Το κύμα της αποκάλυψης εδραιωμένων πρακτικών σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης σε κρίσιμους τομείς της κοινωνικής μας ζωής, που έρχεται με φόρα στην επιφάνεια το τελευταίο διάστημα (με σημείο έναρξης τις καταγγελίες Μπεκατώρου), θέτει πολύπλευρα ζητήματα. Η εξέλιξη της κατάστασης δείχνει την ανάγκη διαμόρφωσης κριτηρίων και οδηγητικών σημείων αναφοράς.
Σε πρώτο πλάνο: Σεξουαλική βία, εκμετάλλευση με πυκνούς δεσμούς και συνάφειες με τον πυρήνα του συστήματος εξουσίας
Απέναντι σε έναν πολιτικό «Λόγο» μεθοδευόμενης συγκάλυψης που πάει να παρουσιάσει το ζήτημα με το άγχος του περιορισμού του «λεκέ» σε λίγες ατομικές εξαιρέσεις «επικίνδυνων ανθρώπων», η σεξουαλική βία και εκμετάλλευση ήδη έχει συνδεθεί άμεσα με την καρδιά των κύκλων του πυρήνα της εξουσίας και τον σαδισμό τους – το παγόβουνο κάτω από την υπόθεση Λιγνάδη. Το ζήτημα αφορά τη συνολική εκπόρνευση της κοινωνικής ζωής και εκτείνεται πολύ πέρα από τις καταγγελίες μερικών δεκάδων θυμάτων που φτάνουν να δημοσιοποιηθούν. Οι «ευκαιρίες» που δίνει το ειδικό καθεστώς που έχει επιβληθεί στη χώρα μας, αφορούν την εκμετάλλευση από τους κυρίαρχους κύκλους και το σύστημα εξουσίας τους, εκτός του γνωστού «εφεδρικού στρατού εργασίας» και ενός εξίσου διευρυμένου «εφεδρικού στρατού προς σεξουαλική εκμετάλλευση και κατανάλωση» (φτώχεια, εξαθλίωση, αποθήκευση μεταναστευτικών ροών και οι ευχέρειες άντλησης υπηρεσιών παιδικής και εφηβικής πορνείας μέσα από τα πιο «έγκριτα» κανάλια και θεσμούς). Η ατμόσφαιρα παραπέμπει στις χαρακτηριστικές συμπεριφορές και τους κοινωνικούς τύπους που εικονογραφούνται στην ταινία «Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα». Με την αξιόλογη διαφορά ότι στις μέρες μας τη θέση του φασισμού την έχει καταλάβει το πιο ακραίο «Κέντρο». Τα όσα, η υποκρισία και η προσπάθεια περιορισμού του πλαισίου στην αναζήτηση αστυνομικών αποδείξεων αποσιωπούν, γίνονται προφανή αν ιδωθούν με πολιτικούς όρους. Κυνισμός, δυσωδία των κοινωνικών ηθών μέσα στα κολλέγια της αριστοκρατίας που βγάζουν τους γόνους του συστήματος. Απίθανη ατμόσφαιρα «κολλεγιάς» και «κράτα με να σε κρατώ». Εμπεδωμένη αντίληψη ατιμωρησίας και θράσος που δεν μπορεί να κρυφτεί μέσα στον «Λόγο» που εκφέρεται ακόμα και στις πιο χαλαρές και ανυποψίαστες στιγμές. Και βέβαια πέραν των βιασμών των θυμάτων δεν κρύβεται και η κατοχυρωμένη νόρμα ότι για να ανοίξει δρόμους στη ζωή του ο νέος άνθρωπος («για να κάνει καριέρα» ας πούμε) πρέπει να αλλοτριωθεί, σε όλους τους σωματικούς και ψυχικούς συνδυασμούς. Και τα δύο φύλα εκτεθειμένα, η γυναίκα διπλά εκτεθειμένη και καταπιεζόμενη.
Εν ολίγοις, δεν πρέπει να υποτιμηθεί η διαυγαστική δυνατότητα της στιγμής. Αποκαλύπτεται στο μεγάλο εύρος της η παρακμή ενός ολόκληρου «πολιτισμού της καθημερινής ζωής» και των κοινωνικών του ηθών, που βρίσκονται σε καθολική κρίση.
Άρα πριν απ’ όλα: Ανάγκη πολιτικοποίησης του θέματος, αποκάλυψης της σύνδεσης με τις επιδιώξεις και το αξιακό σύστημα των ελίτ και ξεπεράσματος της υποκρισίας και της επικοινωνιακής βιτρίνας.
Οι δυνάμεις που γεννούν το πρόβλημα πάνε να το εκμεταλλευτούν διπλά. Τα όσα αποκαλύπτονται επιχειρείται να αξιοποιηθούν σαν μοχλός για την επιβολή ολιγαρχικότερου ελέγχου της πολιτικής ζωής
Είναι εμφανές ότι τα όσα αποκαλύπτονται χρησιμοποιούνται και ως καύσιμη ύλη για την προώθηση επιδιώξεων αναδασμού και εκκαθάρισης λογαριασμών εντός του πολιτικού συστήματος και των διάφορων κομβικών κέντρων κοινωνικής επιρροής και εξουσίας. Πυκνώνουν τα σημάδια από πολλαπλές κατευθύνσεις ότι σημαντικά κέντρα ισχύος (με ερείσματα στο βαθύ κράτος, σε επιχειρηματικά συμφέροντα και βέβαια στις γνωστές «ξένες πρεσβείες») καλλιεργούν το έδαφος για την αναδόμηση του πολιτικού σκηνικού και του γενικού τρόπου που κουμαντάρεται η χώρα και μοιράζονται οι επιρροές. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν φαίνεται προβληματική η διατήρηση της σταθερότητας διαχείρισης από μέρους του σημερινού πολιτικού συστήματος που τελεί υπό πολλαπλή πίεση (γεωπολιτικά, οικονομικά) και όταν το ίδιο σαφώς βρίσκεται σε κατάσταση ομηρίας με μια γερή παρακαταθήκη δύσοσμων υποθέσεων για όλες τις πλευρές και την καθεμία χωριστά.
Κάποιες πλευρές πρέπει εδώ να σημειωθούν σχετικά:
α) Για να εκτιμηθεί η κατάσταση πρέπει να μην απεμπολούμε την τεράστια εμπειρία παρόμοιων καταστάσεων των τελευταίων ετών – ελληνική και διεθνή. Στις περιπτώσεις που η «κάθαρση» τελικά εκφυλίζεται σε μανούβρες τέτοιων ενδοσυστημικών εκκαθαρίσεων λογαριασμών, η κατάσταση που προκύπτει καταλήγει συχνά πιο απροκάλυπτα δεμένη με το οργανωμένο έγκλημα και τα ολιγαρχικά συμφέροντα.
β) Η πυκνή διαπλοκή των σχέσεων μέσα στο πολιτικό σύστημα, η εκτεταμένη διάδοση «οριζόντιων» σχέσεων είναι η μία αιτία που εξηγεί την ακαμψία που εμφανίζεται στους χειρισμούς εκτόνωσης των τέτοιων πολιτικών κρίσεων. Κανείς και για τίποτα δεν παραιτείται και η γενική τάση είναι το «αλληλοκράτημα». Σε μια βαθύτερη εξέταση όμως, αυτή η συμπεριφορά αντανακλά σίγουρα και μια βαθύτερη συστημική γήρανση και μια έλλειψη ηγεμονικότητας των σημερινών ελίτ που γίνεται εμφανής τουλάχιστον σε όλο τον χώρο της Δύσης, τροφοδοτώντας την εκτεταμένη και υπολογίσιμη κοινωνική απονομιμοποίηση των συστημάτων εξουσίας και τις ποικίλες εκδηλώσεις μιας ογκούμενης λαϊκής δυσφορίας.
γ) Μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα είναι απαραίτητο η λογική μας να πολεμά τη σημερινή γενικευμένη και διαχεόμενη προς τα κάτω λογική «συμψηφισμού» – ανάμεσα σε κόμματα, σε φατρίες, σε «καταστάσεις» ευρύτερα. Η λογική μας πρέπει να είναι «σωρευτική» και γι’ αυτό χρειάζεται η επαναφορά της λειτουργίας της μνήμης. Η πραγματικότητα δεν μπορεί να αποδοθεί από τα κάθε φορά φωτογραφικά στιγμιότυπα μιας «φτιαγμένης» επικαιρότητας επιμελώς αποκομμένης από το παρελθόν και προσαρμοσμένης στις ανάγκες ενός διαρκούς συμψηφισμού πράξεων διαφθοράς, αλλά εξετάζοντας την πορεία των πραγμάτων ιστορικά (σωρευτικά), αποκαλύπτοντας αιτίες και δυναμικές και βγάζοντας τα σχετικά συμπεράσματα.
Το αίτημα της κάθαρσης, οι χρήσεις του και τι τελικά θα κρίνει τις εξελίξεις
Η σημερινή παρακμάζουσα πραγματικότητα είναι οργανικά συνδεμένη με το τσαλάκωμα και το στόμωμα του ώριμου ευρύτατου κοινωνικού αιτήματος για κάθαρση όπως αυτό εκδηλώθηκε ιδιαίτερα μετά το 2010 και κακοποιήθηκε στην πορεία του με τη συνέργεια όλων των πτερύγων του πολιτικού συστήματος. Τα όσα συμβαίνουν σήμερα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι γίνονται μπροστά σε μια κοινωνία εν πολλοίς «άφωνη» και με κλονισμένη αυτοπεποίθηση και πολιτικό φρόνημα. Με τεράστιο έλλειμμα δυνατότητας πολιτικής έκφρασης. Και ίσως αυτό το «επίτευγμα» είναι τελικά το μεγαλύτερο πολιτικό έγκλημα των τελευταίων ετών.
Μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση, δύο συμπεράσματα είναι αναγκαία:
α) Το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να αυτοϊαθεί, να κινήσει το ίδιο μια αναγκαία διαδικασία αυτοκάθαρσης. Οι σχετικές θρασύτατες δηλώσεις του είδους «θα τραβήξουμε γραμμή με το παρελθόν, στο εξής θα αλλάξουν τώρα όλα κλπ» είναι σκέτα αναίσχυντα ψέματα και ενσυνείδητη εξαπάτηση – που πολύ πιθανώς μάλιστα να αποδειχθούν και πολύ πρόσκαιρης χρήσης.
β) Αυτό που χρειάζεται είναι η απομάκρυνση από μια καταγγελτικότητα γενικόλογου υπερβατικού χαρακτήρα –φταίει γενικά το σύστημα, η σε άλλη εκδοχή η «κοινωνία»– που δεν κάνει εν τέλει τίποτα περισσότερο από το να εμπεδώνει την αντίληψη ότι δεν αλλάζει τίποτα «σ’ αυτή τη ζωή». Η μόνη οδός είναι η σύνδεση με τη συγκεκριμένη υπαρκτή δυσφορία των πλατιών λαϊκών στρωμάτων, με τις υπαρκτές κοινωνικές διαθέσεις και εμπειρίες που υποβόσκουν και τις μορφές που αυτές έχουν τη τάση να γεννήσουν. Το περιεχόμενο που θα πάρουν οι εξελίξεις, το ενδεχόμενο να ανοίξει θετικές προοπτικές, το διάβημα #metoo θα κριθεί εν τέλει σε αυτό το επίπεδο. Και με τέτοιους όρους και κριτήρια βλέπουμε τη συμβολή μας.
