Η πρόσφατη σύνοδος των BRICS στη Νότια Αφρική και οι αποφάσεις της αποτελούν ένα κορυφαίο γεγονός, που σηματοδοτεί σημαντικές εξελίξεις στο μέλλον σε διεθνές επίπεδο – τόσο στον οικονομικό τομέα, όσο και στον γεωστρατηγικό και τη συνοδευτική ισχύ. Τα τέσσερα αρχικά μέλη των BRIC (2009), από το αρχικό γράμμα των οποίων προέρχεται η ονομασία τους (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), έγιναν πέντε το 2010 με την Νότια Αφρική μετονομαζόμενα σε BRICS. Από 1/1/2024, με την είσοδο της Αργεντινής, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, του Ιράν, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, γίνονται 11, δημιουργώντας τους BRICS+ (BRICS Plus). Η εξέλιξη αυτή από μόνη της έχει τεράστια σημασία, αν λάβουμε υπόψη το σύνολο των βασικών μεγεθών των BRICS (πριν τη διεύρυνση) και το ρόλο που παίζουν οι νέες χώρες που θα ενταχθούν σε σύγκριση με την ομάδα G7 των πιο αναπτυγμένων Δυτικών χωρών.
Οι BRICS αντιπροσωπεύουν το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού (3,27 δισεκατομμύρια κάτοικοι) έναντι λιγότερο από 10% του G7. Επίσης σε μονάδες αγοραστικής δύναμης* αντιπροσώπευαν το 31,67% (56 τρισεκατομμύρια δολάρια) του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2022. Το ποσοστό αυτό, μετά την είσοδο των νέων μελών, θα ανέλθει σε 36,6%, ενώ οι G7 αντιπροσωπεύουν το 30,31% (52,1 τρισεκατομμύρια δολάρια). Η δυναμική των χωρών αυτών αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι επί σειρά πολλών ετών συμβάλλουν στην παγκόσμια ανάπτυξη πολύ περισσότερο, συγκριτικά με τους χαμηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης των αναπτυγμένων Δυτικών οικονομιών.
Η ένταξη των νέων χωρών, εκτός από την αύξηση της βαρύτητας των BRICS+ στα παγκόσμια μεγέθη, σηματοδοτεί και ευρύτερες διεθνείς διεργασίες, καθώς παίζουν ιδιαίτερο ρόλο σε κάποιους τομείς (πρώτες ύλες, γεωστρατηγική θέση, στρατιωτική ισχύς κ.λπ.). Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η παρούσα είναι η πρώτη ουσιαστική διεύρυνση των BRICS, ενώ ήδη υπάρχουν άλλες 16 χώρες που έχουν εκφράσει την επιθυμία τους για ένταξη – με πλέον σημαντικές τις Ινδονησία, Νιγηρία, Βενεζουέλα, Κούβα, Ταϊλάνδη, Μπαχρέιν και Μπαγκλαντές.
Προς αποδολαριοποίηση, αλλά με αργά βήματα
Η λογική της συγκρότησης και επέκτασης των BRICS είναι η αλλαγή του σημερινού κόσμου, ή αλλιώς η ανατροπή της παγκόσμιας κυριαρχίας του Δυτικού κόσμου, υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, που εκμεταλλεύεται τις αναπτυσσόμενες χώρες. «Η σημερινή παγκόσμια αρχιτεκτονική παραμένει άνιση, εξακολουθεί να περιθωριοποιεί τις αναπτυσσόμενες χώρες (…) και να κυριαρχείται από ορισμένες ηγεμονίες. Δεν θέλουμε έναν τέτοιον κόσμο, αλλά έναν κόσμο όπου η φωνή μας θα ακούγεται», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής πριν τη σύνοδο.
Σε αυτή την κατεύθυνση έχουν δημιουργήσει Αναπτυξιακή Τράπεζα από το 2014, ενώ μεγάλο μέρος των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών γίνεται σε εθνικά νομίσματα και όχι σε δολάρια. Προχωρούν τις συζητήσεις και τις επεξεργασίες για τη δημιουργία κοινού νομίσματος (που επιβραδύνονται, όμως, από τις αντιρρήσεις της Ινδίας). Επιπλέον, αναζητούν εναλλακτικές λύσεις διεθνών συναλλαγών έναντι του SWIFT. Με συνέπεια όλα τα παραπάνω να οδηγούν σε αποδολαριοποίηση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.
Ο χώρος των BRICS δείχνει με τα σημερινά δεδομένα να κυριαρχείται οικονομικά, λόγω μεγέθους, από την Κίνα. Όμως και η Ινδία προχωρά με σημαντικά βήματα στην οικονομική αλλά και την τεχνολογική της ανάπτυξη, αυξάνοντας τη βαρύτητά της στο παγκόσμιο σύστημα. Εκτιμάται ότι έως το 2030 θα είναι τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, ξεπερνώντας την Ιαπωνία και τη Γερμανία. Παράλληλα και οι υπόλοιπες χώρες των BRICS έχουν τα δικά τους θέματα και επιδιώξεις. Αυτό έχει σαν συνέπεια να υπάρχουν μεταξύ τους αντιθέσεις και μακρές συζητήσεις προκειμένου να ολοκληρώσουν κάποιους κύκλους αποφάσεων, με πιο προφανές στην παρούσα περίοδο το θέμα της δημιουργίας ενός κοινού νομίσματος.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η συνολική ισχύς (οικονομική, γεωστρατηγική, πολιτική) των BRICS+ αυξάνεται, ταυτόχρονα με τη γενικότερη παγκόσμια αμφισβήτηση της Δυτικής κυριαρχίας, σηματοδοτώντας μια νέα περίοδο στη διαδικασία της «δύσης της Δύσης».
* Η μονάδα αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) είναι μονάδα μέτρησης της αξίας του χρήματος η οποία εξαλείφει τις διαφορές στα επίπεδα τιμών μεταξύ των χωρών, επιτρέποντας την ουσιαστική σύγκριση μεταξύ τους.
