Συνέντευξη στην Ειρήνη Βοσκάκη
Ο Πάνος Ζαχάρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1982.Εργάζεται ως γελοιογράφος στην εφημερίδα Το Ποντίκι, όπου δημοσιεύει και σατιρικά φωτομοντάζ. Παράλληλα δημοσιεύει την εβδομαδιαία σειρά κόμιξ The Working Dead στον ιστότοπο so comic (socomic.gr).
Πόσο εύκολο είναι να φτιάχνεις γελοιογραφίες για την ελληνική καθημερινότητα είτε αυτή είναι η πολιτική, είτε η κοινωνία και το προσφυγικό;
Εύκολο ή δύσκολο, είναι αυτό που αγαπώ όσο τίποτα να κάνω. Είναι μεγάλη τύχη να μπορείς να εκφράζεσαι μέσα από τη δουλειά σου, να ξεσπάς, να σιχτιρίζεις για όσα ζεις χωρίς να περιμένεις να τελειώσει το οχτάωρο σου. Και πάνω απ΄ όλα βέβαια να επικοινωνείς την πολιτική σου θέση, τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα. Η μεγάλη δυσκολία είναι να μπορείς κάθε φορά να επικεντρώνεις στα σημαντικά και να μην επαναπαύεσαι στην ευκολία και τα στερεότυπα. Να μην παρασύρεσαι από το δευτερεύον και το ιντριγκαδόρικο, να σκάβεις την επικαιρότητα προσπαθώντας να προσεγγίσεις τον πυρήνα των όσων ζούμε. Μια επιπλέον δυσκολία είναι να κρατάς τη σκέψη σου ανόθευτη. Να μην μπαίνεις στη διαδικασία να σκεφτείς τι σκίτσο «αντέχει» η εφημερίδα ή το πώς δεν θα δυσαρεστήσεις τους αναγνώστες. Η αυτολογοκρισία πολλές φορές είναι τεράστιο εμπόδιο που χρειάζεται εμπειρία και αυτοπεποίθηση για να ξεπεραστεί.
Νιώθεις ότι είναι ένας τρόπος πάλης η τέχνη του κάθε καλλιτέχνη για να απαντήσει ή ακόμα και για να παλέψει για τα όσα γίνονται εκεί έξω, την ίδια στιγμή που δεν υπάρχει και ακριβώς αυτό που θα λέγαμε κοινωνία σε ξεσηκωμό;
Κάθε άνθρωπος που αρθρώνει δημόσιο λόγο, που απευθύνεται σε λίγους ή πολλούς, οφείλει κατά τη γνώμη μου να συμβάλλει ώστε να γίνουν τα πράγματα έστω λίγο καλύτερα. Πόσο μάλλον όσοι μπορούν να «μιλήσουν» μέσα από μια τέχνη που μπορεί να περάσει μηνύματα με τρόπο όμορφο και εύληπτο. Οι γελοιογραφίες, οι στίχοι, τα γραπτά μπορούν όντως να αποτελέσουν τη συμβολή ενός δημιουργού στους μικρούς ή μεγαλύτερους αγώνες. Πολλές φορές σκίτσα αξιοποιούνται από σωματεία και συλλογικότητες, γίνονται αφίσες και προκηρύξεις. Προσωπικά όμως πιστεύω πολύ και στην φυσική παρουσία του ίδιου του δημιουργού στο κίνημα. Ας παίρνουμε που και που τα σκιτσάκια μας από το χέρι κι ας πηγαίνουμε μαζί στο σωματείο και την απεργία!
Πες μας μερικά λόγια για την ιστορία της γελοιογραφίας και αν καταφέρνει μέσα από την πορεία της να βοηθάει την κοινωνία να αντιδράσει.
Η γελοιογραφία και η σάτιρα υπήρξαν διαχρονικά πολύ δημοφιλείς ανάμεσα στους εργαζόμενους, τους καταπιεσμένους, τους «κάτω». Η σάτιρα γενικά είναι εύληπτη και άμεση. Αποκαλύπτει, αποδομεί, ξορκίζει το κακό, με την προϋπόθεση βέβαια πως ο δημιουργός της επιλέγει πλευρά, διότι δεν λείπουν οι γελωτοποιοί της «Αυλής». Τις γελοιογραφίες δεν ξέρω αν μπορούμε να τις δούμε ως…ξυπνητήρια όμως. Για να είμαι ειλικρινής θεωρώ πως ο αναγνώστης πρέπει ήδη να έχει ανοιχτά αυτιά για να ακούσει αυτό που θέλεις να του πεις. Είναι όπλο ναι, αλλά μάλλον στα χέρια αυτού που έχει ήδη αποφασίσει να πολεμήσει.
Πολλές φορές τα σκίτσα σου αφορούν το προσφυγικό και ειδικά τα παιδιά που δε γίνονται δεκτά σε σχολεία μόνο και μόνο επειδή δεν είναι από την Ελλάδα. Είναι τελικά μίσος απέναντι στους άλλους λαούς ή φταίνε και οι πολιτικές που εφαρμόζονται και που δίνουν άλλοθι στη Χρυσή Αυγή και τα παρακλάδια της;
Το προσφυγικό αντικειμενικά αποτέλεσε θέμα πολλών γελοιογραφιών, όχι μόνο δικών μου, αλλά του συνόλου σχεδόν των Ελλήνων σκιτσογράφων. Προσπαθώ να αποφεύγω την επιφανειακή συναισθηματική προσέγγιση του θέματος. Το δράμα που ζουν οι πρόσφυγες δεν είναι μια φυσική καταστροφή, έχει υπεύθυνους. Οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι και οι επεμβάσεις ξερίζωσαν χιλιάδες ανθρώπους από τις χώρες τους και τους πέταξαν στις ακτές και τα hot spots. Η Ευρώπη και οι εθνικές κυβερνήσεις των χωρών μελών της Ε.Ε., συμμετείχαν στη λεηλασία της Μ.Ανατολής και τώρα χτίζουν φράχτες και σκάβουν τάφρους. Εγκλωβίζουν τα ίδια τα θύματα τους. Αντί να ανακουφίσουν το δράμα τους το επιτείνουν συνειδητά. Η καλλιέργεια του μίσους και του ρατσισμού πράγματι είναι ένα επιπλέον «χαρτί» στα χέρια τους αφού εμποδίζει την κοινή πάλη όλων των εργατών και στρέφει τον φτωχό απέναντι στον φτωχότερο. Η Χρυσή Αυγή δεν είναι τίποτε άλλο παρά το μαντρόσκυλο των εφοπλιστών και των βιομηχάνων το οποίο δε διστάζουν να λύσουν, όποτε κρίνουν πως θα φανεί χρήσιμο απέναντι στους εργάτες. Ας μην αθωώνουμε όμως και τους «νοικοκυραίους» που με ευκολία πέφτουν σε αυτές τις παγίδες. Υπάρχει και προσωπική ευθύνη.
Πες μας μερικά λόγια για το βιβλίο σου Αρνητικοί συσχετισμοί.
Οι Αρνητικοί Συσχετισμοί, το πρώτο μου βιβλίο, κυκλοφορεί από τον Νοέμβρη του 2016 στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Τόπος. Είναι μια συλλογή εκατό περίπου σκίτσων της τελευταίας 3ετίας. Από το τέλος της κυβέρνησης σαμαρά, μέχρι και το σήμερα. Η έκδοση αυτή είναι πολύ σημαντική για εμένα, αφού μετά από περίπου 10 χρόνια δουλειάς, ένιωσα την ανάγκη να διασώσω λίγα σκίτσα από την κατακλυσμιαία επικαιρότητα. Δεν ξέρω αν στο βιβλίο αυτό μπορεί να βρει κάποιος απαντήσεις, ή…ερωτήσεις, αλλά θα δει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισα τα γεγονότα και τις καταστάσεις των τελευταίων ετών.
