«…Η αρχαιοκαπηλία πρώτον στερεί τον τόπον από τα δείγματα της προγονικής τέχνης και ιστορίας. Τα στερεί κυρίως από το κοινόν, του οποίου θίγει κατ’ αυτόν τον τρόπον την πνευματικήν και γενικώτερον την πολιτιστικήν καλλιέργειαν… Δεν είναι κατά ταύτα υπερβολή να λεχθή ότι η αρχαιοκαπηλία είναι έγκλημα πολιτιστικόν, στρεφόμενον δηλαδή πρωταρχικώς κατά της πολιτιστικής υποστάσεως του τόπου μας…»
Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης, Α’ Συνέδριο του Συνδέσμου Ελλήνων Αρχαιολόγων, 30/3-3/4/1967
Μου είναι αδύνατον να κάνω χιούμορ με τις γελοιότητες με τις οποίες η οικογένεια Μητσοτάκη προσπάθησε στο παρελθόν να δικαιολογήσει τον τρόπο απόκτησης της αρχαιολογικής της συλλογής.
Θέλει τεράστιο θράσος να καμαρώνεις για τη «συλλογή Μητσοτάκη» που η οικογένειά σου αναγκάστηκε να παραδώσει, όταν αποκαλύφθηκε το τι ακριβώς περιείχε. Είναι σαφές πως συλλογή δεν δημιουργείς αν δεν έχεις συναλλαγές με αρχαιοκάπηλους.
Εδώ και χρόνια γράφω βιβλία για παιδιά και σχεδόν σε όλα αυτά τα βιβλία το κύριο θέμα μου είναι η προστασία της πολιτιστικής και αρχαιολογικής μας κληρονομιάς. Αυτά που εμπορεύονται –συνήθως μέλη συμμοριών με γερές διασυνδέσεις, όπως αποκάλυψε και η υπόθεση του «θησαυρού των Αηδονιών» που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Νεμέας– είναι η ίδια η ιστορία.
Αυτό που κρατά ο άρπαγας «συλλέκτης» και το απολαμβάνει μόνος ή με κάποιους δικούς είναι κομμάτι της ιστορίας. Της συλλογικής μας μνήμης.
Πολλά είναι τα συμφέροντα που «παίζονται» γύρω από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις ανασκαφές. Στο χωριό από το οποίο κατάγομαι, τα Καστέλλια Φωκίδας τοποθετείται μια από τις πόλεις της Δωρικής Τετράπολης. Ούτε εκεί, ούτε εκεί όπου τοποθετούνται οι άλλες τρεις πόλεις έχει γίνει κάποια προσπάθεια ανάδειξης του αρχαιολογικού πλούτου.
Και δεν αναφέρομαι μόνο σε ανασκαφές ή καθαρισμό των μνημείων που σώζονται, αλλά μιλάω έστω και για μια ταμπέλα που να σημειώνει τι βρίσκεται στο κάθε σημείο.
Αν αυτό σας προκαλεί απορίες, θα πρέπει να σας πως ότι την περιοχή λυμαίνεται η Εταιρεία, που αλλάζει χέρια και όνομα, αλλά όχι δράση και σκοπό, η οποία κυριολεκτικά αρπάζει τον βωξίτη από τα πλούσια κοιτάσματα της Γκιώνας με μηδαμινά αντισταθμιστικά οφέλη για την περιοχή.
Μάλλον θα τους φέρει σε πολύ δύσκολη θέση η διαθήκη της ομότιμης καθηγήτριας Βυζαντινής Ιστορίας Κατερίνας Καραπλή που έφυγε πέρσι τέτοιες μέρες από τη ζωή. Αντιγράφω:
«…Η πετρόκτιστη οικία Καραπλή (1935)… μαζί με το οικόπεδο που την περιβάλλει και τα περιλαμβανόμενα σε αυτή μικρά προσκτίσματα… επιθυμώ να περιέλθουν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία-Εφορεία Αρχαιοτήτων Νομού Φωκίδος… Το σύνολο επιθυμώ να χρησιμεύσει ως βάση για αρχαιολογικές έρευνες βορείως του Παρνασσού και ειδικότερα στην περιοχή όπου τοποθετείται η Δωρική Τετράπολις…»
Η Κατερίνα Καραπλή υπήρξε πάντα αγωνίστρια, με ιδιαίτερη ευαισθησία στην προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς του τόπου μας. Έδωσε τη δική της μάχη για τις βυζαντινές αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης και τη βάναυση μετακίνησή τους με τα έργα του μετρό. Γνώριζε πολύ καλά ποια συμφέροντα κρύβονταν και κρύβονται πίσω από τη μη-ανάδειξη της ιστορίας της Δωρικής Τετράπολης.
Αφήνοντας όχι μόνο το σπίτι αλλά και όλη της την περιουσία ώστε να χρηματοδοτηθεί το όραμά της, στερεί τους ιθύνοντες της περιοχής από διάφορα «επιχειρήματα» που χρησιμοποιούσαν μέχρι τώρα όταν φορείς και προσωπικότητες της Φωκίδας ζητούσαν να πραγματοποιηθούν σχετικές ανασκαφές και έρευνες στην περιοχή.
Αν βεβαίως συμβεί αυτό, κάποια τμήματα του βουνού θα γίνουν απρόσιτα για την καλή μεταλλευτική μας εταιρεία, εκτός αν δοθεί άδεια εξόρυξης και σε αρχαιολογικούς χώρους.
Να σημειώσω βεβαίως ότι ήδη από το 1970 υπάρχει η διδακτορική διατριβή «Η αρχαία Δωρίς – Η μητρόπολις των Δωριέων» του Παναγιώτη Αθ. Τσακρή, αλλά και μελέτες του συγγραφέα Δημήτρη Χ. Χαλατσά, που δεν έχουν αξιοποιηθεί από τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Οι αρχαιολογικοί χώροι αφύλακτοι, χωρίς σήμανση, χωρίς στοιχειώδη περίφραξη είναι φυσικά και έρμαιο των κάθε είδους αρχαιοκαπήλων. Αγνοούμε ποιοι ιστορικοί θησαυροί μπορεί να βρίσκονται στα χέρια «συλλεκτών».
Καιρός να μπει ένα τέλος!
