του Ηρόστρατου
Χατζή Χαλήλ Εφέντης: Εσείς τον γνωρίζατε;
Αθήνα. 11 Απριλίου του 1821. Από παντού έρχονται τα μηνύματα για την Επανάσταση που έχει ξεσπάσει και οι Τούρκοι εδώ και μέρες παίρνουν τα μέτρα τους. Όπως καταγράφει ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, ο Κορσικανός πρόξενος της Ολλανδίας Domenico Origone, εκείνη τη μέρα οι Τούρκοι ζητούν από τον καδή έναν «μουρασελέ» (απόφαση θανατικής καταδίκης), για να σφάξουν τους Έλληνες. Ο καδής αρνήθηκε λέγοντάς τους: «Κόψτε μου το κεφάλι καλύτερα κι ύστερα κάνετε ό,τι θέλετε». Όπως σημειώνει ο Διονύσης Σιμόπουλος που παραθέτει τις ημερολογιακές καταγραφές του Origone, οι Τούρκοι «μεταχειρίστηκαν τον καδή σαν γκιαούρη και τον έδιωξαν από την Ακρόπολη» («Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21» -Πρώτος τόμος).
Η συνέχεια ήταν ακόμη πιο τραγική. Όταν πια ξέσπασε η Επανάσταση στην Αθήνα στις 25 Απριλίου του 1821 τον έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου θανατώθηκε.
Ο ηρωικός αυτός καδής – ο μουσουλμάνος δικαστής της εποχής – λεγόταν Χατζή Χαλήλ Εφέντης.
Ο Διονύσιος Σουρμελής που ιστορεί τα γεγονότα της εποχής στην «Ιστορία των Αθηνών κατά τον υπέρ ελευθερίας Αγώνα» (Εν Αθήναις 1853), γράφει: «Εις τον άνδρα τούτον οφείλεται ανδριάς παρ’ ημών»
Χάρη στη στάση του γλίτωσαν από τη σφαγή 3000 Αθηναίοι άρρενες, ηλικίας από 17 ετών και άνω…
Ο Καμπούρογλου και ο Σύλλογος των Αθηναίων -όπως αναφέρει η Άρτεμις Σκουμπουρδή στο βιβλίο της «Μοναστηράκι -Πλάκα. Οι γειτονιές των θεών», ζήτησαν από τον Δήμο Αθηναίων απόδοση τιμής: «Πρότειναν να τιμηθεί ο μεγάλος αυτός ανθρωπιστής Χατζή Χαλήλ Εφέντης προσφέροντας το όνομά του σ’ έναν μικρό δρόμο της Αθήνας, μια «πρόταση που περιέχει ιπποτισμό και αναγνώριση ευγνωμοσύνης»…»
Ούτε δρομάκι, ούτε αδριάντας υπήρξε…
Το όνομα αυτό ξεχάστηκε σχεδόν απ’ όλους.
Το «σπίτι του καδή» όμως υπάρχει. Κι είναι από τα ελάχιστα δείγματα αρχιτεκτονικής της Οθωμανικής περιόδου που έχουν διασωθεί.
Όμως σχεδόν όλοι γνωρίζουν αυτό το σπίτι ως «σπίτι της κυρίας Κοκοβίκου». Ως το σπίτι όπου γυρίστηκε η ταινία «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα»…
Αυτή η ενδιαφέρουσα υπόθεση ιστορικής μνήμης και αμνησίας μου ήρθε στο νου όχι μόνο με αφορμή την πρόσφατη επέτειο της 25ης Μαρτίου, αλλά και με μια δήλωση που διάβασα στο facebook, όπου κυρία είχε «ανεβάσει» φωτογραφία κοριτσιού με μαντίλα να κρατά στην παρέλαση την ελληνική σημαία και έγραφε αγανακτισμένη: «Και νόμιζα πως την 25η Μαρτίου εξεγερθήκαμε εναντίον των μουσουλμάνων». Και βεβαίως κατέληγε πως είναι ντροπή να κρατά μια μικρή μουσουλμάνα τη σημαία μας…
Διαβάζω αυτό τον καιρό παράλληλα δυο βιβλία. Το ένα είναι το «Νουρ, γύρνα στον κόσμο» του Rachid Benzine (Μεταίχμιο), ένας φανταστικός διάλογος ανάμεσα σε έναν πατέρα – μετριοπαθή ισλαμολόγο και την κόρη του – μαχήτρια του ISIS. Ανταλλάσσουν γράμματα που αναδεικνύουν όχι μόνο τις ολέθριες επιπτώσεις του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας, αλλά και των αιτίων που τις προκαλούν.
Το άλλο είναι το μυθιστόρημα του Άμος Οζ, «Ιούδας», που ανιχνεύει το θέμα της προδοσίας, ανατέμνοντας την σχέση Αράβων-Εβραίων, αλλά και δίνοντας διαφορετικές διαστάσεις στο τι σημαίνει δημιουργία κράτους Ισραήλ…
Και η κατακλείδα, μάλλον βρίσκεται στο σχόλιο ενός από τους ήρωές του:
«Όλη η δύναμη του κόσμου δεν μπορεί να μετατρέψει το μίσος που νιώθει κάποιος για σένα σε αγάπη. Μπορεί να μετατρέψει έναν εχθρό σε σκλάβο αλλά όχι σε φίλο. Όλη η δύναμη του κόσμου δεν μπορεί να μετατρέψει έναν φανατικό σε φωτισμένο άνθρωπο. Και όλη η δύναμη του κόσμου δεν θα μπορέσει ποτέ να μετατρέψει αυτόν που διψάει για εκδίκηση – σε αγαπημένο».
Έτσι ανακατεύω ιστορίες, βιβλία, περιπάτους και διαβάσματα, αναζητώντας μια άκρη. Ψάχνοντας τη μνήμη και την ιστορία πίσω από την παραπληροφόρηση και την αμνησία.
Εσείς τελικά γνωρίζατε ποιος ήταν ο Χατζή Χαλήλ Εφέντης;
Ο Ξένος
O Προοδευτικός Σύλλογος «Τα Καστέλλια» και η εφημερίδα Καστελλιώτικα Νέα διοργάνωσαν τον Δ’ Διαγωνισμό Διηγήματος «Στέλιος Ξεφλούδας».
Θέμα του Διαγωνισμού ήταν «Ο Ξένος».
Η Ανθολογία με τα βραβευμένα διηγήματα κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο από την openbook
Ήδη «τρέχει» ο ‘Ε Διαγωνισμός με θέμα «Το Σχολείο», που διοργανώνεται σε συνεργασία με το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης και το literature.gr
Η ιδέα του διαγωνισμού ξεκινά από την προσπάθεια που γίνεται για αξιοποίηση του παλιού σχολείου των Καστελλίων με τη δημιουργία Βιβλιοθήκης. Παράλληλα, θελήσαμε να δώσουμε έμφαση τόσο στο παρελθόν και στις αναμνήσεις από τα σχολικά χρόνια, όσο και στο παρόν και στο μέλλον του σχολείου.
Πληροφορίες: https://www.literature.gr
