επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Οι συζητήσεις για την χρήση ενός τύπου «πιστοποιητικού ανοσίας» το οποίο θα απαιτείται ή θα επιτρέπει την άσκηση συγκεκριμένων κοινωνικών ή επαγγελματικών δραστηριοτήτων άρχισαν στις χώρες της Δύσης αρκετούς μήνες πριν την κυκλοφορία των εμβολίων (1), όταν –μετά το πρώτο σοκ– η επανεκκίνηση της οικονομίας έγινε ο πρωτεύων στόχος των ελίτ, στο βωμό του οποίου θα θυσιάζονταν όπως αποδείχθηκε κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες, εκπαίδευση, εργασιακά δικαιώματα και φυσικά ανθρώπινες ζωές. Όσο ο καιρός περνούσε, όσο τα κρούσματα και οι θάνατοι αυξάνονταν και με ορόσημο την κυκλοφορία των εμβολίων, ο δημόσιος λόγος των ελίτ και νομοθετικές ρυθμίσεις σε αρκετές χώρες επέκτειναν το σκοπό αυτής της πιστοποίησης (2). Αρχίζοντας από τη διευκόλυνση των ταξιδιών στο εξωτερικό, η λίστα των δραστηριοτήτων για την άσκηση των οποίων αυτή η πιστοποίηση είναι προαπαιτούμενο πληθαίνει, όπως πληθαίνουν και τα «προνόμια» όσων έχουν εμβολιαστεί χάρις σε οδηγίες των επιστημονικών οργανισμών (3).
ΑΝ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ γύρω από το ζήτημα δε λάβει υπόψη την κοινωνική πραγματικότητα παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας, έτσι όπως συνεχίζει να διαμορφώνεται χάρις στην πανδημία και περιοριστεί σε γενικά, αφαιρετικά ζητήματα φιλοσοφίας, ηθικής και σχέσεων ατόμου-κρατικής εξουσίας, τότε είναι μια συζήτηση λειψή και οι «βιοηθικού» χαρακτήρα ενστάσεις είναι εύκολα «διαχειρίσιμες» από το σύμπλεγμα πολιτικής και επιστημονικής εξουσίας ακόμα και σε νομικό επίπεδο – έχει ενδιαφέρον από αυτήν την πλευρά η απόφαση του ΣτΕ που έκρινε συνταγματικό τον αποκλεισμό παιδιών από βρεφονηπιακό σταθμό επειδή ήταν ανεμβολίαστα (4). Επιπλέον όσοι χρησιμοποιούν αναλογίες μεταξύ του κορωνοϊού και άλλων μεταδοτικών ασθενειών για τις οποίες ο εμβολιασμός είναι με ένα τρόπο υποχρεωτικός, χωρίς να αναλογίζονται το αντίστοιχο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, κινδυνεύουν να επιτύχουν το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουν, δηλαδή την ενίσχυση της επιφυλακτικότητας, της άρνησης και της «προσωπικής ελευθερίας» σε αντιδιαστολή με το κοινωνικό καλό, καθώς οι ιστορικές αλλά και επιστημονικές διαφορές είναι εμφανείς (5).
Δεν πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις από όσους επιθυμούν να σκέφτονται κριτικά απέναντι σε όλα όσα συμβαίνουν. Οι κάθε είδους πιστοποιήσεις ανοσίας, όπως και αν λέγονται και με όποια μορφή κι αν την πιστοποιούν, δεν έχουν στόχο την ενίσχυση της Δημόσιας Υγείας μέσω της προώθησης του εμβολιασμού
Στο κοινωνικό επίπεδο οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν ως επιχείρημα τον υποτιθέμενο σεβασμό στην ατομική ελευθερία ο οποίος επιβάλλει να περιοριστούν τα οριζόντια lock-down και οι απαγορεύσεις μέσω επανέναρξης δραστηριοτήτων για όσους μπορούν να αποδείξουν την «ανοσία» τους. Σε επιστημονικό επίπεδο η ανοσία της αγέλης μέσω του εμβολιασμού της πλειοψηφίας του πληθυσμού είναι ο στόχος που παρέχει την απαραίτητη «αντικειμενική» κάλυψη στους σχεδιασμούς των ελίτ και που ανοίγει τις συζητήσεις για τον εμβολιασμό των παιδιών. Όλα αυτά εν μέσω ελλείψεων σε εμβόλια, αυξανόμενης επιφυλακτικότητας –που καλλιεργείται εκουσίως και σχεδιασμένα και πάει χέρι-χέρι με τις πρωτοβουλίες πιστοποίησης– και τεράστιων ανισοτήτων στην πρόσβαση παγκοσμίως. Βασικά ερωτήματα σχετικά με τη διάρκεια και την «ποιότητα» της ανοσίας ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες, σχετικά με το απαραίτητο ποσοστό εμβολιασμένων ώστε να επιτευχθεί ανοσία στην κοινότητα δεν έχουν ακόμα απαντηθεί, ενώ ακριβώς η έλλειψη εμβολίων διευκολύνει την εμφάνιση μεταλλάξεων απέναντι στις οποίες η αποτελεσματικότητα κάθε εμβολίου ποικίλει (και εδώ έχει σημασία όχι η προστασία από τη σοβαρή νόσο για το ίδιο το εμβολιασμένο άτομο –που φαίνεται να είναι ισχυρή– αλλά η προστασία από τη νόσηση και άρα από τη μετάδοση του ιού). Το επιστημονικό πεδίο είναι «ανοιχτό» ώστε να γίνουν κανόνας οι «πιστοποιήσεις ακορντεόν» το είδος και η διάρκεια των οποίων πιθανώς να διαφέρουν αναλόγως εποχής, οικονομικών αναγκών, πολιτικών σκοπιμοτήτων και γεωπολιτικών σχεδιασμών, δημιουργώντας διαχωρισμούς οριζοντίως και καθέτως σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο.
ΣΤΗ ΧΩΡΑ μας εδώ και καιρό έχει εγκαταλειφθεί η όποια προσπάθεια από πλευράς επιστημονικής κοινότητας να πείσει με ψύχραιμα, λογικά επιχειρήματα και με παραδοχή των όσων ακόμα η επιστήμη δεν γνωρίζει ώστε να εμβολιαστεί ο πληθυσμός και ιδιαίτερα τα επίνοσα μέλη του. Ακόμα και η μόδα των γιατρών-θαμώνων ΜΜΕ φαίνεται πως πέρασε και το «έργο» το έχει αναλάβει η πολιτική εξουσία. Είναι ενδιαφέρον πως ο δημόσιος λόγος χρησιμοποιεί πρωτίστως ως δέλεαρ για τον εμβολιασμό ή την πιστοποίησή του τη συμμετοχή στη διασκέδαση και στην ψυχαγωγία με προφανή στόχο τη νεολαία και όχι τη συλλογική ανοσία ή την προστασία των ευπαθών. Φυσικά το δέλεαρ συνοδεύεται από τον καταιγισμό ειδήσεων για ανεπιθύμητες ενέργειες, ενώ οι πραγματικοί σχεδιασμοί «αφήνονται να εννοηθούν» μέσω του «λαγού» Α. Γεωργιάδη που καλεί τους ξενοδόχους της Κέρκυρας να απολύσουν τους ανεμβολίαστους εργαζόμενους. Είναι πιθανό αυτό το σχέδιο να αποδώσει καρπούς – ίσως πολλοί νέοι πάνε να εμβολιαστούν προκειμένου να μπορέσουν επιτέλους να «ξεσκάσουν», ίσως αρκετοί εργαζόμενοι μπροστά στον εκβιασμό της απόλυσης να εμβολιαστούν. Ίσως επίσης τα περίφημα «κορωνοπάρτι» να πολλαπλασιαστούν – εάν κάποιος νέος μπορεί να πιστοποιήσει την ανοσία του μέσω παρελθούσας λοίμωξης τότε γιατί να μην νοσήσει εκουσίως αφού οι πιθανότητες σοβαρών βλαβών σε αυτές τις ηλικίες είναι ελάχιστες χωρίς να διακινδυνεύσει την ανεπιθύμητη ενέργεια ενός εμβολίου;
Δεν πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις από όσους επιθυμούν να σκέφτονται κριτικά απέναντι σε όλα όσα συμβαίνουν. Οι κάθε είδους πιστοποιήσεις ανοσίας, όπως και αν λέγονται και με όποια μορφή κι αν την πιστοποιούν, δεν έχουν στόχο την ενίσχυση της Δημόσιας Υγείας μέσω της προώθησης του εμβολιασμού. Εάν γίνει το τελευταίο θα είναι καλοδεχούμενο από την κρατική εξουσία, η οποία όμως έχει έτοιμο το σχέδιο και τη σχετική αφήγηση για «τέταρτο κύμα» το φθινόπωρο που θα οφείλεται στους ανεμβολίαστους. Δεν έχουν στόχο την επιστροφή στην προηγούμενη κανονικότητα αλλά τη μονιμοποίηση της υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων και πνευμάτων σε όλα τα επίπεδα. Και αυτό αποτελεί το μείζον ζήτημα βιοηθικής της εποχής μας.
Παραπομπές
1) The ethics of COVID19 immunity-based licenses. JAMA, 9/6/2020
2) Incentivizing vaccination uptake. The “Green Pass” proposal in Israel. JAMA 15/3/2021
3) CDC interim recommendations for fully vaccinated people. An important first step. JAMA 10/3/2021
4) ΣτΕ (Δ΄Τμήμα) 2387/2020, www.adjustice.gr
5) Vaccinating children against COVID19-The lessons of measles. NEJM 18/2/2021
