Η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα των πανεπιστημίων οργανικό κομμάτι του αγώνα για τα δίκαια του εργαζόμενου λαού. Τoυ Περικλή Παυλίδη.
Ο ελληνικός λαός, έχοντας υποστεί πρωτόγνωρη επιδείνωση των συνθηκών της ζωής του, ως συνέπεια της καταλήστευσης του εισοδήματός του και της υπερεκμετάλλευσης στην οποία τον έχει υποβάλλει το διεθνές και εγχώριο κεφάλαιο (χρηματιστικό και μη), έχοντας απολέσει μεγάλο μέρος των, ούτως ή άλλως, πενιχρών κοινωνικών του δικαιωμάτων, γίνεται τώρα μάρτυρας της ριζικής μετάλλαξης των πανεπιστημίων της χώρας, της ισοπέδωσης των όποιων προοδευτικών στοιχείων σημάδεψαν την πορεία τους μετά τη μεταπολίτευση, της κατάργησης του δημόσιου χαρακτήρα τους.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει την εξαγγελθείσα στους Δελφούς πολιτική της, ως προσπάθεια εξυγίανσης της ανώτατης εκπαίδευσης από τα φαινόμενα παρακμής που τη διακρίνουν.
Ας δηλώσουμε κατηγορηματικά ότι η κατάσταση στα ελληνικά ΑΕΙ είναι αποτέλεσμα των πολιτικών που εφαρμόζουν εδώ και χρόνια τα αστικά κόμματα εξουσίας, καθώς και των ειδοποιών γνωρισμάτων του ελληνικού κεφαλαιοκρατικού κοινωνικού σχηματισμού, των προβλημάτων και αδιεξόδων του. Στην κατάσταση της ανώτατης εκπαίδευσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλο τον κόσμο, εκδηλώνεται η βαθύτατη παρακμή της αστικής κοινωνίας, η οποία υποτάσσει τους θεσμούς και εργαζόμενους της γνώσης σε ιδιοτελή συμφέροντα, κερδώες επιδιώξεις και ανταγωνιστικές πρακτικές, επιφέροντας, τοιουτοτρόπως, τη διαφθορά και την παρακμή τους.
Η επιχειρούμενη νέα «μεταρρύθμιση» των ελληνικών πανεπιστημίων θα επιδεινώσει, στο έπακρο, τις συνθήκες λειτουργίας τους. Αντιμετωπίζοντάς τα ως προβληματικές δημόσιες επιχειρήσεις τις οποίες θα πρέπει να ξεφορτωθεί, η κυβέρνηση δρομολογεί τη μετατροπή τους σε αυτόνομους εμπορευματοπαραγωγούς ακαδημαϊκών υπηρεσιών. Η προσέλκυση αλλοδαπών φοιτητών ανάγεται σε ένα από τους βασικούς στόχους τους.
Ώθηση στην αγορά
Στις δεδομένες συνθήκες η υποσχόμενη αυτονομία των ΑΕΙ σηματοδοτεί μονοσήμαντα την αποδέσμευσή τους από τη δημόσια χρηματοδότηση και την ώθησή τους στην αγορά προς αναζήτηση πόρων.
Αποφασιστικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση θα αποτελέσει η κατάργηση του αυτοδιοίκητου των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων με την επιβολή διορισμένων προέδρων και συμβουλίων διοίκησης, καθώς και ενός ιεραρχημένου, συγκεντρωτικού και πανταχού παρόντος μηχανισμού αξιολόγησης-επιτήρησης των ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων. Οι εκπρόσωποι της ιδιωτικής πρωτοβουλίας θα αποκτήσουν, για πρώτη φορά, δυνατότητα άμεσης συμμετοχής στη διοικητικά όργανα των ΑΕΙ. Οι νέοι θεσμοί εξουσίας θα διασφαλίσουν τη λειτουργία των πανεπιστημίων με όρους αγοράς, αναπροσαρμόζοντας κατάλληλα το ερευνητικό και διδακτικό έργο, τη χρηματοδότηση σχολών και εργαστηριών, τις πολιτικές προσλήψεων διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού.
Παράλληλα, η κυβέρνηση δρομολογεί τη ριζική αλλαγή της δομής των ΑΕΙ με τη συγχώνευση και κατάργηση τμημάτων και ιδρυμάτων και την εισαγωγή ποικίλων, ευέλικτων προγραμμάτων σπουδών, διαφορετικής χρονικής διάρκειας και εξόχως ασαφούς γνωστικού πλαισίου, που καταλήγουν σε διαφορετικών ειδών πτυχία. Η υποσχόμενη «ελευθερία» των φοιτητών να σχεδιάζουν τις σπουδές τους, συλλέγοντας από ποικίλες πηγές μαθήματα και πιστωτικές μονάδες, θα κονιορτοποιήσει την επιστημονική εκπαίδευση, μετατρέποντάς τη σε εμπειρία συμφυρματικής κατάρτισης.
Ακαδημαϊκός καπιταλισμός
Η πολιτική αυτή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη. Οι συνέπειές της, εξαιρετικά προβλέψιμες. Κάνοντας λόγο για αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας και για προσαρμογή σε διεθνείς προδιαγραφές η κυβέρνηση εγκαθιδρύει, με νεοφιλελεύθερο ζήλο, το παγκοσμίως κυρίαρχο καθεστώς του ακαδημαϊκού καπιταλισμού. Εφαρμόζεται στη χώρα μας η νεοφιλελεύθερη στρατηγική, η οποία μετέτρεψε διεθνώς πληθώρα δημόσιων πανεπιστημίων σε μπακαλομάγαζα ακαδημαϊκών τίτλων, πίσω από τους οποίους κρύβονται αγοραίες εκπαιδευτικές υπηρεσίες υποβαθμισμένων παιδαγωγικών σχέσεων και χαμηλής διανοητικής κουλτούρας, που παραπέμπουν σε διαδικασίες μετάδοσης πληροφοριών.
Συνάμα, ο ακαδημαϊκός καπιταλισμός απομάκρυνε αποφασιστικά την επιστημονική έρευνα από κοινωνικές ανάγκες και πρωτοπόρα, μακρόπνοα εγχειρήματα που ανοίγουν νέες προοπτικές στην ανθρωπότητα, εγκλωβίζοντάς τη στις απαιτήσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της εμπορευματικής κερδοφορίας. Τοιουτοτρόπως, ενίσχυσε τις ιδιοτελείς διαθέσεις και τον ανταγωνισμό εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας, διεύρυνε την εκμετάλλευση του ερευνητικού έργου των μεταπτυχιακών φοιτητών, επέτεινε τη μυστικοπάθεια και επέβαλε καθεστώτα ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα αποτελέσματα της έρευνας.
Η ευρεία εφαρμογή της ακαδημαϊκής αξιολόγησης, ως ανταγωνιστικής, ποσοτικής αποτίμησης και σύγκρισης του ερευνητικού και διδακτικού έργου, (πολύ συχνά βάσει αμφιλεγόμενων, αυτοματοποιημένων μεθόδων όπως ο impact factor) σε συνάρτηση με την ενίσχυση της εργασιακής επισφάλειας των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας (μερική απασχόληση, ετήσιες συμβάσεις), καλλιέργησαν ευρύτατα τον κατακερματισμό και την ατολμία της σκέψης, την αυτολογοκρισία και την κομφορμιστική ανακύκλωση κοινότυπων – εύληπτων ιδεών.
Στο πανεπιστήμιο της αγοράς το οποίο η σημερινή κυβέρνηση, συνεχίζοντας επάξια το έργο της προηγούμενης, επιχειρεί διακαώς να μας επιβάλλει, το πνεύμα της ιδιοτέλειας, της αγοραίας επιτυχίας και του καριερισμού διαποτίζει το σύνολο της ακαδημαϊκής ζωής, εκμαυλίζοντάς τη.
Ας σημειώσουμε, εμφατικά, ότι η διείσδυση των ιδιωτικών συμφερόντων και εμπορευματικών πρακτικών σε όλες τις σφαίρες του πνεύματος (στη λογοτεχνία, τη μουσική, τις εικαστικές τέχνες, τον κινηματογράφο), συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης και της παιδαγωγίας, επιφέρει, αναπόδραστα, την επιδερμικότητα, την ευτέλεια και την παρακμή.
Όμως, η επιστημονική έρευνα και εκπαίδευση, όπως όλες άλλωστε οι μορφές πνευματικής δημιουργίας, συνιστούν κατεξοχήν κοινωνική δραστηριότητα, θεμελιωμένη στη λειτουργία της νόησης-συνείδησης, στη χρήση ιδεών, θεωριών, ανακαλύψεων που συγκροτούν τη συλλογική εμπειρία της ανθρωπότητας. Η ουσιαστική ανάπτυξή τους είναι εφικτή μόνο εντός σχέσεων συλλογικότητας και συνεργασίας οι οποίες υπηρετούν πανανθρώπινες υποθέσεις και σκοπούς.
Οι σχέσεις συλλογικότητας και οι ανάγκες της κοινωνίας, εσωτερικευμένες στις ηθικές αρχές, στα ιδεώδη και στους στόχους ζωής των εργαζομένων της γνώσης, καθίστανται αυθεντικές κινητήριες δυνάμεις της επιστημονικής σκέψης και της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, παρωθώντας στα πιο μεγάλα, δύσκολα και συνάμα καθολικής σημασίας ερευνητικά εγχειρήματα, αλλά και στην πλέον ειλικρινή και εμπνευσμένη παιδαγωγική προσφορά.
Τα πανεπιστήμια, αποτελούν προνομιακό θεσμό της επιστημονικής έρευνας και εκπαίδευσης και, συνακόλουθα, τόπο κοινωνικής αυτογνωσίας, αναστοχασμού των θεμελιωδών πτυχών και προβλημάτων του ανθρώπινου κόσμου, διερεύνησης των δυνατοτήτων και τάσεων εξέλιξής του, ανίχνευσης των προϋποθέσεων και προοπτικών εναλλακτικής οργάνωσης της κοινωνίας.
Εγκλωβισμός στην κυρίαρχη πραγματικότητα
Η κυριαρχία πρακτικών ακαδημαϊκού καπιταλισμού εντός των ΑΕΙ, συναπτόμενη με την υποταγή της δημιουργικής εργασίας της νόησης στην παραγωγή κέρδους, υπονομεύει θεμελιωδώς τον προγνωστικό ρόλο της επιστήμης, εγκλωβίζει τον ερευνητικό ορίζοντα στο παρόν, στα δεδομένα της κυρίαρχης πραγματικότητας. Ως εκ τούτου, ο αγώνας για την κοινωνική πρόοδο, προκειμένου να είναι συνειδητός, θεμελιωμένος στην κατανόηση των δυνατοτήτων και τάσεων κοινωνικής εξέλιξης, συνάπτεται άμεσα με την πάλη κατά της φθοροποιού, εκμαυλιστικής υποταγής της γνώσης στο κεφάλαιο.
Σε έναν κόσμο όπου η επιστήμη και οι διανοητικές-γνωσιακές ικανότητες των ανθρώπων αποτελούν αποφασιστικής σημασίας παραγωγική δύναμη, οι τύχες της επιστημονικής έρευνας και εκπαίδευσης και, εν γένει της πνευματικής δημιουργίας, συνδέονται άρρηκτα με το μέλλον της μισθωτής εργασίας, με την έκβαση της κοσμοϊστορικής σύγκρουσής της με τις δυνάμεις του κεφαλαίου. Η υπεράσπιση, λοιπόν, του δημόσιου χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης δεν αποτελεί ζήτημα που αφορά κάποιες επιμέρους ανάγκες και συμφέροντα. Στη συνεπή διάστασή της, αποτελεί οργανικό μέρος του αγώνα για τα δίκαια του εργαζόμενου λαού για την προοδευτική, χειραφετική εξέλιξη της κοινωνίας.
