Ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε, πρόεδρος των Φιλιππίνων, ενίσχυσε αυτήν την εβδομάδα την αντιφατική εικόνα του ανακοινώνοντας ότι ζήτησε επίσημα από την Ουάσιγκτον τον τερματισμό μίας από τις «αμυντικές συμφωνίες» με τις ΗΠΑ, της VFA (Visiting Forces Agreement). Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Μαρκ Έσπερ χαρακτήρισε «ατυχή» την απόφαση, ενώ ο διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή εξέφρασε επίσης την «ανησυχία» του. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει να αλλάξει τη γνώμη του Ντουτέρτε. Αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ τους άδειασε όλους, αντιδρώντας στην είδηση με εντυπωσιακή απάθεια: «Καλύτερα, θα γλιτώσουμε έτσι πολλά λεφτά», είπε!
Ορισμένοι ισχυρίζονται πως η αντίδραση του Τραμπ οφείλεται στο ότι δεν τίθεται θέμα κατάργησης των λοιπών συμφωνιών ΗΠΑ-Φιλιππίνων (Συνθήκη Αμοιβαίας Άμυνας, Συμφωνία Βελτιωμένης Αμυντικής Συνεργασίας και Αμοιβαία Συμφωνία Υποστήριξης), οι οποίες συνεχίζουν την μακρά παράδοση της «στενής σχέσης» της πρώην αμερικανικής αποικίας με την Ουάσιγκτον. Από την άλλη, όμως, είναι γεγονός ότι η κατάργηση της VFA αδυνατίζει τις υπόλοιπες συμφωνίες. Και γι’ αυτό η απάθεια του Τραμπ μετατράπηκε αμέσως σε μία επιπλέον αιτία σφοδρών επικρίσεων από τους πολιτικούς αντιπάλους του, που τον κατηγορούν εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας ότι «κάνει στην Κίνα ένα απροσδόκητο δώρο».
Ίσως ο αμφισβητούμενος ηγέτης της αμερικανικής υπερδύναμης να φαίνεται ότι αποδέχεται εύκολα την απόφαση του Ντουτέρτε εξαιτίας της γνωστής προτίμησής του στην απόσυρση των ΗΠΑ από «αντιπαραγωγικές συγκρούσεις», που δυσχεραίνουν το δικό του σχέδιο –εντελώς αντίθετο με αυτό μεγάλης μερίδας του βορειοαμερικανικού κατεστημένου– για ανάκτηση της αμερικανικής ισχύος. Όμως εδώ δεν πρόκειται για ένα «δευτερεύον» μέτωπο, αλλά για μερική, έστω, εγκατάλειψη της απόπειρας ανάσχεσης της Κίνας. Το επόμενο διάστημα (ο τερματισμός της συμφωνίας προβλέπεται να υλοποιηθεί εντός έξι μηνών) θα φανεί ποια «γραμμή» θα επικρατήσει στην αμερικανική κυβέρνηση: του Τραμπ ή των υπουργών και στρατηγών του;
Και στο βάθος, Κίνα!
Εσωτερικές αντιδράσεις αντιμετωπίζει βέβαια και ο ίδιος ο Φιλιππινέζος πρόεδρος, αφού όλο το διπλωματικό και στρατιωτικό επιτελείο του, με πρώτο τον υπουργό Εξωτερικών Τεόντορο Λόκσιν, είχε εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του στην κατάργηση της συμφωνίας. Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο Λόκσιν, μιλώντας στην φιλιππινέζικη Γερουσία, τόνιζε ότι τυχόν κατάργηση της VFA θα υπονομεύσει την κρατική ασφάλεια και θα αδυνατίσει τη θέση των Φιλιππίνων στην αντιπαράθεσή τους με την Κίνα για τον έλεγχο της Νότιας Σινικής Θάλασσας. Αυτή η σοβούσα ενδοκυβερνητική κρίση οδήγησε τον Χοσέ Μαρία Σισόν, ιστορικό ηγέτη του εκτός νόμου Κ.Κ. Φιλιππίνων, να εκτιμήσει ότι «η απόφαση του Ντουτέρτε να τερματίσει την VFA έχει προκαλέσει αναταραχή στους κόλπους της πλειοψηφικά φιλοαμερικάνικης στρατιωτικής ηγεσίας, σε βαθμό τέτοιο ώστε να έχει σχηματιστεί μια ομάδα αξιωματικών αποφασισμένη να τον ανατρέψει». Οι δηλώσεις αυτές χαρακτηρίστηκαν πάντως «γελοίες» από τον ταξίαρχο Έντγκαρντ Αρεβάλο, εκπρόσωπο των φιλιππινέζικων Ενόπλων Δυνάμεων…
Το σίγουρο είναι ότι η απόφαση τερματισμού της VFA είχε απλώς ως αφορμή αυτό που τα περισσότερα διεθνή ΜΜΕ παρουσιάζουν ως αιτία: δηλαδή την αφαίρεση της άδειας εισόδου στις ΗΠΑ του γερουσιαστή Ντε Λίμα, που μέχρι πρόσφατα ήταν αρχηγός της φιλιππινέζικης Αστυνομίας και κατηγορείται ως ενορχηστρωτής των εξωδικαστικών εκτελέσεων και παρακρατικών δολοφονιών χιλιάδων «υπόπτων» για εμπόριο ναρκωτικών. Μια πιο εύλογη εξήγηση ίσως είναι ότι ο Ντουτέρτε (που πριν την εκλογή του, το 2016, πόζαρε ως αντιαμερικάνος, αλλά μετεκλογικά συνέχισε την πολιτική των προκατόχων του) προχώρησε σε αυτήν την κίνηση υπολογίζοντας ότι ένα άνοιγμα προς την γαλαντόμα Κίνα προσφέρει περισσότερα από την «τσιγκουνιά» της κυβέρνησης Τραμπ. Πράγματι, την περασμένη χρονιά η Κίνα αναρριχήθηκε στη θέση του δεύτερου ξένου επενδυτή στις Φιλιππίνες, αυξάνοντας κατά 75% τις επενδύσεις της σε σχέση με το 2018. Είναι χαρακτηριστικό ότι το σύνολο σχεδόν των περυσινών κινεζικών επενδύσεων πραγματοποιήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2019, δηλαδή όταν πλησίαζε η ώρα επανεξέτασης της συμφωνίας VFA. Σε κάθε περίπτωση, η τελευταία κίνηση του Ντουτέρτε αντικειμενικά περιορίζει την αμερικανική επιρροή στην ευρύτερη περιοχή και ενισχύει αντίστοιχα την κινεζική, υπογραμμίζοντας για μια ακόμη φορά την αδυναμία της Ουάσιγκτον να σχεδιάσει και να προωθήσει μια στοιχειωδώς συνεκτική πολιτική που θα απαντά στο παγκόσμιο «φθινόπωρο της Δύσης».
«Ο πόλεμος των πιτσιρικάδων»
Ο Βάσκος δημοσιογράφος Ουνάι Αρανζάντι έζησε για μέρες με τους αντάρτες του Νέου Λαϊκού Στρατού στις Φιλιππίνες και σε πρόσφατη ανταπόκρισή του* μεταφέρει τις εμπειρίες του από «το παλιότερο αντάρτικο της Ασίας, που έχει συμπληρώσει μισό αιώνα ύπαρξης και έχει μεγάλο ποσοστό νέων στις γραμμές του», όπως γράφει. «Ταξιδεύοντας στα έγκατα αυτής της σύγκρουσης», συνεχίζει ο Αρανζάντι, «βαδίζοντας με τις ευκίνητες αντάρτικες ομάδες και ακούγοντας τα κίνητρά τους, ανακαλύπτει κανείς το λιγότερο παραδείσιο πρόσωπο των επτά χιλιάδων νησιών που αποτελούν τις Φιλιππίνες». Στην εκτενή ανταπόκρισή του ο Βάσκος δημοσιογράφος δίνει το λόγο στους αντάρτες: «Στις Φιλιππίνες η πλειοψηφία των χωρικών εξακολουθεί να ζει σε ημιφεουδαρχικές συνθήκες», του εξηγεί η εμπειροπόλεμη, παρά τη νεαρή ηλικία της, Κλέο. «Δεν τους ανήκει η γη που δουλεύουν και ο μόχθος τους πληρώνεται με ψίχουλα, έτσι ώστε δεν μπορούν ποτέ να βγουν από τον αέναο κύκλο της φτώχειας, που στοιχειώνει τη μια γενιά μετά την άλλη. Η γη ανήκει σε μια ελίτ που κερδίζει πολλά και πληρώνει λίγα. Ο πρώτος στόχος του ένοπλου αγώνα μας είναι λοιπόν η καταστροφή των μηχανισμών που διαθέτουν οι ολιγάρχες για να διαιωνίζουν ένα σύστημα που έχει βυθίσει τη χώρα στη φτώχεια». Στην ερώτηση του Αρανζάντι σχετικά με την αδυναμία του Νέου Λαϊκού Στρατού, που καθοδηγείται πολιτικά από το Κ.Κ. Φιλιππίνων, να καταγάγει αποφασιστικές νίκες, η Κλέο απαντά: «Είναι αλήθεια. Αλλά μπορούμε να τους αδυνατίσουμε και να τους αναγκάσουμε σε παραχωρήσεις, πράγμα που συμβαίνει. Ο πόλεμός μας είναι λαϊκός και παρατεταμένος. Αυτοί επί μισό αιώνα καυχώνται ότι θα μας εξαφανίσουν, αλλά είμαστε πάντα εδώ. Και δεν θα παραδοθούμε ποτέ». Ο Ντουτέρτε, καταλήγει η ανταπόκριση, έχει υποσχεθεί ότι θα εξοντώσει οριστικά τον Νέο Λαϊκό Στρατό ως το 2022, χρονιά που τελειώνει η εξαετής προεδρική θητεία του: «Μια πολύ αισιόδοξη πρόβλεψη», επισημαίνει ο Αρανζάντι, «δεδομένου ότι το αντάρτικο εξακολουθεί να δρα εδώ και πενήντα χρόνια σε όλα τα μέτωπα και να προκαλεί απώλειες στο κράτος».
* Στις 16/2/2020 στο ένθετο 7Κ της καθημερινής βασκικής εφημερίδας Gara (www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara).
