασμάτων. Και δεν ξέρω αν θα μπορούσα να βρω καλύτερο παράδειγμα από δυο βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στους τελευταίους μήνες και διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους ως προς την οπτική, τη θεματολογία και την προσέγγιση.
Το ένα είναι καθαρόαιμο μυθιστόρημα, το άλλο ένα είδος μυθιστορηματικής βιογραφίας.
Αρχίζω από αυτό που διάβασα πιο πρόσφατα, τις Μητέρες της Brit Bennett, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Η νεαρή συγγραφέας –μόλις 28 χρονών– μας μεταφέρει στο Oceanside της Νότιας Καλιφόρνιας. Κεντρική ηρωίδα η Νάντια Τέρνερ, μια 17χρονη Αφροαμερικανή. Θα μπορούσε να είναι το πρότυπο του American Dream αν η μητέρα της δεν αυτοκτονούσε. Αν η ίδια δεν έμενε έγκυος και δεν προχωρούσε σε έκτρωση, για να μη θάψει τα όνειρά της, όπως πίστευε ότι συνέβη στη μητέρα της. Όμως, το μυθιστόρημα αυτό δεν είναι μια ακόμη ιστορία διαψευσμένης αγάπης. Αυτό που το διαφοροποιεί, πέρα από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της συγγραφέως είναι το εύρημα με τις Μητέρες. Όπως σημειώνει η μεταφράστρια του βιβλίου Άννα Μαραγκάκη «σε ορισμένες αφροαμερικανικές, κυρίως, εκκλησίες, ο πάστορας και οι πιστοί αναγνωρίζουν έναν ειδικό ρόλο σε κάποιες ηλικιωμένες γυναίκες… Είναι οι λεγόμενες Μητέρες, η αποστολή των οποίων συνίσταται κυρίως στο να καθοδηγούν και να συμβουλεύουν τις νεότερες γυναίκες…»
Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα οι Μητέρες παίζουν τον ρόλο που έπαιζε ο Χορός στο αρχαίο δράμα. Σχολιάζουν με τον δικό τους τρόπο τα όσα συμβαίνουν. Δεν θα τις λατρέψετε: Είναι συχνά κουτσομπόλες, ηθικολογούν ασταμάτητα και η υποκρισία δεν λείπει.
Αναδύεται μια κοινωνία υπό τη σκέπη της εκκλησίας που κυνηγά την αμαρτία – αλλά ενδίδει για το συμφέρον της. Ο πάστορας και η σύζυγός του θα βοηθήσουν τον μοναχογιό τους να απαλλαγεί από την πιθανότητα μιας ανεπιθύμητης πατρότητας…
Εξαιρετική γραφή και αποτύπωση μιας κοινωνίας που αναζητά τους δικούς της δρόμους… Η σύγχρονη Αμερική αλλιώς…
Εντελώς διαφορετική η περίπτωση του Κίρμεν Ουρίμπε, του Βάσκου συγγραφέα που αναζητά την ιστορία πραγματικών προσώπων. Της δυναμικής Καρμέλε Ουρέστι και του μουσικού Τσομίν Λεταμέντι, μαχητή της Βασικής Ανεξαρτησίας. Εμφύλιος πόλεμος, εξορία, επιστροφή, αγώνες, διώξεις και φυλακίσεις. Και ένας δυνατός έρωτας που μοιάζει μυθιστορηματικός, αλλά είναι αληθινός.
Και πέρα από τις λογοτεχνικές του αρετές, αυτό το βιβλίο σε βοηθά να κατανοήσεις απολύτως τι σημαίνει ο αγώνας των Βάσκων. Τι θα πει να καταπιέζεται έτσι μια εθνότητα… Οι Βάσκοι θεώρησαν πως οι δημοκρατικές χώρες, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα καταδίκαζαν το Φρανκικό καθεστώς και θα αναγνώριζαν την ανεξαρτησία τους. Ή πως, έστω, θα μπορούσαν να αναπνέουν ελεύθερα. Να μιλούν και να διδάσκονται τη γλώσσα τους.
Οι συνεχείς διαψεύσεις ριζοσπαστικοποιούν μια μεγάλη μερίδα των Βάσκων αγωνιστών και οδηγούν στην επιλογή του ένοπλου αγώνα, την ΕΤΑ. Το κίνημά τους διχάζεται βαθύτατα…
Τα όσα συνέβησαν τότε, εξηγούν βεβαίως και τα όσα γίνονται σήμερα με την Ευρώπη να σφυρίζει αδιάφορα…
Ο συγγραφέας δεν ωραιοποιεί καταστάσεις κι έτσι το μυθιστόρημα του παίρνει τον χαρακτήρα ενός ντοκουμέντου. Για θυσίες και αγώνες που δεν δικαιώθηκαν… Θα βρείτε πολλές ομοιότητες με το δικό μας μετεμφυλιοπολεμικό κράτος. Με την εκδικητικότητα των νικητών, ακόμη και αν απέναντί τους είχαν τους πιο αδύναμους…
Η Συνωμοσία της Χιονάτης στη Σαλαμίνα
Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου…
Σας περιμένω λοιπόν αύριο το απογευματάκι στη Σαλαμίνα στις 6 το απόγευμα στην παρουσίαση του βιβλίου μου Η Συνωμοσία της Χιονάτης – 30 μικρές ιστορίες για μεγάλους που κυκλοφόρησε πρόσφατα με εικονογράφηση της Έλλης Λαμπαδαρίδου.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο παράρτημα του Νομικού Προσώπου Βιβλιοθήκη – Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας του Δήμου Σαλαμίνας (παλαιό δημοτικό σχολείο Παλουκίων)
Για το βιβλίο θα μιλήσει η διατροφολόγος-διαιτολόγος Μαριέττα Μιχαήλ
Θα σχολιάσει με μουσική και αφήγηση η Ομάδα «Παραμυθανθός» (Δημήτρης Μάλλης, Καλλιρόη Μουλά, Θωμάς Ζήσης)
Θα παρουσιάσει χαρακτηριστικές ιστορίες η θεατρική ομάδα «Αιακίδες» με τη σκηνοθέτιδα Μαρία Βασιλείου
Την εκδήλωση θα συντονίσει η Λίλλη Βογιατζάκη
