Τον γνώρισα στο 48ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο κι είχαμε μια πρώτη συζήτηση για το βιβλίο του. Το χιούμορ του εξαιρετικό και η συνέντευξή μας κατέληξε να γίνει ένα είδος standup comedy!
Το Ημερολόγιο ενός γραφίστα κυκλοφορεί από τις νέες εκδόσεις Υδροπλάνο και όντως ξεχωρίζει και για τη γραφιστική δουλειά. Διασκεδαστικό και σπαρταριστό, προσαρμοσμένο ωστόσο στην οδυνηρή ελληνική πραγματικότητα των τυπογραφείων και των εκδόσεων. Μια εξαιρετική σάτιρα του τρόπου που λειτουργούν τα διάφορα αφεντικά, έχοντας κάθε είδους απαιτήσεις από τους εργαζόμενους που αμείβονται με το ελάχιστο δυνατόν…
Το χιούμορ γίνεται ενίοτε πικρό σε διάφορες καταστάσεις όπου ο συγγραφέας προσπαθεί να βρει μια οποιαδήποτε δουλειά.
Δεν γράφω τίποτε άλλο. Σας αφήνω να απολαύσετε τον χειμαρρώδη λόγο του
Γιατί αποφάσισες να βγάλεις αυτό το βιβλίο;
Έλα μου ντε. Γιατί άραγε; Εγώ να πω ότι τα ποιήματά μου ήθελα να βγάλω, αλλά ο εκδότης μου είπε «Φιλαράκι σε καμία περίπτωση. Θα πεινάσουμε κι οι δύο». Αλλά έλα που είχα το ψώνιο μου. Και βρήκα τη λύση. Του έδωσα Το Ημερολόγιο ενός Γραφίστα και ξετρελάθηκε. Μετά, τον εκβίασα ότι αν θέλει να το βγάλει θα πρέπει να βγάλει και τα ποιήματά μου. Ε, και περιμένω τώρα. Εντάξει πλάκα κάνω. Ήθελα πολύ να βγάλω το ημερολόγιο, γιατί ήταν η πρώτη μου απόπειρα να γράψω κάτι σε μεγάλη φόρμα που να έχει ροή και συνοχή, αλλά και γιατί θεώρησα ότι δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο που να έχει κυκλοφορήσει. Οι γραφίστες, ξέρεις, είμαστε και λίγο μονόχνοτοι τύποι. Δεν ασχολούμαστε πολύ ο ένας με τον άλλον. Πού να κάτσει λοιπόν να γράψει άνθρωπος για τον χώρο. Έτσι, που λες, είδα το κενό στην Αγορά και είπα «Αρχηγέ μου, θα κάνουμε τζακπότ. Θα τσινήσουν ίσως μερικά από τα συναδελφάκια και θα σε βρίσουν ολίγοι πρώην εργοδότες, αλλά τι να γίνει». Κάπου διάβασα ότι ένας συγγραφέας δεν μπορεί να είναι μια ντροπαλή στριπτιζέζ. Πρέπει να εκτεθείς και να πεις τη γυμνή αλήθεια. Και αποφάσισα το λοιπόν να γδυθώ. Έτσι είναι η ζωή.
Υπήρξαν στιγμές που είπες «φτάνει πια τα παρατάω»; Τι σου έδωσε τη δύναμη να συνεχίσεις;
Να πω, φτάνει τα παρατάω στη γραφιστική, ή φτάνει τα παρατάω στη συγγραφή του βιβλίου; Ε, και στα δύο να σου πω δεν θα μου έκανε καμία εντύπωση να τα παρατήσω, γιατί είμαι και τύπος που βαριέται εύκολα. Από συγκυρίες, νομίζω, συνεχίζω να κάνω αυτή τη δουλειά και από καραμπόλα έβγαλα αυτό το βιβλίο. Με την ευκαιρία, να σου πω για το βιβλίο ότι το βγάλαμε μέσα σε μια βδομάδα. Παίζει να κάναμε και το παγκόσμιο ρεκόρ γρηγορότερης έκδοσης. Πότε το έστειλα, πότε μου το ενέκριναν, πότε τυπώθηκε, πότε το παρουσίασα και πότε σου δίνω συνέντευξη εδώ, δεν έχω καταλάβει τίποτα. Αλλά και πάλι δεν μου προκαλεί καμία έκπληξη, γιατί να σου εκμυστηρευτώ εδώ, ότι έχω αγοράσει γαμπριάτικο κουστούμι και αμάξι μέσα σε ένα τέταρτο. Συμπερασματικά λοιπόν από ότι φαίνεται, η ταχύτητα μού ταιριάζει. Αλλά τι λέγαμε, α ναι, για το αν θα έλεγα φτάνει τα παρατάω. Ε, κοίταξε να σου πω, εγώ δεν είμαι και εγωιστής άνθρωπος. Αν δω ότι κάτι δεν τραβάει ρε παιδάκι μου, γιατί να καταπιεστώ και να ζαλίζω τον κόσμο; Τα βάζω πάνω στην ζυγαριά μου και λέω, «αγόρι το θες πολύ αυτό που κάνεις; Αξίζει τον κόπο; Είσαι καλός ή παραμυθιάζεσαι;» Κάθομαι που λες, διαλογίζομαι λίγο κι αν καταφέρω και απαντήσω συνεχίζω. Αλλιώς λέω, άμε στο καλό.
«Τι σημαίνει να είναι κανείς γραφίστας σήμερα. Ωραία ερώτηση. Σημαίνει να κάνεις οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα, εκτός της γραφιστικής. Αν αναλογιστούμε ότι το καημένο το επαγγελματάκι βάρεσε μπιέλες στην κρίση, τι άλλο θα μπορούσα να απαντήσω. 90% ανεργία είχαμε. 20 χρόνια σερί δούλευα και κατέληξα σερβιτόρος σε πατσατζίδικο…»
Σε βοήθησε η αίσθηση του χιούμορ που έχεις ή σε παρεξηγούσαν;
Και τα δύο. Άλλοι τρελαίνονται, άλλοι με βρίζουν. Μερικές φορές με βρίζω κι εγώ. Κι αυτό γιατί το χιούμορ μου τις περισσότερες φορές δεν έχει σταθερό παρονομαστή. Εξελίσσεται και μεταλλάσσεται, όπως ακριβώς και εγώ παχαίνω και ψηλώνω. Καλά, τώρα πια μόνο παχαίνω, αλλά λέμε. Δηλαδή, για να σου δώσω να καταλάβεις, με άλλα πράγματα γελούσα μικρός με άλλα τώρα. Μόνο με το Βέγγο γελάω πάντα. Έτσι και με το χιούμορ μου. Άλλα πράγματα μου φαίνονταν αστεία πριν πέντε χρόνια, άλλα τώρα. Τα διαβάζω καμιά φορά τα παλιά μου κείμενα και λέω «Θεέ μου τι μπούρδες». Αλλά αυτό δεν με σταμάτησε. Κι αυτό γιατί υπάρχουν άνθρωποι που περνάνε καλά με τα γραπτά μου. Ξέρεις, είναι μεγάλη υπόθεση να κάνεις τους άλλους να γελάνε. Δεν θα ξεχάσω μια κοπέλα που δεν την ήξερα προσωπικά, απλά διάβαζε το μπλογκ μου και μου έστειλε ένα μήνυμα κάποτε που έλεγε: «’Φίλε μου θέλω να σου πω κάτι, έχω μια δουλειά που σιχαίνομαι, έναν άντρα στον κόσμο του και με τα παιδιά μου βριζόμαστε όλη μέρα. Η μόνη μου ευχαρίστηση είναι όταν γυρίζω το βράδυ σπίτι και διαβάζω τις ιστορίες σου. Η μόνη στιγμή της ημέρας που χαμογελάω. Να σαι καλά». Μετά από αυτό σού φεύγουν όλα τα διλλήματα. Όχι πως είχα, αλλά λέμε τώρα.
«Φωτογραφίζεις» κάποια πρόσωπα, κυρίως εργοδότες. Λες να υπάρξουν αντιδράσεις απ’ όσους αναγνωρίσουν τον εαυτό τους;
Α, να μια συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης. Το παρεξηγημένο χιούμορ που λέγαμε. Ελπίζω να μην μου ξέφυγε κανέναν όνομα και φάω καμία μήνυση. Ε, τι να πω, ας πρόσεχαν. Όπως έστρωσες θα κοιμηθείς. Εμένα με σκέφτηκαν τι αντίδραση θα είχα όταν μου έκαναν γυμνάσια; Αν έχουν καμιά αντίρρηση, να γράψουν κι αυτοί βιβλίο ότι τα πράγματα γίναν αλλιώς. Να γράψουν το «Ημερολόγιο ενός εργοδότη». Καμία αντίρρηση. Ελευθερία λόγου έχουμε. Αλλά μεταξύ μας να σου πω κάτι; Σιγά τα ωα. Και τι έγραψα; Που νευρίασα μια μέρα που μου έδωσε ένας τη σφουγγαρίστρα να του κάνω το μαγαζί και τον έβρισα; Τίποτα. Ανθρώπινο είναι. Δηλαδή τι να του έλεγα «Μάλιστα αφεντικό να σου κάνω και τις τουαλέτες»; Κι αυτός στη θέση μου θα έβριζε τον εαυτό του. Αν παρεξηγήθηκε κανείς να του ζητήσω και συγνώμη. No Problem. Αλλά θέλω να μου ζητήσει και αυτός που με πρόσβαλλε τότε. Από την άλλη, να πω ότι το βιβλίο δεν είναι το ημερολόγιο της αθώας γραφιστικής περιστεράς εναντίον του κακού εργοδότη λύκου. Δηλαδή, εν ολίγοις δεν ήμουν κι εγώ το υπόδειγμα υπαλλήλου. Να τα λέμε κι αυτά. Κάνω κι εγώ την αυτοκριτική μου εκεί μέσα. Και να πω και κάτι τελευταίο για να έρθουμε στα ίσια μας. Σέβομαι όλον τον κόσμο που μου έδωσε μια ευκαιρία να εξασκήσω το επάγγελμα, ασχέτως αν τα τσανάκια μας δεν κόλλησαν. Ίσως φταίω κι εγώ βρε αδερφέ. Αλλά ποιος τα θυμάται τώρα; Περασμένα ξεχασμένα.
Τι σημαίνει να είναι κανείς γραφίστας σήμερα;
Τι σημαίνει να είναι κανείς γραφίστας σήμερα. Ωραία ερώτηση. Σημαίνει να κάνεις οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα, εκτός της γραφιστικής. Αν αναλογιστούμε ότι το καημένο το επαγγελματάκι βάρεσε μπιέλες στην κρίση, τι άλλο θα μπορούσα να απαντήσω; 90% ανεργία είχαμε. 20 χρόνια σερί δούλευα και κατέληξα σερβιτόρος σε πατσατζίδικο. Τώρα τελευταία έστρωσαν λίγο τα πράγματα, αλλά μην τα ρωτάς. Έχω κόσμο εγώ, συναδέλφους, που κάνουν ότι πιο άσχετο μπορείς να φανταστείς. Να πούμε και την αλήθεια ήμασταν και λίγο υπεράριθμοι. Λαμπερό το επάγγελμα, πολύς ο κόσμος. Κι η κουτσή Μαρία ήθελε να γίνει γραφίστας. Ούτε το μολύβι δεν μπορούσαν να κρατήσουν και πήγαιναν γραφιστική. Σαν να πάω εγώ, να πούμε, να δηλώσω Μουσικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο και να μην ξέρω να παίζω ούτε το τρίγωνο από τα κάλαντα. Συμπέρασμα: άνεργος. Από την άλλη, όσοι εδέησαν και συνέχισαν, είχαν να αντιμετωπίσουν την ελληνική πραγματικότητα στην Αγορά. Ο Έλλην πελάτης – εργοδότης, εκτός βέβαια φωτεινών εξαιρέσεων, δεν θα σε δει ποτέ ως συνεργάτη αλλά ως υπάλληλο. Πλερώνω σου λέει κύριος, θα κάνεις μόκο και θα ισορροπήσεις μέχρι και κορόμηλα στη μύτη αν το ζητήσω. Γκέγκε; Και τι να κάνεις εσύ; τρως τη μούγκα μαζί με το κορόμηλο και κάνεις τη δουλειά μαζί και τον σταυρό σου για το αν θα σε πληρώσει ο πελάτης – εργοδότης και πότε. Αυτό σημαίνει να είσαι γραφίστας σήμερα.
Μπορείς να δώσεις κάποιες οδηγίες προς ναυτιλομένους;
Για να μιλήσω ειλικρινά δεν είμαι και τόσο καλός με τις οδηγίες, ούτε με τις βάρκες τα πάω καλά, για αυτό αν και μ’ αρέσει πολύ το ψάρεμα έχω αφήσει τον αδερφό μου να κουμαντάρει ένα σκαφάκι που έχουμε, γιατί με μένα θα πιάναμε πάτο. Αλλά ας αφήσω το χιούμορ, που σε κάποια χρόνια, όπως λέγαμε, ίσως είναι αμφιλεγόμενο και να σου απαντήσω σοβαρά. Ήρθε μια φίλη μου προχτές στην Έκθεση Βιβλίου και μου έφερε την κορούλα της που ήθελε να γίνει γραφίστρια να της πω δυο πράγματα για το επάγγελμα. Τι να της πω; Διάβασε το βιβλίο να μάθεις; Θα της έπεφταν τα δόντια και να σου πω εμένα δεν μου αρέσει να επηρεάζω τους ανθρώπους και να τους δείχνω που να πάνε. Θα το ‘χω κρίμα στον λαιμό μου να τους δείξω τη λάθος κατεύθυνση. Θα μιλήσω γενικά κι ο καθένας ας πάρει αυτά που θέλει. Λοιπόν, η γραφιστική είναι ένα επάγγελμα που πρέπει να είσαι Λερναία Ύδρα. Σου κόβουν το ένα κεφάλι, φυτρώνεις ένα άλλο. Δεν τραβάει με τις καρτούλες, πιάνεις τη συσκευασία. Δεν πάει με τη συσκευασία, πιάνεις τα βιβλία. Δεν πάει με τα βιβλία, κάνεις Web Design. Δεν πάει με το Web Design, αλλάζεις επάγγελμα. Καταλάβατε που το πάω, αλλά υπάρχει κι αυτή η εκδοχή, να μην σου κάνει τελικά. Αν όμως σου κάνει, το ρεζουμέ είναι ότι υπάρχει μεγάλη γκάμα στην απασχόληση, δεν θα βαρεθείς ποτέ. Αρκεί να σου αρέσει η δημιουργία. Κι αυτή θα είναι και η μοναδική οδηγία που θα δώσω. Σου αρέσει η δημιουργία; Προχώρα.
Το Ημερολόγιο ενός Γραφίστα μπορείτε να το παραγγείλετε διαδικτυακά στο | https://www.ydroplanobooks.gr/product/imerologio-enos-grafista
Επίσης μπορείτε να το παραγγείλετε στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας.
