Με το σημερινό εράνισμα κλείνει η παρουσίαση ενός τμήματος των αναλύσεων, των θέσεων και των προτάσεων που κατατέθηκαν την περίοδο 1945-1951 από τις στήλες του περιοδικού Ανταίος.
Είναι βέβαιο ότι τα τριάντα ερανίσματα που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα αποτελούν μικρό μόνο δείγμα της τεράστιας προσφοράς των συνεργατών του περιοδικού. Στόχος της δημοσίευσης ήταν η γνωστοποίηση του τρόπου με τον οποίο οι επιστήμονες της αριστεράς αντιμετώπισαν την κατάσταση που βρέθηκε η χώρα μας μετά την κατοχή. Μια περίοδος που έχει αρκετές ομοιότητες με τη σημερινή ως προς το μέγεθος της καταστροφής και της προσπάθειας που πρέπει να γίνει για την ανασυγκρότηση.
Ήταν στις 20 Μαΐου του 1945 που κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του περιοδικού που έφερε μια καινούργια πνοή στην επιστημονική και στην πολιτική σκέψη αυτού του τόπου, με τον τίτλο Ανταίος-Δεκαπενθήμερο περιοδικό για τη μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης.
Η Έλλη Παππά στην εισαγωγή που έγραψε για την έκδοση των απάντων του Ανταίου από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, περιγράφει ως εξής την έκδοση του πρώτου τεύχους: «Μ’ αυτόν τον λιτό ως προς τη σεμνότητα τρόπο παρουσιάστηκε στο κοινό ο Ανταίος κι αυτόν κράτησε σχεδόν αναλλοίωτο ως το 1947. Ο Ανταίος από το πρώτο του φύλλο ως και το τέλος του 1947 προσφέρει ένα απίθανο για τα ελληνικά δεδομένα corpus μελετών πάνω στα πιο καίρια θέματα του ελληνικού χώρου και χρόνου – από την κριτική του παρελθόντος ως την αναζήτηση των πιο πρόσφορων λύσεων για το μέλλον σε όλους τους τομείς».
Όμως, «οι δυσκολίες του αριστερού κινήματος έχουν τον αντίχτυπό τους και στον Ανταίο, που προσπαθεί με νύχια και με δόντια να κρατηθεί στη ζωή την ώρα που τα σκοτεινά νέφη του εμφυλίου απλώνονται στην Ελλάδα».
«Το 1948 ένας διαφορετικός Ανταίος κυκλοφορεί. Σε μικρό σχήμα, με μικρότερα και λεπτότερα στοιχεία του τίτλου του, με λιγότερο φιλόδοξους στόχους. Η “Ανοικοδόμηση” εξαφανίζεται από τον υπότιτλο – για ποια ανοικοδόμηση μπορεί πια να γίνεται λόγος όταν ο ένοπλος αγώνας έχει επιβληθεί, όταν το μέλλον του έθνους κρίνεται από την έκβαση του ένοπλου αγώνα στα βουνά. Η “μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης” δίνει τη θέση της στην αόριστη διατύπωση “Επιστήμη-Τεχνική-Οικονομία”. Αλλάζει και η σύνθεση της ύλης του περιοδικού, που ασχολείται περισσότερο -ή κυρίως- με ιδεολογικά προβλήματα της εποχής και με θέματα ιστορικά, εκπαιδευτικά, γενικότερα πολιτιστικά.
»Ο τελευταίος τόμος του Ανταίου, που περιλαμβάνει τα τεύχη από τη λήξη του ένοπλου αγώνα, τον Αύγουστο του 1949 ως τον Μάιο του 1951, είναι η μαρτυρία της αγωνιώδους προσπάθειας όσων συνεργατών του είχαν απομείνει, ή είχαν προστεθεί, να κρατήσουν το περιοδικό στη ζωή και στη νόμιμη ύπαρξη στα χρόνια της πιο εφιαλτικής τρομοκρατίας, των ομαδικών συλλήψεων και των εκτελέσεων που με σχεδόν αμείωτο ρυθμό συνεχίζονται και ύστερα από τη λήξη της ένοπλης σύγκρουσης.
»Σημασία για την ιστορία του Ανταίου έχει ότι, με τη λήξη της ένοπλης αντιπαράθεσης του 1947-1949, το περιοδικό που στέγασε την αγωνιστική επιστήμη των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων έδωσε σαφή δείγματα της αντοχής του στις αντιξοότητες. Αλλά η αγωνιστική επιστήμη των μεταπολεμικών χρόνων έπρεπε να εξαφανισθεί, οι επιστήμονες εκείνοι που επιχείρησαν να κατακτήσουν τον ουρανό και να τον προσφέρουν στο λαό της Ελλάδας, έπρεπε να τιμωρηθούν. Την τιμωρία τους, που θα την ήθελαν πολλοί, την ανέλαβε “το κράτος των νικητών” του εμφυλίου. Ο Ανταίος τουφεκίστηκε -κι αυτό δεν ήταν τυχαίο- τη νύχτα της 30 Μαρτίου 1952».
Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες που θα θελήσουν να προστρέξουν στα ερανίσματα του Ανταίου που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα, θα έχουν αυτήν τη δυνατότητα μέσω του ιστολογίου gtozidis.wordpress.com.
Από το επόμενο φύλλο της εφημερίδας η στήλη επιστρέφει στο παρόν και μετατρέπεται σε «Οικονομικά Ερανίσματα» με αντικείμενο την παρουσίαση και κριτική της εξέλιξης σημαντικών οικονομικών μεγεθών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Για την καινούργια χρονιά, η στήλη εύχεται στις αναγνώστριες και τους αναγνώστες της εφημερίδας, «Ελπίδα και Αυτοπεποίθηση» για να πετύχουμε τη «Ρήξη και την Ανατροπή» που έχει ανάγκη η πατρίδα μας.
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
