Ενώ οι ειδήσεις για τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν αποσυρθεί από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, οι έντονες διεργασίες σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο συνεχίζονται. Η προσωρινή ηρεμία μετά την όξυνση των τελευταίων εβδομάδων δεν σημαίνει ότι διευθετήθηκε το πρόβλημα. Τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκε έντονη παρέμβαση των δυτικών δυνάμεων που «βοήθησαν» στην όξυνση και προκάλεσαν την αποσταθεροποίηση, για να αποκρυσταλλώσουν τα κέρδη τους και να δουν κατά πόσο έβαλαν μυαλό όσοι είχαν φυγόκεντρες διαθέσεις.
Συμφωνία για εκλογές στην ΠΓΔΜ
Ολοκληρώθηκε ο πρώτος γύρος των συνομιλιών που επέβαλαν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. στα τέσσερα μεγαλύτερα κόμματα της χώρας. Οι συνομιλίες έγιναν στο Στρασβούργο κεκλεισμένων των θυρών, υπό την αιγίδα των Γιοχάνες Χαν (Γερμανός εντεταλμένος της Ε.Ε. για τη διεύρυνσή της στα Βαλκάνια), Τζέιμς Μπέιλι (Αμερικανός πρέσβης στα Σκόπια) και Άιβο Όροβ (εκπρόσωπος της Ε.Ε.). Ο δεύτερος γύρος των συνομιλιών θα συνεχιστεί στις Βρυξέλλες από τη Δευτέρα 8 Ιουνίου, ώστε να κανονιστούν και οι λεπτομέρειες της ήδη επιτευχθείσας συμφωνίας. Τα τέσσερα κόμματα συμφώνησαν να πάει η χώρα σε πρόωρες εκλογές μέχρι τον Απρίλιο του 2016, και ως τότε να γίνουν οι «αναγκαίες (κατά την άποψη των Δυτικών πάντα) μεταρρυθμίσεις». Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα προχωρήσουν, αν θα υπάρξουν νέες οξύνσεις στην πολιτική κρίση με την παρέμβαση άλλων παραγόντων, αν η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα θα οδηγήσει σε άλλες πολιτικές. Το σίγουρο είναι πως η άμεση παρουσία των δυτικών δυνάμεων για να ανατραπεί η όποια διείσδυση της Ρωσίας (ακόμη και με ανατροπή της κυβέρνησης), παρ’ όλες τις διαφοροποιήσεις και τα ανταγωνιστικά τους σχέδια, έφερε αποτέλεσμα. Και οδήγησε το πολιτικό προσωπικό της ΠΓΔΜ να δηλώσει πίστη στον ευρωατλαντικό προσανατολισμό της χώρας.
Η Σερβία κοιτάζει δυτικά;
Μπορεί να περνούσαν στα ψιλά των ειδήσεων αλλά υπήρχαν: Δηλώσεις του Σέρβου προέδρου και του Σέρβου πρωθυπουργού για «τεχνικές δυσκολίες» να περάσει ο ρωσικός αγωγός από τη χώρα τους, προβληματισμοί για τη συμφωνία των πέντε χωρών από όπου θα διερχόταν ο αγωγός, εσπευσμένη επίσκεψη στα Τίρανα παρά την προκλητική στάση του Αλβανού πρωθυπουργού Ράμα, και ανησυχία για την όξυνση στις αλβανόφωνες περιοχές της Σερβίας. Η επίσκεψη του Ρώσου ΥΠΕΞ Λαβρόφ προφανώς έγινε γιατί αντιλήφθηκε ότι η πάντα πιστή σύμμαχος στα Βαλκάνια αρχίζει να λοξοκοιτάει προς τη Δύση. Η επιβεβαίωση ότι τα μηνύματα για γενικότερη αποσταθεροποίηση που έστειλαν οι ΗΠΑ –σε περίπτωση ενεργειακής διείσδυσης της Ρωσίας– έπιασαν τόπο, ήρθε με την επίσκεψη του Σέρβου πρωθυπουργού Βούτσιτς στην Ουάσιγκτον, μετά από πρόσκληση του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν. Μια επίσκεψη καθόλου τυπική, αφού οι συναντήσεις του Σέρβου πρωθυπουργού με εκπροσώπους μεγάλων πολυεθνικών όπως η GM και η Microsoft δείχνουν το ενδιαφέρον για στενότερη οικονομική συνεργασία (δηλαδή αμερικανικές επενδύσεις με ανταλλάγματα), η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη, άρα και επίσπευση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. Το πιο σημαντικό όμως είναι οι δηλώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού Βούτσιτς, που άφησε ανοιχτό το θέμα διέλευσης από τη Σερβία του αγωγού ΤAP (το αμερικάνικο project δηλαδή), ο οποίος θα μεταφέρει αζέρικο φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Αν αναλογιστούμε τις πρόσφατες δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων ότι δεν χωράνε δύο αγωγοί (ο TAP και ο ρωσικός) στα Βαλκάνια, μάλλον γίνεται περισσότερο αντιληπτή η προηγούμενη δήλωση.
Η ελληνική εμπλοκή
Αν όλα αυτά είναι διαπραγματευτικά χαρτιά ή αποτελούν στροφή της σερβικής πολιτικής προς τη Δύση θα φανεί στο άμεσο μέλλον. Άλλωστε υπάρχουν κι άλλοι παίχτες στη γεωπολιτική σκακιέρα. Το σίγουρο όμως είναι η συνθετότητα της κατάστασης, η έντονη παρουσία των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή, η δυνατότητά τους να εκβιάζουν και η σημασία που έχει γι’ αυτές το πώς θα εξελιχθεί ο ανταγωνισμός τους. Ας τα πάρει υπόψη της όλα αυτά η ελληνική εξωτερική πολιτική μιας αριστερής κυβέρνησης, αλλά και όσοι με μεγάλη ευκολία βλέπουν συμφωνίες για αγωγούς, προκαταβολές κερδών, χάραξη εναλλακτικής ενεργειακής πολιτικής (που είναι απαραίτητη) και στήριξη σε νέες δυνάμεις. Η θέση της χώρας, μας δίνει δυνατότητες – όμως χωρίς σχέδιο και σταθερή πορεία οικοδόμησης συμμαχιών και προσανατολισμού, μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα και να φέρει νέα δεινά.
Γιώργος Τζαφέρης
