Εκπροσωπώντας την Ουκρανία, η Ρουσλάνα ήταν η νικήτρια στη Γιουροβίζιον, το 2004. Μετά εξελέγη και βουλευτής του κόμματος «Η Ουκρανία μας», στις τάξεις της «Πορτοκαλί επανάστασης» του Βίκτορ Γιούσενκο και της Γιούλια Τιμοσένκο, που έληξε άδοξα με αλληλοσπαραγμό.
Αυτή η αναγνώριση τής πρόσφερε ένα μεγαλύτερο βαθμό ασφάλειας απ’ αυτόν που έχει ο κάθε ακτιβιστής στη χώρα, που αγωνίζεται για τα παιδιά που αρρώστησαν από τη ραδιενέργεια του Τσερνόμπιλ, τα θύματα του σωματεμπορίου, την κλιματική αλλαγή και τη διαφθορά στο δικαστικό σώμα. Σήμερα, στα 39 της, υπερασπίζεται έναν ανάπηρο πολίτη και τον γιο του που καταδικάστηκαν σε ισόβια και 13 χρόνια φυλακή αντίστοιχα για την άγρια δολοφονία ενός δικαστή. Η Ρουσλάνα, και δεν είναι η μόνη, υποστηρίζει ότι το έγκλημα φορτώθηκε στους δύο ανίσχυρους πολίτες για να συγκαλύψει τους πραγματικούς δολοφόνους που πιθανότατα συνδέονται με τα μεγάλα οικοδομικά τραστ που ζημιώνονταν από τις αποφάσεις του συγκεκριμένου δικαστή.
Τέτοιου τύπου δολοφονίες δεν ξαφνιάζουν κανέναν στην Ουκρανία. Δικαστές και δημοσιογράφοι που ξεφεύγουν από τα όρια που ορίζουν οι ολιγάρχες, ζουν σε επικίνδυνη ζώνη. Μπορεί να βρεθεί κανείς μαχαιρωμένος στην είσοδο της πολυκατοικίας που μένει ή αποκεφαλισμένος σε κάποιο δάσος. Ο βουλευτής Ευγένιος Σερμπάν ξεκληρίστηκε από πληρωμένους εκτελεστές μαζί με τη σύζυγό του και δύο συνεργάτες του στο αεροδρόμιο του Ντονιέτσκ. Δύο ύποπτοι για το μακελειό έχουν διαφύγει στην Αμερική υπό την προστασία του FBI. Η ασυδοσία με την οποία κάνουν τις δουλειές τους οι ολιγάρχες δεν υπόκειται σε έλεγχο ούτε από την αστυνομία ούτε από τον τύπο και τη δικαιοσύνη, ούτε από τη Βουλή και την κυβέρνηση, εκτός κι αν ηττηθούν στο σκληρό εσωτερικό και εξωτερικό ανταγωνισμό.
Σε συνθήκες ατιμωρησίας των ολιγαρχών, καταδικάστηκε για διαφθορά η προηγούμενη πρωθυπουργός και διεκδικήτρια της προεδρίας της δημοκρατίας, η κομψή Γιούλια Τιμοσένκο. Σαν κάθαρση ακούγεται προς τα έξω, αλλά σαν επιβεβαίωση της καθολικής διαφθοράς προς τα μέσα. Καμιά δεκαπενταριά «οικογένειες» ελέγχουν τη διοικητική, οικονομική και κοινωνική ζωή μιας χώρας 46 εκατομμυρίων που βρίσκεται -με τον μεγάλο πλούτο και τις τεράστιες εκτάσεις της- ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Ρωσία, με το μακρύ χέρι των ΗΠΑ αισθητό.
Δημοκρατία των ολιγαρχών
Σύμφωνα με το περιοδικό Korres-pondent, η περιουσία των 100 πλουσιότερων Ουκρανών αντιστοιχεί στο 38% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας. Στη Ρωσία είναι 20%, στη Γερμανία 11% και στις ΗΠΑ 7%. Η περιουσία των πέντε πρώτων ολιγαρχών είναι ισοδύναμη με την περιουσία των υπόλοιπων 95. Οι 8 στους 10 πρώτους έχουν μεταλλουργικές επιχειρήσεις. Ο άλλος μεγάλος οικονομικός τομέας στην Ουκρανία είναι ο αγροτικός. Γι’ αυτό, το 25% των πλουσίων είναι από το Ντονιέτσκ, στην περιφέρεια του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία, στο κέντρο της βαριάς βιομηχανίας και των ανθρακωρυχείων που προμηθεύουν με κάρβουνο τη βιομηχανία.
Οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις διάφορες «οικογένειες», που ελέγχουν εταιρίες κοινής ωφέλειας, εργοστάσια, αεροδρόμια, λιμάνια, ΜΜΕ κ.λπ., είναι οξύτατοι και συχνά εκδηλώνονται στο Κοινοβούλιο με ανταλλαγές κατηγοριών και, ενίοτε, γρονθοκοπημάτων. Είναι δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα ποιοι βουλευτές είναι ανεξάρτητοι από τις «οικογένειες», γιατί το «σύστημα» εκλογής των βουλευτών μοιάζει πολύ με το αμερικάνικο. Αν δεν έχεις ισχυρούς χορηγούς, οι πιθανότητές σου να εκλεγείς είναι ελάχιστες. Αλλά, στην πραγματικότητα, είναι χειρότερο από το αμερικάνικο, αφού οι ίδιοι οι πλουτοκράτες γίνονται βουλευτές. Και με τα λεφτά τους, και άλλα μέσα, βγάζουν βουλευτές συγγενείς, συνεργάτες και προστατευόμενούς τους. Κάποιος ολιγάρχης είχε βγάλει και το σοφέρ του βουλευτή, όπως μου έλεγε ένας δημοσιογράφος στο Κίεβο. Μέχρι και εισαγγελείς διορίζονται οι ίδιοι για να πατάξουν τη διαφθορά και την εγκληματικότητα που οι ίδιοι υποθάλπουν! Με 50 έως 200 χιλιάδες δολάρια, λένε οι φήμες, σε βγάζουν βουλευτή σε ένα τοπικό συμβούλιο, με περισσότερα στο εθνικό Κοινοβούλιο, τη Ράντα, και με πολύ περισσότερα μπορούν να σε «αγοράσουν» εάν είσαι ήδη εκλεγμένος. Το φαινόμενο μεταπήδησης βουλευτών από το ένα κόμμα στο άλλο είναι σύνηθες, έναντι εκατομμυρίων δολαρίων, προκειμένου να διασφαλιστούν οι απαραίτητοι συσχετισμοί για τα επίμαχα νομοσχέδια που αφορούν τα συμφέροντα των διαφόρων «οικογενειών». Μάλιστα, υπάρχει μια ειδική ονομασία για τους «εξαγορασμένους», που αποκαλούνται «τούσκι». Η Διεθνής Διαφάνεια κατέταξε την Ουκρανία στην κορυφή των πιο διεφθαρμένων κρατών μαζί με το Κονγκό, την Ερυθραία και την Παπούα Γουινέα.
Και η διαφθορά δεν περιορίζεται σε υπουργούς και βουλευτές. Όταν σε σταματήσει η αστυνομία στον αυτοκινητόδρομο, ξεμπερδεύεις με ένα χαρτονόμισμα. Εάν αρνηθείς να λαδώσεις και ζητήσεις να σου κόψουν κλήση, μπορεί να σου αυξήσουν το πρόστιμο ή να σε αφήσουν να φύγεις αφού δεν κερδίζουν τίποτα οι ίδιοι.
Βουλή on sale
Στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου, τα κόμματα ξόδεψαν πολύ μεγάλα ποσά, αδήλωτα. Κοστολογώντας τηλεοπτικά σποτ, διαφημιστικές ταμπέλες, καταχωρήσεις στον τύπο κ.λπ. κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, εκτιμάται ότι τα κόμματα ξόδεψαν εκατοντάδες εκατομμύρια, αλλά δήλωσαν δαπάνες μόνο μερικών χιλιάδων ευρώ. Αλλά, ακόμα κι αν μπορούσε αυτό να αποδειχτεί, δεν προβλέπονται κυρώσεις, οπότε μπορεί κάθε κόμμα και κάθε υποψήφιος να ψεύδεται χωρίς συνέπειες. Γι’ αυτό, οι περισσότεροι βουλευτές δεν μπήκαν καν στον κόπο να συμπληρώσουν τις σχετικές φόρμες που προβλέπονται από την εκλογική νομοθεσία. «Τα λεφτά δεν αγοράζουν την ευτυχία, αλλά μπορούν να αγοράσουν έδρες στη Βουλή», γράφει ένας συντάκτης της εφημερίδας Kyiv Post, σύμφωνα με δημοσίευμα της οποίας, ξοδεύτηκαν τα ακόλουθα ποσά: Κόμμα της Περιφέρειας 218 εκατ. δολάρια (δηλώθηκαν 27,3), Ενωμένη Αντιπολίτευση 130 (13,4) και Κομμουνιστικό Κόμμα 72,4 (9). Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που τα λεφτά δεν ευνόησαν τα κόμματα που τα ξόδεψαν. Το κόμμα «Η Ουκρανία μας» του πρώην φιλοαμερικάνου προέδρου Βίκτορ Γιούσενκο πήρε μόλις το 1,1% των ψήφων! Αλλά και το κόμμα «Ουκρανία-Εμπρός» που ξόδεψε προεκλογικά 150 εκατ. δολάρια, με αφανείς χορηγούς γνωστούς ολιγάρχες, δεν κατάφερε να βγάλει ούτε μία έδρα με ποσοστό 1,58%! «Οι πιο βρώμικες εκλογές στην ιστορία της Ουκρανίας», απεφάνθη ο αντιπρόεδρος της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής.
Στη νέα Βουλή, σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση Chesno, έχουν επανεκλεγεί 331 βουλευτές απ’ όλα τα κόμματα, που έχουν παραβεί με διάφορους τρόπους τους νόμους. Άλλοι εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς, άλλοι απουσίαζαν συστηματικά από τις εργασίες της Βουλής και άλλοι άλλαζαν κόμματα με αδιαφανή ανταλλάγματα. Αλλά δεν τρέχει τίποτα.
Έτσι, ο Mykola Azarov εκλέχτηκε πρωθυπουργός με 252 ψήφους, όπως και ο πρόεδρος της Βουλής, από το Κόμμα της Περιφέρειας, με ψήφους «ανεξαρτήτων», αλλά και των βουλευτών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας. Φίλοι δημοσιογράφοι έλεγαν ότι αν το ΚΚΟΥ ήταν στα χέρια νέων πολιτικών που δεν ήταν στο κόμμα όταν οι επικεφαλής του οδήγησαν την Ουκρανία στον καπιταλισμό και δεν συναλλάσσονταν με τα κόμματα εξουσίας, η απήχηση και επιρροή του θα ήταν πολύ μεγαλύτερη στο τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας που ζει πολύ χειρότερα από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Το ίδιο συμβαίνει και στη Ρωσία που το εκλογικό ποσοστό του ΚΚ Ρωσίας είναι στο 20%, ενώ, στατιστικά, οι νοσταλγοί της Σοβιετικής Ένωσης είναι πάνω από το 50% της κοινωνίας.
Να σημειωθεί ότι στις εκλογές του Οκτωβρίου, το Κόμμα της Περιφέρειας του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, δεν εξασφάλισε την πλειοψηφία που χρειάζεται για να περνάει εύκολα τους νόμους από τη Βουλή. Συγκέντρωσε μόλις το 30% των ψήφων και έβγαλε 210 βουλευτές, σε σύνολο 445. Το Κόμμα της Πατρίδας της Τιμοσένκο έβγαλε 99 (25,5%), το κόμμα του πυγμάχου πρωταθλητή Βιτάλι Κλίτσκο Ουκρανική Δημοκρατική Συμμαχία 42 (14%), το εθνικιστικό Κόμμα της Ελευθερίας 37 (10,4%) και το ΚΚ 33 (13%), και 24 βγήκαν ως ανεξάρτητοι. Η Τιμοσένκο έκανε απεργία πείνας στη φυλακή από 26 ώς 15 Νοεμβρίου διαμαρτυρόμενη για κακομεταχείριση, ενώ βρίσκεται στη φυλακή και ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Γιούρι Λουτσένκο μαζί με άλλους λιγότερο γνωστούς αξιωματούχους.
Οι γυμνές ακτιβίστριες Femen που διαμαρτυρήθηκαν για τη διαφθορά και την ανικανότητα των βουλευτών έξω από το Κοινοβούλιο, απομακρύνθηκαν σηκωτές. Ενώ, μέλη και οπαδοί του Κόμματος της Ελευθερίας, με ένα βουλευτή τους επικεφαλής, ξήλωσαν τα προστατευτικά κιγκλιδώματα και προσπάθησαν να μπουκάρουν στη Βουλή σπάζοντας μια πλαϊνή πόρτα. Οι νεοναζί, εθνικιστές, αντισημίτες και ρατσιστές που είχαν μπει κάτω από την παρδαλή ομπρέλα της «Πορτοκαλί επανάστασης», όταν αυτή ξεθύμανε, αυτονομήθηκαν και τώρα εκδηλώνουν τα πιστεύω τους με μεγαλύτερο θράσος και βία. Σ την παγκόσμια ημέρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στις 8 Δεκεμβρίου, μέλη και οπαδοί του κόμματος επιτέθηκαν με σπρέι αερίου στους ανθρώπους που συμμετείχαν σε συγκέντρωση κόντρα στην ομοφοβία. Οι εθνικιστές επιτέθηκαν ακόμα και στην ουκρανικής καταγωγής μαύρη τραγουδίστρια Gaitana που εκπροσώπησε την Ουκρανία στη Γιουροβίζιον. Παράλληλα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προώθηση ενός νομοσχεδίου στη Βουλή με τον οποίο θα απαγορεύεται να μιλάει κανείς για την ομοφυλοφιλία δημόσια, με πολύ αυστηρές ποινές, μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση, για τους παραβάτες.
Πεθαίνοντας στο δρόμο
Φαίνεται, πάντως, ότι παρά τις έντονες πιέσεις που ασκούνται από την Αμερική και την Ευρώπη, ο Γιανουκόβιτς δεν είναι διατεθειμένος να δώσει χάρη στη μόνη μεγάλη αντίπαλό του. Οι υποστηρικτές της «Γιούλια» που έχουν κατασκηνώσει στο φαρδύ πεζοδρόμιο της κεντρικής λεωφόρου του Κιέβου έχουν λιγοστέψει όχι μόνο λόγω της ανυπόφορης παγωνιάς, που φέτος, με πολύ βαρύτερο χειμώνα, θα προκαλέσει πολύ περισσότερους θανάτους αστέγων και φτωχών από τους 100 της προηγούμενης χρονιάς. Μόνο εγώ ένιωσα έκπληξη όταν ξαφνικά, μπροστά μου, ανασηκώθηκε μια βαριά μεταλλική σχάρα και βγήκε ένα νεαρό κορίτσι, απ’ αυτά που κοιμούνται δίπλα στους υπόγειους σωλήνες ζεστού νερού που διακλαδώνονται σε όλη την πόλη για να θερμαίνουν τα καλοριφέρ των σπιτιών! Σύμφωνα με τη UNICEF, 100.000 άστεγα παιδιά στην Ουκρανία ζούνε σε λαγούμια, εγκαταλειμένα εργοστάσια, κάτω από γέφυρες ή μέσα σε χαλασμένα αυτοκίνητα. Το παλιό σύστημα της ΕΣΣΔ για τη στέγαση και διατροφή των ορφανών και των παιδιών φυλακισμένων ή άρρωστων και αλκοολικών γονιών συρρικνώθηκε αντί να μεγαλώσει για να καλύψει το πρωτοφανές σε μέγεθος κύμα αστέγων της μετασοβιετικής εποχής, με συνέπεια χιλιάδες νέοι να είναι εκτεθειμένοι στην πορνεία, τα ναρκωτικά και το έγκλημα. Πολλά απ’ αυτά τα παιδιά βιάζονται και δολοφονούνται χωρίς να τα προστατεύει ή να τα αναζητάει κανείς. Η Ουκρανία, χωρίς επαρκή δίκτυα κοινωνικής προστασίας, είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη διάδοση του aids στην Ευρώπη. 26.700 άτομα έχουν ήδη πεθάνει από το 2005 έως το 2011 και υπολογίζεται ότι το 1% των ενηλίκων είναι φορέας του ιού! Η ενημέρωση είναι ελλιπέστατη, ενώ στις ειδήσεις των καναλιών έβλεπα κάθε βράδυ φτωχούς με κρυοπαγήματα σε προχωρημένο στάδιο να συνωστίζονται στα νοσοκομεία και σπίτια φλεγόμενα από εκρήξεις που οφείλονται σε φτηνές ή κακοσυντηρημένες εγκαταστάσεις γκαζιού και προκαλούν βαριά εγκαύματα, ακρωτηριασμούς και θανάτους φτωχών ανθρώπων.
Σε ένα τεράστιο σούπερμαρκετ στη Συμφερούπολη, παρατηρούσα μεγάλες ουρές στα είδη διατροφής και ελάχιστους πελάτες σ τα άλλα τμήματα. Σε μια χώρα με αχανείς εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, οι πατάτες ήταν Αιγύπτου! Και στα βενζινάδικα, η τιμή της βενζίνης ήταν στο ένα ευρώ ανά λίτρο, με μισθούς 8-10 ευρώ ημερησίως. Σ’ αυτό το λούκι σπρώχνουν και την Ελλάδα!
Γλώσσα και παιδεία
130 εθνικές ομάδες ζούν αρμονικά στην Ουκρανία, αλλά οι εθνικιστές κάνουν ό,τι μπορούν για να διασαλεύσουν αυτό το δείγμα υψηλού πολιτισμού. Αιχμή τους η ρώσικη γλώσσα που είναι μητρική όχι μόνο εκατομμυρίων πολιτών ρωσικής καταγωγής, αλλά και πολλών άλλων, Ουκρανών συμπεριλαμβανομένων. Ο πρόσφατος νόμος που κατοχυρώνει τη ρώσικη γλώσσα στις περιοχές που οι κάτοικοι είναι ρωσόφωνοι, προκάλεσε τις αντιδράσεις των εθνικιστών που απαιτούν να μαθαίνουν όλοι οι υπήκοοι της χώρας υποχρεωτικά μόνο τα ουκρανικά και όχι και τα ρώσικα. Σημειωτέον ότι η ρώσικη «μειονότητα» στην Ουκρανία είναι πάνω από δέκα εκατομμύρια πολίτες, ενώ οι ρωσόφωνοι σε όλη τη χώρα είναι ακόμα περισσότεροι. Στην ανατολική Ουκρανία, απ’ όπου προέρχεται ο πρόεδρος, αλλά και στην Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, που η πλειοψηφία των κατοίκων είναι ρώσικης καταγωγής, τα ρώσικα είναι η κοινή καθομιλουμένη γλώσσα. Οι εθνικιστές συνεχίζουν να διαμαρτύρονται και για το νόμο που επικύρωσε τη διακρατική συμφωνία παραμονής του ρώσικου στόλου στις ναυτικές βάσεις της Κριμαίας μέχρι το 2042. Όμως, για τους αντικειμενικούς παρατηρητές, αυτοί οι δύο νόμοι που δεν διαχωρίζουν τους πολίτες με βάση τη μητρική τους γλώσσα και διευθετούν ειρηνικά τις ρωσοουκρανικές σχέσεις, αποτελούν επιτεύγματα του Γιανουκόβιτς.
Αντιθέτως, στον τομέα της παιδείας, οι πανεπιστημιακοί ανησυχούν. Μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας αποκάλυψαν ότι το υπουργείο Παιδείας, προσπαθώντας να μειώσει το κόστος της εκπαίδευσης, πιέζει τους καθηγητές να βάζουν χαμηλότερους βαθμούς στους φοιτητές προκειμένου να περικοπούν οι υποτροφίες, από 50 ώς 70 ευρώ, που συνεπάγονται οι καλοί βαθμοί. Η «περικοπή» θίγει περίπου τους μισούς από τους 400 χιλιάδες φοιτητές, που δικαιούνται αυτή τη βοήθεια που έχει ήδη υποστεί μειώσεις. Οι καθηγητές εκβιάζονται με περικοπές των δικών τους αμοιβών ή μη ανανέωση των συμβάσεών τους, σε περίπτωση που δεν συμμορφωθούν με τις οδηγίες. Και ο εκβιασμός αφορά ακόμα και κορυφαία ιδρύματα της χώρας όπως το Πανεπιστήμιο Σεβτσένκο του Κιέβου. Επίσης, μεθοδεύεται το κλείσιμο σχολών και πανεπιστημίων με πρόσχημα την εξοικονόμηση πόρων και την αξιολόγηση των ιδρυμάτων, ενώ ήδη η πρόσβαση των παιδιών από φτωχές οικογένειες περιορίζεται όλο και περισσότερο με την επέκταση των ιδιωτικών πανεπιστημίων και την καθιέρωση διδάκτρων στα κρατικά.
Να σημειωθεί ότι οι αμοιβές του διδακτικού προσωπικού παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Σε ένα πανεπιστήμιο, οι διδάσκοντες με διαβεβαίωσαν ότι οι μηνιαίες αποδοχές τους δεν υπερβαίνουν τα 300 ευρώ, μόνο για δέκα μήνες το χρόνο. Ένας δάσκαλος σε σχολείο μού είπε ότι ο μισθός του είναι λίγο πιο κάτω από τα 200 ευρώ και μία ιστορικός που εργάζεται στην Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας, με πολυετή προϋπηρεσία και συγγραφικό έργο, μετά βίας φτάνει τα 270 ευρώ. Στις καφετέριες του εμπορικού κέντρου του Κιέβου, ένας καφές καπουτσίνο κοστίζει όσο και στην Αθήνα, ενώ το ενοίκιο για ένα τριάρι διαμέρισμα κυμαίνεται από 400 έως 600 ευρώ! Ένα ζευγάρι φίλων μου, με μηνιαίο εισόδημα περίπου 700 ευρώ, ζει σε ένα τέτοιο διαμέρισμα με άλλα δύο άτομα, κάτι σύνηθες στις μεγάλες πόλεις, προκειμένου να μοιράζεται το ενοίκιο στα τρία.
Πίσω από τη βιτρίνα της ανάπτυξης
Ο επισκέπτης δεν μπορεί να αντιληφθεί αυτή την πλευρά της πραγματικότητας, γιατί η Ουκρανία είναι μία χώρα μεγάλη με πλούσιο πολιτισμό. Αυτές τις μέρες, η Anna Ushenina ανακηρύχτηκε παγκόσμια πρωταθλήτρια στο σκάκι. Οι πόλεις είναι όμορφες, τα χωριά γραφικά, η φύση παραγωγική, τα ποτάμια πελώρια, η στέπα ανθηρή, οι άνθρωποι καλλιεργημένοι και ευγενείς, οι υποδομές εκτεταμένες, η κοινωνία πολυεθνική και η ζωή μάλλον ήρεμη. Όμως, ο καπιταλισμός, στην πιο άγρια μορφή του, επαύξησε τις αρνητικές πτυχές του προηγούμενου καθεστώτος και προχωράει ισοπεδώνοντας όλα τα δικαιώματα και τα δίκτυα κοινωνικής προστασίας του πληθυσμού, φροντίζοντας μόνο τη βιτρίνα της εξουσίας. Πηγαίνοντας για το αεροδρόμιο, κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου με τις τέσσερις λωρίδες ανά κατεύθυνση, μετράς, δεξιά και αριστερά, δεκάδες νεόκτιστα κτήρια με 30 και 40 ορόφους, που κάνουν τις παλιότερες σοβιετικές πολυκατοικίες 5 και 8 ορόφων να μοιάζουν μονοκατοικίες. Προκατασκευασμένα διαμερίσματα κυρίως δύο και τριών δωματίων, χαμηλοτάβανα, για μικροαστούς που έχουν αποταμιεύσεις είκοσι ετών, και φοβούνται να τις κρατούν στις ευπαθείς τράπεζες, όπως μου είπε ένας επιχειρηματίας. Οι αμέτρητες διαφημιστικές πινακίδες μεγάλων διαστάσεων που κατακλύζουν τους αυτοκινητόδρομους με φάρμακα, αυτοκίνητα, καζίνο, κολόνιες, οικιστικά συγκροτήματα, τηλέφωνα, πολυκαταστήματα και, στα τελευταία πεντακόσια μέτρα από το αεροδρόμιο, οι πάνω από 100 ταμπέλες που διαφημίζουν τον κινέζικο κολοσό ηλεκτρονικών υπολογιστών lenovo, χωρίς κανένα χωροθετικό περιορισμό για την προστασία της αισθητικής του περιβάλλοντος και της ασφάλειας των οδηγών και των επιβατών, συμπληρώνουν το σκηνικό της ουκρανικού τύπου «ανάπτυξης».
Η στρεβλή εικόνα είναι εντυπωσιακή και κρύβει ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με τα απλήρωτα ληξιπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια που αυξάνονται απειλητικά. Ούτε τα καινούρια πολυτελή αεροδρόμια του Ντονιέτσκ και του Κιέβου, επιτρέπουν να αντιληφθείς ότι ο εθνικός τους αερομεταφορέας, η Aerosvit, βρίσκεται σε κατάσταση χρεοκοπίας. Στα ανθρακωρυχεία, για να μην απολύσουν εργάτες συνεχίζουν την παραγωγή, αλλά, με μειωμένη ζήτηση στην αγορά, οι αποθηκευτικοί χώροι έχουν ξεχειλίσει από απούλητο πλεονάζον κάρβουνο. Παράλληλα, μείωνονται συνεχώς τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, η βιομηχανική κατανάλωση ενέργειας έχει πτώση και οι διεθνείς οργανισμοί υποβαθμίζουν την ουκρανική οικονομία.
Όλα αυτά, και πολλά άλλα, ωθούν την κυβέρνηση στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διαιωνίζοντας το σαθρό υπόβαθρο του μετασοβιετικού καπιταλισμού. Η ένταξη στην Κοινοπολιτεία που προωθείται από τη Ρωσία, προαναγγέλοντας μεταξύ άλλων όφελος για την Ουκρανία αρκετών δισεκατομμυρίων από την αναθεώρηση των τιμών πετρελαίου, βρίσκει απήχηση στο μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού της χώρας, αλλά η κυβέρνηση πιέζεται και από τους Ευρωπαίους για μια συμφωνία συνεργασίας με δέλεαρ την άμεση συνέχιση του δανεισμού της από δυτικές πηγές. Κάτω από την πίεση της Ρωσίας, της Αμερικής και της Ευρώπης, με ασταθή οικονομική βάση, και με τους ολιγάρχες να απαιτούν αυξημένο προστατευτισμό για τα συμφέροντά τους, η χάραξη πολιτικής στην Ουκρανία είναι πολύ ακανθώδης.
Χορεύοντας στα χιόνια
Τα χιόνια που σχηματίζουν ένα συνεχόμενο τείχος πάγου ενός-και μέτρου σε ολόκληρο το Κίεβο, θα παραμείνουν στην άκρη του δρόμου και του πεζοδρομίου μέχρι να τα λιώσει ο ήλιος την άνοιξη. Στην Πλατεία Ανεξαρτησίας, με τα νέα εθνικά σύμβολα που αντικατέστησαν τα σφυροδρέπανα και τα αστέρια, με τις φωτισμένες προσόψεις, το «έξυπνο» χριστουγεννιάτικο δέντρο και τα ακριβά καταστήματα του υπόγειου και επίγειου εμπορικού κέντρου, η εικόνα μιας σύγχρονης δυναμικής Ουκρανίας πείθει μόνο τους τουρίστες που απολαμβάνουν την ομορφιά μιας πόλης με ιστορία και πολιτισμό.
Οι ντόπιοι που μετράνε τις γρίβνιες τους, δεν βγαίνουν συχνά από τα σπίτια τους καταναλώνοντας πολύ βότκα, βλέποντας ριάλιτι με γυναίκες που κλαίνε για χαμένους ή σκοτωμένους συζύγους, βρίζοντας τους πολιτικούς, μιλώντας δωρεάν με skype στα παιδιά τους που έχουν φύγει μετανάστες στο εξωτερικό και καταναλώνοντας τα τρόφιμα που είχαν ψωνίσει, καλού κακού, για την καταστροφή του κόσμου που τελικά δεν συνέβη στις 21 Δεκεμβρίου. Εκείνο το βράδυ, της επερχόμενης συντέλειας, που μερικοί είχαν κατέβει στα παλιά καταφύγια των πολυκατοικιών, εφοδιασμένοι με κουβέρτες, κεριά και κονσέρβες, εμείς, συζητούσαμε για το παρόν και το μέλλον σε ένα ατμοσφαιρικό υπόγειο κλαμπάκι πίνοντας μαύρη ουκρανική μπίρα και κονιάκ από την Κριμαία, ενώ κάποια ζευγάρια χόρευαν ροκ εν ρολ υπό τους ήχους του συγκροτήματος του Ζένια, που έπαιζε το Rock around the clock…
Στέλιος Ελληνιάδης
