Μετά τις λίμνες οι θάλασσες. Δεν πρόλαβαν να κοπάσουν οι πανηγυρισμοί από την Συμφωνία των Πρεσπών και η κυβερνητική διπλωματία σχεδιάζει να ανοίξει έναν ακόμα καυτό φάκελο: των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τις κυβερνητικές προδιαγραφές αποκαλύπτουν οι δηλώσεις βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ από τα Δωδεκάνησα για μια αντίστοιχη συμφωνία στο Αιγαίο με αυτή των Πρεσπών. Αμέσως μετά ανακοινώθηκε η επίσημη επίσκεψη Τσίπρα στην Άγκυρα.
Μέσα σε αυτό το κλίμα η ιστορία επαναλαμβάνεται. Θα ήταν ανιαρό αν δεν ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο. Τις παραμονές της τελευταίας επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα ο Τούρκος πρόεδρος είχε φροντίσει, με συνέντευξη του στην Καθημερινή, να προκαθορίσει την ατζέντα των συναντήσεων. Τότε, με τρόπο επιθετικό, έθεσε επίσημα το θέμα της αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης και ζήτησε διαπραγματεύσεις για τον επανακαθορισμό των συνόρων στο Αιγαίο.
Τώρα, παραμονές της επίσκεψης του Αλ. Τσίπρα στην Άγκυρα, οι τουρκικές αμφισβητήσεις έχουν προχωρήσει. Η Τουρκία, με συνεχείς και παράνομες δεσμεύσεις θαλάσσιων περιοχών ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο έχει επιβάλλει, με την απειλή χρήση βίας, τη διχοτόμηση του Αιγαίου. Το σκάφος Barbaros πραγματοποιεί παράνομες έρευνες εντός της, διεθνώς αναγνωρισμένης, κυπριακής ΑΟΖ. Την ίδια στιγμή το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας απειλεί ευθέως Ελλάδα και Κύπρο υπενθυμίζοντας ότι «θα συνεχιστούν να λαμβάνονται όλα τα μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων μας», ενώ κατηγορεί την Ελλάδα για «υπόθαλψη τρομοκρατίας» και απαιτεί, εκ νέου, την παράδοση των οκτώ τούρκων στρατιωτικών.
Αύξηση πιέσεων και τετελεσμένων
Η τουρκική διπλωματία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην χώρα και εκτιμά ότι η στιγμή ενδείκνυται για αύξηση των πιέσεων. Άλλωστε αυτό έκανε πάντα.
Πράγματι, στο διάστημα που κύλησε από την προηγούμενη επίσκεψη Ερντογάν, οι διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις έχουν καταστήσει τη χώρα πιο αδύναμη και ταυτόχρονα πιο δεδομένη, πιο προβλέψιμη. Και με αυτή την έννοια πιο δοτική στις πιέσεις.
Η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ότι η υπογραφή της αμερικανόπνευστης Συμφωνίας των Πρεσπών δεν είναι απλά ενδεικτική των προθέσεων της ελληνικής κυβέρνησης να υποχωρεί στις πιέσεις για να εξασφαλίσει διεθνή στήριξη. Καταλαβαίνει ακόμα ότι οι εσωτερικές εξελίξεις έχουν ρευστοποιήσει το πολιτικό σύστημα, έχουν διχάσει βαθιά τον ελληνικό λαό, ενώ η κυβέρνηση καρκινοβατεί από την φανερή έλλειψη αυτοδυναμίας και έχει καταστεί έρμαιο των προθέσεων μιας ομάδας «ανεξάρτητων» βουλευτών.
Μετά τις Πρέσπες έρχεται η σειρά του Αιγαίου και τις Ανατολικής Μεσογείου. Στην Κύπρο, ο Αναστασιάδης, συζητά για «χαλαρή ομοσπονδία». Ο Τσίπρας επισκέπτεται την Άγκυρα μέσα σε κλίμα εκβιασμών και πιέσεων. Πότε η Τουρκία θα έβρισκε τόσο ευνοϊκή συγκυρία και ταυτόχρονα τόσο «πρόθυμους» ηγέτες να συζητήσουν τις επεκτατικές της φιλοδοξίες;
Η φανερή πολιτική αδυναμία των Αθηνών, που συμβαδίζει «αρμονικά» με τη συνέχιση της οικονομικής αποδυνάμωσης της χώρας, δένεται ταυτόχρονα με τα γεωπολιτικά ρήγματα της περιοχής διαμορφώνοντας ένα συνολικό και ταυτόχρονα σημαντικό «παράθυρο ευκαιρίας» για τις τουρκικές επιδιώξεις.
Αν η Συμφωνία των Πρεσπών, και κυρίως τα όσα οδήγησαν μέχρι εκεί, παρουσιάζεται ως «υπόδειγμα» για αντίστοιχες διευθετήσεις στα Βαλκάνια, θα μπορούσε κατ’ αντιστοιχία να αποτελέσει και υπόδειγμα για διευθετήσεις σε Αιγαίο, Κύπρο και Αν. Μεσόγειο.
Ο δυτικός παράγοντας Ουάσιγκτον-Βερολίνο-Βρυξέλλες δεν κρύβει την επιθυμία του –ούτε τις μεθοδεύσεις του– μετά το τέλος των «αναχρονισμών» στην ΠΓΔΜ να κλείσουν και οι εκκρεμότητες στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Μια «μοιρασιά» των πόρων με μια αντίστοιχη «μοιρασιά» εδαφών προβάλλεται ως «ρεαλιστική λύση» που θα «εμπέδωνε την ασφάλεια» στην περιοχή και θα εξασφάλιζε ευνοϊκό κλίμα για την κερδοφορία των πολυεθνικών της. Η φημολογούμενη πληροφορία για ανεύρεση μεγάλου κοιτάσματος από την Exxon Mobil στο οικόπεδο 10, στενεύει τα περιθώρια χρόνου. Και η αδυναμία των ΗΠΑ να ικανοποιήσουν πλήρως τις απαιτήσεις Ερντογάν στη Συρία, την ίδια στιγμή που «καίγονται» να τον συγκρατήσουν στη δυτική συμμαχία, διαμορφώνουν την πιο κατάλληλη στιγμή για παροχή ουσιαστικών ανταλλαγμάτων προς Δυσμάς.
Η Άγκυρα ζυγίζει την παραπάνω συγκύρια και διαπιστώνει ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να διεκδικήσει επιδιώξεις που οργάνωνε συστηματικά εδώ και δεκαετίες. Οι απειλές, οι πιέσεις και τα τετελεσμένα αποδίδουν καρπούς. Στην Κύπρο, ο Αναστασιάδης, συζητά με άνεση μια «χαλαρή ομοσπονδία» δύο χωριστών κρατών. Στην Αθήνα, ο Τσίπρας, αποδέχεται πρόθυμα την παγίδα που του στήνει ο Ερντογάν και επισκέπτεται την Άγκυρα, μέσα σε κλίμα εκβιασμών και πιέσεων, χωρίς να υπάρχει κανένας σχεδιασμός της ελληνικής πλευράς για το σύνολο των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής. Πότε η Άγκυρα θα έβρισκε τόσο ευνοϊκή συγκυρία και ταυτόχρονα τόσο «πρόθυμους» ηγέτες να συζητήσουν τις επεκτατικές φιλοδοξίες της;
Υποψιασμένος αλλά πρόθυμος
Θα ήταν ανόητο να υποστηρίξει κανείς ότι ο Αλ. Τσίπρας δεν είναι υποψιασμένος για το τι θα συναντήσει στην Άγκυρα. Οι προθέσεις Ερντογάν είναι τόσο φανερές που υποδεικνύουν, από μόνες τους, την προθυμία του πρωθυπουργού να εκτελέσει μια ακόμα αποστολή υπαγορευμένη από την αμερικάνικη πρεσβεία.
Απαλλαγμένος από τα βαρίδια που συνιστούσαν οι «εμμονές» του Ν. Κοτζιά σχετικά με τις εγγυήσεις στην Κύπρο και οι λεονταρισμοί εκλογικής επιβίωσης του Π. Καμμένου, «αποθρασυμένος» από την ανάδειξη του ως «ηγέτης» διεθνούς αναγνώρισης, επισκέπτεται την Τουρκία με στόχο να διαπραγματευθεί μια συνολική λύση σε Αιγαίο και Κύπρο. Φιλοδοξεί, αφελώς, να ανοίξει ένας δρόμος διευθετήσεων που δεν θα τον εκθέτει επώδυνα πρωτίστως και τα ελληνικά συμφέροντα δευτερευόντως. Ξεχνά βέβαια ότι ο Ερντογάν δεν είναι ούτε Ζ. Ζάεφ ούτε Ε. Ράμα. Πολύ περισσότερο ξεχνά ότι οι «εγγυήσεις» που πιθανά έχει πάρει από την αμερικάνικη πλευρά για στήριξη σε ένα νέο «αξιοπρεπή συμβιβασμό» τροποποιούνται άρδην και μετασχηματίζονται σε βρόγχο. Είναι άγνωστες ποιες «υποχρεώσεις» έχει αναλάβει ο πρωθυπουργός έναντι των δυτικών συμμάχων του. Είναι άγνωστο αν η αφετηρία είναι ένας συμβιβασμός στην Κυπριακό και τη μοιρασιά του φυσικού αερίου στην περιοχή ή αν περιλαμβάνει το σύνολο των ελληνοτουρκικών διαφορών υπό το πρίσμα που τις αντιλαμβάνεται η Άγκυρα. Αυτά μένει να αποδειχτούν στο άμεσο μέλλον. Ένα είναι βέβαιο. Η πρόθυμη ανάληψη της νέας «εργολαβίας» δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμούς. Και η διαφυγή δεν είναι ούτε εύκολη ούτε ανώδυνη. Στα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας, δεν χωρά «διάσωση» με επίκληση «ψευδαισθήσεων», όπως στην περίπτωση των μνημονίων.
