«Θέλετε να ευδοκιμήση το σχολείον σας; Πρέπει να αρχίσετε από το να καταστήσετε βιβλιοθήκην καλήν και πλουσία…
…Ποίαν ωφέλειαν δύναται να σας προξενήσωσιν οι διδάσκαλοι, χωρίς βιβλιοθήκην; Διδάσκαλος χωρίς βιβλία είναι ράπτης χωρίς βελόνας, χωρίς ψαλίδια, χωρίς κλωστάς»
Αδαμάντιος Κοραής, 1803 – Για την ανάγκη να συνδέεται το σχολείο με Βιβλιοθήκη.
«Για αυτούς που έβαλαν θέμα Φιλαναγνωσίας στις Πανελλήνιες:
Απλές κουβέντες. Χωρίς Βιβλιοθήκη σε κάθε σχολείο της χώρας είναι γελοίο να μιλάμε για “Φιλαναγνωσία”. Κι όταν λέμε βιβλιοθήκη σε κάθε σχολείο εννοούμε να λειτουργεί όλες τις ώρες του σχολείου με βιβλιοθηκονόμο. Με βιβλία που αγοράζονται και δεν βασίζονται σε δωρεές και φιλανθρωπίες.
- Που ανανεώνονται κάθε χρόνο.
- Με αξιοποίηση των βιβλίων στην εκπαιδευτική διαδικασία
- Με προσκλήσεις συγγραφέων για όλες τις τάξεις, τουλάχιστον μια φορά το μήνα.
- Με αμοιβές στους συγγραφείς.
Δεν υπάρχουν χρήματα; Τότε πως βρέθηκαν για την Πανεπιστημιακή Αστυνομία;»
Αυτά σχολίαζα σε ανάρτησή μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενθυμούμενος το παράδειγμα του Αδαμάντιου Κοραή. Τη μέριμνά του για τις βιβλιοθήκες την ανακάλυψα όταν πριν μερικά χρόνια προετοιμάζαμε το ντοκιμαντέρ «Να μαθαίνω γράμματα» για την ιστορία της εκπαίδευσης στην Ελλάδα με το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε σε μια σειρά έξι επεισοδίων από το History του Cosmote TV (το πρώτο επεισόδιο από την Άλωση μέχρι τα χρόνια του Όθωνα είναι ελεύθερο στο youtube: https://www.youtube.com/watch?v=ku8HcorP8Yg).
Κάναμε γυρίσματα στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» κι εκεί μάθαμε για την άμεση σύνδεση της με την ιστορία της Μεγάλης Δημόσιας Σχολής της Χίου, που ιδρύθηκε το1792:
«Με τη χρηματοδότηση και την εποπτεία της αστικής τάξης και με τις αδιάκοπες φροντίδες του Αδ. Κοραή, ο οποίος πίστευε ότι διδάσκαλοι χωρίς βιβλία δεν μπορούν να ωφελήσουν τους μαθητές τους, η Βιβλιοθήκη αναδείχτηκε ως η μεγαλύτερη της Ανατολής. Εμπλουτιζόταν από την ετήσια εισφορά 3000 γροσίων της Κοινότητας για αγορά νεοεκδοθέντων συγγραμμάτων, καθώς και από τη συνδρομή των φιλελλήνων σοφών της Ευρώπης, που ανταποκρινόμενοι στην έκκληση του Κοραή έστελναν δωρεάν τα πολύτιμα έργα τους.
Η αύξηση του αριθμού των βιβλίων οδήγησε στην ανοικοδόμηση μεγαλοπρεπούς και ευρύχωρου κτηρίου το 1817. Ήταν “στερεώς εκτισμέvη με λίθους και θολοσκεπής με μακράς καμάρας”, σημειώνει ο Marsellus και το κόστος της κατά τον Αλ. Βλαστό ανήλθε σε 80.000 γρόσια. Η βιβλιοθήκη ήταν “Δημόσιος, κοινή όχι μόνον εις τους κατοίκους της νήσου, αλλά και εις τους παρεπιδημoύvτας”. Υπολογίζεται ότι πριν το 1822 το περιεχόμενό της ξεπερνούσε τους 20.000 τόμους. Όλα αυτά έγιναν στάχτη στη φοβερή καταστροφή από τους Τούρκους»
Τα όσα οραματίσθηκε ο Κοραής στη σημερινή εποχή έχουν γίνει –μεταφορικά– στάχτη από τους κατά καιρούς ιθύνοντες του υπουργείου Παιδείας.
Η αδιανόητη ύπαρξη σχολείων χωρίς βιβλιοθήκη είναι καθεστώς. Αντιθέτως η ύπαρξη βιβλιοθήκης στα σχολεία είναι εξαίρεση.
Στις περιπτώσεις μάλιστα που υπάρχει Σχολική Βιβλιοθήκη, είναι συνήθως στεγασμένη σε ακατάλληλο χώρο, δεν λειτουργεί με κάποια συνέχεια και σπανίως συνδέεται με τη σχολική πράξη.
Και να ήταν μόνο η βιβλιοθήκη…
Το ασφυκτικό πρόγραμμα των σχολείων –ιδίως στις μεγαλύτερες τάξεις του Γυμνασίου και κυρίως στο Λύκειο– αποτρέπει τους μαθητές από οποιαδήποτε διάβασμα.
Στην ουσία η Λογοτεχνία έχει εξοβελιστεί από το σχολείο. Προτιμούν αν γεμίζουν τα κεφάλια των μαθητών με άχρηστες γνώσεις και πληροφορίες –είναι ένα ωραίο σύστημα για να αδειάζει το κεφάλι από την κριτική σκέψη.
Δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόγραμμα για επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία κι όλα επαφίενται στον πατριωτισμό όσων γράφουμε για παιδιά και εφήβους.
Ο «εθελοντισμός» έχει γίνει καθεστώς. Κι αν μιλάμε για σχολεία εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων έχουν καταστεί σχεδόν αδύνατες οι επισκέψεις συγγραφέων αφού κανείς δεν αναλαμβάνει τα έξοδα (οι λίγες εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα).
Και φυσικά θεωρείται αδιανόητο να αμείβονται οι συγγραφείς για όσα προσφέρουν. Το πολύ να τους εξασφαλίσουν μετακίνηση και διαμονή…
Απέραντη η Υποκρισία και ίσως η παντελής άγνοια και έλλειψη ενσυναίσθησης όσων έβαλαν θέμα Φιλαναγνωσίας στις Πανελλήνιες. Μας κοροϊδεύουν κατάμουτρα!
Πάντως υπάρχουν ευθύνες και για τους εκπαιδευτικούς και για τους Συλλόγους Γονέων, για να μηn μιλήσουμε για τους Δήμους (πάντα με μερικές φωτεινές εξαιρέσεις).
Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα για ακόμη μια φορά στη Καστοριά, στο πλαίσιο της δράσης «Η φαντασία πάει σχολείο» που συνδιοργανώθηκε από την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και τους Δήμους της Καστοριάς.
39 συγγραφείς για ένα τριήμερο βρεθήκαμε στην πόλη και επισκεφθήκαμε ΟΛΑ τα σχολεία. Δεν υπήρξε παιδί που να μηn συνάντησε κάποιον συγγραφέα. Υπήρξαν και παράλληλες δράσεις για παιδιά και εκπαιδευτικούς.
Η δράση αυτή λαμβάνει χώρα κάθε δυο χρόνια (με διακοπή στην πανδημία) και αποδεικνύει πως όταν υπάρχει βούληση, υπάρχει κι αποτέλεσμα.
Το βιβλίο και η φιλαναγνωσία στη Καστοριά γνωρίζουν άνθιση, παρά τα γενικότερα εμπόδια.
Διότι δεν έγιναν απλώς επισκέψεις στα σχολεία. Υπήρξε προετοιμασία, τα βιβλία διαβάστηκαν, συζητήθηκαν, δουλεύτηκαν και βρεθήκαμε απέναντι σε ένα πραγματικά διαβασμένο κοινό.
Οι καλές πρακτικές υπάρχουν. Όμως δεν ακολουθούνται.
Το μοναχικό παράδειγμα της Καστοριάς έπρεπε να είναι ο κανόνας.
Όλα τα άλλα μυρίζουν Υποκρισία και Αναλγησία…
