Η είδηση, γνωστή. Το ΚΚΕ αποφάσισε λέει «να αποκαταστήσει και κομματικά» τον Άρη Βελουχιώτη, 73 χρόνια μετά τον θάνατό του. Αν δεν υπήρχε η ιστορική τραγωδία που κρύβει η είδηση, ίσως και οι σκέψεις που προξενεί, τότε θα ήταν ένα ανέκδοτο και τίποτα άλλο.
Αστείο άλλωστε είναι και το ίδιο το σκεπτικό της απόφασης. Το 2011, ο Περισσός είχε αποκαταστήσει «πολιτικά» τον Άρη, όχι όμως «κομματικά» λόγω της απειθαρχίας του απέναντι στο κόμμα. Από τότε, όμως, γράφει η τελευταία απόφαση, τα στελέχη του ΚΚΕ «εμβάθυναν» πολύ στην ιστορία και κατέληξαν ότι «δίχως να δικαιώνεται η απειθαρχία του», μπορούν να τον αποκαταστήσουν και κομματικά γιατί κατέληξαν ότι εκείνη την περίοδο δεν λειτουργούσε επαρκώς το κόμμα.
Τα παραπάνω, πρώτα-πρώτα δεν βγάζουν νόημα. Αφού δεν δικαιώνεται η απειθαρχία, τότε ποια η σημασία της μη δημοκρατικής λειτουργίας και ποιο το νόημα της «και κομματικής» αποκατάστασης; Πέρα από αυτό, όμως, τα ουσιαστικά θέματα είναι άλλα.
Καταρχάς, ο Άρης Βελουχιώτης δεν χρειάζεται καμιά «αποκατάσταση» από κανένα κομματικό όργανο. Είναι ριζωμένος βαθιά στην ψυχή του λαού σαν ένας πραγματικός ήρωας και λαϊκός αρχηγός, ένα μεγάλο παλικάρι και αληθινός θρύλος. Καμιά άλλη μορφή της πρόσφατης Ιστορίας μετά τους αγωνιστές του 1821, δεν έχει τις διαστάσεις που έχει η μορφή του Βελουχιώτη στη λαϊκή-εθνική συνείδηση, κανείς άλλος δεν στέκεται όπως εκείνος δίπλα σε αυτούς, σαν συνεχιστής του Αγώνα.
Είναι να αναρωτιέται κανείς. Είναι τόσο αποκομμένα από την πραγματικότητα ή έχουν τόσο μεγάλη αμετροέπεια τα κομματικά στελέχη που γράφουν αποφάσεις «αποκατάστασης» του Άρη Βελουχιώτη; Δεν νιώθουν καθόλου «λίγοι», καθόλου ανεπαρκείς να κρίνουν μια ιστορική φιγούρα σαν αυτή του αρχηγού του ΕΛΑΣ; Δεν βρέθηκε έστω ένας από όλη τη συνδιάσκεψη που προχώρησε στην «αποκατάσταση» να πει για σταθείτε λίγο ρε παιδιά, ποιοι είμαστε εμείς που θα αποκαταστήσουμε κοτζάμ Βελουχιώτη;
Έπειτα, ποιος τον ρώτησε τον Άρη αν θέλει να «αποκατασταθεί κομματικά»; Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι θα ήθελε ο Βελουχιώτης να είναι μέλος του σημερινού ΚΚΕ και να πειθαρχεί πλέον στους Μαΐλη, Κουτσούμπα κ.λπ.; Τι νόημα έχει η μετά θάνατον κομματική αποκατάσταση ως διαδικασία, και μάλιστα 73 χρόνια μετά; Ποιος είπε άλλωστε ότι αποτελούν οι σημερινοί τη φυσική συνέχεια ενός κόμματος που έδρασε δεκαετίες πριν σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες και βέβαια με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Αλλά αυτή είναι και μια ουσιαστική εξήγηση για όσα συμβαίνουν. Βγάζοντας αποφάσεις σήμερα ο Περισσός πότε για τον Ζαχαριάδη, πότε για τον Βελουχιώτη και για άλλους, προσπαθεί να πείσει ότι αποτελεί τον «νόμιμο κληρονόμο» του τότε κόμματος. Να αντλήσει δηλαδή από αυτή την ιστορία κύρος, τέτοιο που δεν προκύπτει φυσικά από τη σημερινή του υπόσταση. Για να το κάνει αυτό, υποδύεται ότι ακόμα ασκεί εξουσία και καθορίζει την τύχη ακόμα και εκείνων που εδώ και δεκαετίες δεν είναι ούτε μέλη του, ούτε καν στη ζωή. Μοιράζοντάς τους συγχωροχάρτια ή κομματικές ταυτότητες.
Άλλωστε, η ιστορία αυτή κρίθηκε ήδη από τότε. Το ΚΚΕ των τότε δεκαετιών (40-50 και μετά), και οι ηγεσίες του, δεν μπόρεσαν στην πραγματικότητα να υποστηρίξουν την απόφαση του 1945. Ήταν τέτοια η συντριβή του ΕΑΜικού κόσμου για το τραγικό τέλος του Καπετάνιου που οι κατηγορίες για τον Βελουχιώτη δεν επαναλήφθηκαν, οι «στρατευμένοι» ποιητές έγραψαν για αυτόν (με πρώτο τον Γ. Ρίτσο λίγους μήνες μετά τον χαμό του), το ίδιο και οι εφημερίδες (η Ελεύθερη Ελλάδα, μέρες μόλις μετά τον θάνατό του, παρουσιάζει την πορεία του από το 1942 ως τη Βάρκιζα), ενώ και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, δικαιολογώντας τη θέση που πήρε τότε, θα κάνει αρκετές αναφορές στις συνθήκες που τον έκαναν να τον καταγγείλει. Τίποτα από αυτά δεν θα γινόταν αν είχαν «σταθεί» οι κατηγορίες εναντίον του. Ακόμα κι από την «κομματική» σκοπιά, με λίγα λόγια, κανείς δεν περίμενε να έρθει το 2018 για να αποκαταστήσουν κάποιοι τον Άρη Βελουχιώτη.
Υπάρχει, όμως, ακόμα μια ουσιαστική πλευρά. Η «αποκατάσταση» του αρχηγού του ΕΛΑΣ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις νέες θέσεις του ΚΚΕ για τη δεκαετία του 40. Στο ίδιο το Δοκίμιο Ιστορίας, που στάθηκε υποτίθεται η «αφορμή» της αποκατάστασης, ουσιαστικά ακυρώνεται η ιστορία του ΕΑΜ, αφού το εθνικοαπελευθερωτικό του πρόταγμα δεν χωράει στα σημερινά «καθαρά» ιδεολογικά σχήματα του ΚΚΕ.
Ο Άρης Βελουχιώτης δεν χρειάζεται καμιά «αποκατάσταση» από κανένα κομματικό όργανο. Είναι ριζωμένος βαθιά στην ψυχή του λαού σαν ένας πραγματικός ήρωας και λαϊκός αρχηγός, ένα μεγάλο παλικάρι και αληθινός θρύλος. Καμιά άλλη μορφή της πρόσφατης Ιστορίας μετά τους αγωνιστές του 1821, δεν έχει τις διαστάσεις που έχει η μορφή του Βελουχιώτη στη λαϊκή-εθνική συνείδηση, κανείς άλλος δεν στέκεται όπως εκείνος δίπλα σε αυτούς, σαν συνεχιστής του Αγώνα
Αν σήμερα ήθελε κανείς να σταθεί ουσιαστικά απέναντι στην Ιστορία, μακριά από τις λογικές των «κομματικών αποκαταστάσεων», θα έπρεπε να προβεί σε μια πολύ βαθιά αυτοκριτική των μεθόδων που χρησιμοποίησε το κομμουνιστικό κίνημα, ειδικά απέναντι στις διαφωνίες που αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό του.
Γιατί, δεν ήταν μόνο ο Βελουχιώτης. Χιλιάδες κατά καιρούς στιγματίστηκαν, «ψάχτηκαν μέχρι τα γεννοφάσκια τους», συκοφαντήθηκαν ή εξοντώθηκαν. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που κανείς «ταξικός αντίπαλος που παραμονεύει» δεν εμποδίζει να εντοπιστεί. Ο ίδιος ο τότε γραμματέας του ΚΚΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης, οδηγήθηκε στην απομόνωση και τον θάνατο, ενώ η ιστορία της Τασκένδης είναι ενδεικτική για το μέγεθος της αθλιότητας που επιβλήθηκε με τη συνδρομή των «αδερφών κομμάτων» και της ΕΣΣΔ. Για να μη μιλήσουμε και για άλλα, πιο πρόσφατα.
Εκείνο που φαίνεται ότι δεν συνειδητοποιείται καθόλου, είναι ότι ζούμε σε συνθήκες ουσιαστικής ανυπαρξίας του κομμουνιστικού κινήματος. Η απουσία του από τις σύγχρονες ανησυχίες και τους αγώνες των λαών, και μιλώντας ειδικότερα του ελληνικού λαού, θέτει «καθήκοντα» εντελώς διαφορετικά από αυτά κάποιας –με την ευρύτερη έννοια– «αποκατάστασης». (Δεν πρόκειται μόνο για το ΚΚΕ, στην ιστοσελίδα Iskra για παράδειγμα, διαβάζουμε ότι η έστω και αργοπορημένη αποκατάσταση του Άρη «μπορεί και πρέπει να γίνει αφετηρία μεγάλων ενωτικών εξελίξεων» στους χώρους της Αριστεράς. Πραγματικά, τα σχόλια περιττεύουν).
«Με χίλια ονόματα μία χάρη ακρίτας ειτ’ αρματολός – αντάρτης, κλέφτης, παλληκάρι πάντα ειν’ ο ίδιος ο λαός». Αυτό που έλεγε ο ύμνος του ΕΛΑΣ, του λαϊκού στρατού που οδήγησε ο μεγάλος Βελουχιώτης, και που φαντάζει σήμερα λαϊκιστικό ή και «αντιμαρξιστικό», είναι μάλλον και το μόνο ελπιδοφόρο.
