Ο πολιτισμός του αυτονόητου

Είθισται ο Σεπτέμβρης να αντιμετωπίζεται ως αρχή της χρονιάς. Κάτι τα σχολεία που ανοίγουν, κάτι τα αργόσυρτα βήματα των τελευταίων εκδρομέων του Αυγούστου, κάτι τα πρωτοβρόχια, ενδείκνυται για στοχασμούς και για νέους σχεδιασμούς. Πόσο μάλλον στον πολιτισμό, που το καλοκαίρι είναι περίοδος αιχμής, οπότε ο Σεπτέμβρης μπορεί να είναι ο μήνας του απολογισμού και της νέας πορείας.

Μέχρι πρότινος, ίσως. Το φετινό Σεπτέμβρη όλοι σφίγγουν τα δόντια και δεν περιμένουν τίποτα καλύτερο. Με έναν υπουργό τουρίστα στον πολιτισμό, δεν είναι να περιμένεις και περισσότερα. Ειδικά όταν οι αυγουστιάτικες περιοδείες του καταλήγουν σε βαρυσήμαντες δηλώσεις όπως την πρόθεσή του να αναδείξει την… Ακρόπολη -εδώ ακριβώς ταιριάζει η σοφή διαφημιστική ρήση «καλύτερα να μασάς παρά να μιλάς».
Προφανώς, όμως, τα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς χρειάζονται τον επιτυχημένο υπουργό Γερουλάνο. Ίσως, μάλιστα, σε κάποιον μελλοντικό απολογισμό της θητείας του να συμπεριλάβει και την όποια αύξηση των επισκεπτών του Βράχου ως έργο της θεόπνευστης κυβέρνησης του αυτονόητου. Γιατί όχι, άλλωστε; Τόσον καιρό δεν επαίρεται για την αυτονόητη αύξηση του τουρισμού, εν μέσω κοινωνικών εξεγέρσεων ή σφαγών στους άλλοτε πολυσύχναστους τουριστικούς προορισμούς της Βόρειας Αφρικής;
Στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας και των υπουργών που τρώνε παντεσπάνι, λοιπόν, ήρθε η ώρα να λυθεί και το δίλημμα που για χρόνια ταλάνισε καλλιτέχνες και διανοούμενους, σχετικά με το αν πρέπει ή όχι να υπάρχει κρατική επιχορήγηση στην τέχνη. Μπορεί η κρατική επιχορήγηση να είναι εφαλτήριο για δημιουργία ή αποτελεί τροχοπέδη για τον καλλιτέχνη; Αυτά λογάριασε και ο πρίγκιψ του πολιτισμού και αποφάσισε να απελευθερώσει την τέχνη από τα δεσμά της, κόβοντας μια και καλή τις (ούτως ή άλλως με το σταγονόμετρο) επιχορηγήσεις σε ορχήστρες, θέατρα, εκδόσεις, καλλιτεχνικούς φορείς. Οι θεατές, οι ακροατές και οι αναγνώστες είχαν ήδη αρχίσει να λιγοστεύουν. Έτσι, με άδειο το στομάχι και την κάρτα ανεργίας στο χέρι, η τέχνη μπορεί πλέον να απογειωθεί! Τόσα αριστουργήματα γεννήθηκαν στις αντιξοότητες, σου λέει…
Θα μπορούσε να είναι αστείο, αν δεν ήταν πραγματικά τραγικό.
Ο οικονομικός στραγγαλισμός του σύγχρονου πολιτισμού οδηγεί σε κλείσιμο τις σκηνές, σε πολτοποίηση τα βιβλία, σε εξαφάνιση σχεδόν κάθε κινηματογραφική απόπειρα, πέραν των τετριμμένων, στη μουσική δικτατορία του playlist. Για όσα απομένουν, είναι σχεδόν αναγκαστικός ο δρόμος της εμπορευματοποίησης ή της μαζικής κουλτούρας: τα μεγάλα ονόματα, οι τετριμμένες και χιλιοπαιγμένες φόρμες δεν είναι προϋπόθεση για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, βάζουν μια καλή υποψηφιότητα, όμως, για στοιχειώδη έσοδα. Έτσι λειτουργεί, άλλωστε, η «ελεύθερη» αγορά.
Έτσι, λίγο-πολύ πέρασε και αυτό το καλλιτεχνικό καλοκαίρι. Με καλές ή μέτριες ελληνικές παραγωγές, αλλά ακόμη περισσότερο, με αψεγάδιαστες παραγωγές. Όλα στη θέση τους, όλα σωστά, χωρίς ψεγάδι. Κι όμως, χωρίς την έκπληξη, χωρίς το ταρακούνημα. Σαν τα αψεγάδιαστα σπίτια των διαφημίσεων. Σαν τα καλοσιδερωμένα ρούχα. Σαν παγωμένα.
Κι όμως, είναι σαν να περιμένουν πώς και πώς να λερωθούν για να καταλάβουν ότι ζουν. Ευτυχώς, οι πάγοι λιώνουν σιγά-σιγά, λερώνονται τα αψεγάδιαστα πουκάμισα. Στις παραλίες οι αταίριαστες παρέες το ’ριξαν στο τραγούδι. Τα κλαρίνα ανακατεύτηκαν με τις τρομπέτες αυτόν τον Αύγουστο της μιζέριας, ανοίγοντας ένα νέο διονυσιακό κύκλο. Οι παρέες σιγά-σιγά ξαναμαζεύονται για να φτιάξουν ιστορία. Από παντού βλέπεις να αναβλύζει μια νέα ανάγκη για συλλογική έξοδο από την τραγωδία που μας επιβάλλουν να ζήσουμε. Ανεπαισθήτως γκρεμίζονται τα τείχη και χιλιάδες άνθρωποι ξεχύνονται σαν αποσβολωμένοι.
Είχαμε ξεχάσει τη μυρωδιά του χειροποίητου, την αίσθηση της συγγένειας, την ομορφιά της αλληλεγγύης. Και στην τέχνη. Μακριά από τον πολιτισμό των α(υτο)νόητων, στους δρόμους και τις πλατείες που ξαναγεμίζουν.
Καλό φθινόπωρο!

Σχόλια