Γυναικείο κίνημα, σεξισμός, διακρίσεις λόγω φύλου και εξελίξεις στις ΗΠΑ με αφορμή την 8η Μαρτίου
της Μαρίνας Μπρέστα
Με αφορμή την 8η Μάρτη θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις, με βάση τη συζήτηση που έχει ανοίξει γύρω από το γυναικείο ζήτημα, τον σεξισμό, την διάκριση λόγω φύλου κλπ και κυρίως με αφορμή τις εξελίξεις στην Αμερική.
Αμέσως μετά τις εκλογές δημιουργήθηκε η πρωτοβουλία Women’s March,η οποία ξεκίνησε με καλέσματα διαδηλώσεων και πλατφόρμα που αφορούσε τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, τις διακρίσεις λόγω φύλου, θρησκείας και φυλής και ενάντια στις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που είχε εξαγγείλει ο Τραμπ αλλά και την προσβλητική συμπεριφορά του απέναντι στις γυναίκες. Έτσι, στις 21 Ιανουαρίου, περίπου 5 εκατομμύρια γυναίκες, λευκές και αφροαμερικανές, οι LGBTQ καθώς και πολλά άτομα με ειδικές ανάγκες διαδήλωσαν σε όλη την Αμερική. Στη διαδήλωση συμμετείχαν από χολιγουντιανές περσόνες, βλ Μαντόνα, έως όμως και την Άντζελα Ντέιβις.
Το κίνημα αυτό έχει δεχθεί κριτική για μονομέρεια, πως στρέφει τα πυρά του ενάντια μόνο στον Τραμπ και δεν ασκεί κριτική στην Κλίντον, τους Δημοκρατικούς και γενικότερα το στρατόπεδο της παγκοσμιοποίησης. Είναι μια βάσιμη κριτική διότι ενέχει έναν σοβαρό κίνδυνο: την εκμετάλλευση οποιασδήποτε δίκαιης, κατά τα άλλα, αντίδρασης στον ρατσιστή, μισογύνη, σεξιστή Τραμπ, από το άλλο στρατόπεδο και την ενσωμάτωσή του εντός του πολιτικού συστήματος.
Την ίδια στιγμή χρειάζεται να συνεκτιμήσουμε πως αυτές οι διαδηλώσεις ήρθαν ως αντίδραση τόσο στο προφίλ του Τραμπ, όσο και κυρίως στην προώθηση νομοθετικών αλλαγών –εκτός του immigration ban– όπως η απαγόρευση της άμβλωσης.
Πάντως φαίνεται να έχει περισσότερο ενδιαφέρον το κάλεσμα για απεργία που κάνει αυτό το κίνημα για τις 8 Μάρτη, μιλώντας για μια νέα φεμινιστική ατζέντα: αντιρατσιστική, αντιιμπεριαλιστική, αντιετεροσεξιστική και αντινεοφιλελεύθερη, στο οποίο κάλεσμα ασκείται κριτική και στην προ Τραμπ κατάσταση αλλά και στον ίδιο.
Κατά τη γνώμη μου, χρειάζεται ένας διπλός διαχωρισμός και απόσταση και από τις δυο πλευρές σε πολιτικό επίπεδο, καθώς και να αναδειχτούν ως στόχοι του κινήματος, όχι μόνο οι αμυντικές διεκδικήσεις με βάση τι «παίρνει πίσω» ο Τραμπ, παρότι δεν είναι ασήμαντες. Η λογική του λιγότερου κακού δεν μπορεί να πάει μακριά τα πράγματα… Χρειάζεται να μπουν στόχοι που αναδεικνύουν την ουσία της διαμάχης μεταξύ των δύο στρατοπέδων, περί ελέγχου και ισχύος και να αποδυναμώνουν και τις δύο πλευρές με θετικό πρόταγμα. Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα: υπάρχει αυτή την στιγμή μέσα στην αμερικανική κοινωνία μια τέτοια κοινωνική και πολιτική δύναμη; Υπάρχουν φωνές και άνθρωποι που θα μπορούσαν να υπερβούν το πλαίσιο αυτό; Η Άντζελα Ντέιβις δίνει μια μάχη, μαζί με άλλες. Ίσως είναι ακόμα νωρίς για να κρίνουμε. Και ας μείνουμε σε αυτό, χωρίς όμως να καταγγέλλουμε και να υποτιμούμε. Γιατί το βασικό ζητούμενο αφορά το επίπεδο του υποκειμενικού παράγοντα και αν μπορούν να τροποποιηθούν συνειδήσεις, να συσσωρευτούν όροι, να δημιουργηθούν ρωγμές και να γεννηθούν δυνατότητες. Νομίζω πως τα γεγονότα χρειάζεται να τα κρίνουμε υπό αυτό το πρίσμα.
Επίσης, υπάρχει μια υποτίμηση εξαρχής αυτού του κινήματος λόγω φύλου. Ασυνείδητα; Από συνήθεια; Από παράδοση; Και η κριτική προς κάτι που χαρακτηρίζεται « γυναικείο » γίνεται πολύ πιο εύκολα.
Μέσα στο 2016 να θυμίσω τρεις πολύ μαζικές διαδηλώσεις γυναικών: την απεργία γυναικών στην Πολωνία, που ανάγκασε την κυβέρνηση να πάρει πίσω το νόμο για την άμβλωση, στην Τουρκία, ενάντια στη βία κατά των γυναικών και στην Αργεντινή για τον αποτρόπαιο βιασμό και δολοφονία μιας 16χρονης, ενώ τέλη Ιανουαρίου έγιναν πολύ μαζικές διαδηλώσεις στην Ινδία με τις γυναίκες να υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να βγαίνουν έξω, χωρίς να δεχθούν επίθεση!
Το ζήτημα της πατριαρχίας και η γυναικεία απελευθέρωση άπτονται της συζήτησης περί ανθρωπολογικού μοντέλου, απελευθερωτικών κοινωνικών σχέσεων και υπέρβασης των εξουσιαστικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και δεν μπορεί παρά να είναι υπό επαναπροσδιορισμό και αλλαγή, αλλά και σημείο αναφοράς για μια Αριστερά του 21ου αιώνα. Η υπαρκτή Αριστερά δεν τα ’χει πάει πολύ καλά και με αυτό το θέμα, παρότι ο Καρλ Μαρξ γράφει : «Η σχέση του άντρα με τη γυναίκα είναι η φυσικότατη σχέση ανθρώπου προς άνθρωπο. Για αυτό στη σχέση αυτή φανερώνεται σε ποιο βαθμό η φυσική συμπεριφορά του ανθρώπου έγινε ανθρώπινη, ή σε ποιο βαθμό η ανθρώπινη ουσία έγινε για αυτόν φυσική ουσία, σε ποιο βαθμό η ανθρώπινη φύση του, έγινε για αυτόν φύση. Από τον χαρακτήρα της σχέσης αυτής, προκύπτει επίσης σε ποιο βαθμό η ανάγκη του ανθρώπου έγινε ανθρώπινη ανάγκη, δηλαδή σε ποιο βαθμό ο άλλος άνθρωπος, σαν άνθρωπος, έγινε για αυτόν ανάγκη, σε ποιο βαθμό, ο ίδιος, κλεισμένος στο ατομικό του « εγώ », αποτελεί ταυτόχρονα κοινωνικό όν. (από τα οικονομικά – φιλοσοφικά χειρόγραφα του 1844).
Χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, με μια πιο σύνθετη οπτική και με λιγότερα σχήματα.
Ας αναλογιστούμε έναν φεμινισμό, όπως τον εννοεί η Άντζελα Ντέιβις στην πρόσφατη ομιλία της στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια: «Πρόκειται για έναν φεμινισμό που είναι μια ισχυρή μεθοδολογία. Μας διδάσκει πώς να δουλέψουμε με τις αντιφάσεις. Πώς, να κάνουμε τις αντιφάσεις παραγωγικές. Όχι να τις αποφύγουμε, γιατί μας ζητιέται να επιλέξουμε το ένα ή το άλλο. Μα πώς να “κατοικήσουμε” σε αυτή την αντίφαση και να ζήσουμε εκεί κάνοντας κάτι υπέροχο και μεγάλο.»
Μια νέα μεθοδολογία, μια άλλη οπτική, πιο σύνθετη, ίσως πιο γυναικεία. Και όχι άσπρου – μαύρου. Το μωβ π.χ. είναι ωραίο χρώμα.
Υ.Γ.1 Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Αγγελική Σγουρού για τις πληροφορίες που μου έδωσε και με βοήθησε να αποκτήσω μια στοιχειώδη εικόνα για όσα γίνονται από μεριάς κινήματος αυτή την στιγμή στις ΗΠΑ.
Υ.Γ.2 Μια ιδιαίτερη μνεία με αφορμή την 8η Μάρτη και των αγώνων των γυναικών, στη Φιγκέν Γιουκσένταγ. Λευτεριά στη Φιγκέν!
