Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Τον περασμένο Μάρτιο, η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία έβγαλε μια ανακοίνωση, που απάλλαξε τους Γήινους από τον φόβο μιας επικείμενης… εξωγήινης απειλής: Του ενδεχομένου μιας καταστροφικής σύγκρουσης του αστεροειδούς Apophis με τη Γη. Συγκεκριμένα, η NASA ανακοίνωσε ότι στα επόμενα τουλάχιστον 100 χρόνια, ο Άποφις (που τον Απρίλιο του 2029 θα πλησιάσει τη Γη σε απόσταση μικρότερη από αυτή που βρίσκονται οι γεωστατικοί δορυφόροι) δεν πρόκειται να χτυπήσει τον πλανήτη μας.
Το –αν μη τι άλλο– καθησυχαστικό αυτό συμπέρασμα αποτέλεσε απόρροια των παρατηρήσεων και της συνεργασίας μιας διεθνούς ομάδας επιστημόνων, στην οποία μετείχε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Χάρη στην εργασία αυτής της ομάδας, ο αστεροειδής «Apophis» έγινε το πρώτο ουράνιο σώμα, με διαστάσεις μικρότερες του ενός χιλιομέτρου, που παρατηρήθηκε με τη μέθοδο των αστρικών αποκρύψεων.
Η πρόβλεψη και η παρατήρηση των αποκρύψεων του Άποφι (που μοιάζουν με μικροσκοπικές και αστραπιαίες ηλιακές εκλείψεις), έγινε για πρώτη φορά τον Μάρτιο κι αποτελεί επιστημονικό άθλο, δεδομένου ότι η διάμετρος του αστεροειδούς είναι μόλις 450 μέτρα! Οι αστρικές αποκρύψεις διαρκούν ελάχιστα –για τον Άποφι μόλις ένα δέκατο του δευτερολέπτου– και συμβαίνουν όταν ένα αστέρι «κρύβεται» από έναν αστεροειδή που τυχαίνει να περνά από μπροστά.
Η σημασία των αποκρύψεων έγκειται στο ότι επιτρέπουν τον προσδιορισμό της θέσης και του μεγέθους του αστεροειδούς, με ακρίβεια μερικών δεκάδων μέτρων. Όμως, η πρόβλεψή τους είναι εξαιρετικά απαιτητική – στην περίπτωση του Άποφι ισοδυναμεί με τον εντοπισμό ενός νομίσματος του 1 ευρώ, από απόσταση 1.000 χιλιομέτρων!
Έπειτα από υπολογισμούς, οι επιστήμονες κατέληξαν σε τρεις-τέσσερις ευκαιρίες παρατήρησης, πάντα αβέβαιες, δεδομένου ότι η σκιά του Άποφι «είναι μια κουκίδα 450 μέτρων, που περνά σε λιγότερο από ένα sec πάνω από τη Γη κι εσύ πρέπει να έχεις στήσει το τηλεσκόπιο στο σωστό “μονοπάτι” και να ελπίζεις ότι θα προλάβεις να καταγράψεις», εξηγεί.
Όπως επισημαίνει ο κ. Τσιγάνης, οι παρατηρήσεις των αποκρύψεων θα ήταν αδύνατο να επιτευχθούν χωρίς την ύπαρξη του νέου αστρικού καταλόγου της αποστολής Gaia και την εμπειρία της ομάδας που τις προετοίμασε. Η συμμετοχή αρκετών ερασιτεχνών αστρονόμων με κινητά τηλεσκόπια, ήταν επίσης αποφασιστική.
Τα πρώτα δεδομένα συλλέχθηκαν στις ΗΠΑ, στις 7 Μαρτίου. Ακολούθως, ομάδα ερευνητών του Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, αποτελούμενη από τον κ. Τσιγάνη, τον καθηγητή Γεώργιο Βουγιατζή, τον μεταδιδακτορικό ερευνητή Γιάννη Γκόλια και τον μεταπτυχιακό φοιτητή Σωτήρη Τσαβδαρίδη, βρέθηκε στις 11 Μαρτίου στο Μελενικίτσι Σερρών, για την παρατήρηση της δεύτερης πιθανής απόκρυψης από τον Άποφι.
«Παρατηρώντας, κάναμε συνεχή προσδιορισμό του σφάλματος των προηγούμενων μετρήσεων. Έτσι, το ταξίδι μας στις Σέρρες οριστικοποιήθηκε μόλις δύο μέρες πριν την παρατήρηση. Ο Άποφις έτυχε να περνάει μπροστά από τρία αστέρια, το πρώτο στις 7 Μαρτίου θα ήταν ορατό μόνο από την Αμερική, το δεύτερο στις 11 Μαρτίου από την Ευρώπη και Ελλάδα και το τρίτο ορατό και πάλι μόνο από την Αμερική στις 22 Μαρτίου, οπότε σπεύσαμε» εξηγεί.
Κατά τον κ. Τσιγάνη, η επιτυχής εφαρμογή της τεχνικής των αποκρύψεων σε ένα τόσο μικρό αντικείμενο ανοίγει μια νέα εποχή στη μελέτη των παραγήινων αστεροειδών. «Πλέον, έχουμε την απαιτούμενη εμπειρία για να στοχεύσουμε και άλλους παραγήινους αστεροειδείς όπως ο Δίδυμος, ο στόχος των αποστολών DART (NASA) και Hera (ESA), που η ομάδα του ΑΠΘ συμμετέχει ενεργά» αναφέρει, υπενθυμίζοντας πως η ομάδα του ΑΠΘ υποστηρίζεται από το ερευνητικό πρόγραμμα «NEO-MAPP», που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα-πλαίσιο Horizon 2020.
Γιατί όμως είναι η παρατήρηση των παραγήινων αστεροειδών σημαντική; Μόνο για να αποκλείσουμε πιθανό κίνδυνο σύγκρουσης με τη Γη ή και για άλλους λόγους;
«Ο κύριος λόγος που τους μελετάμε είναι ότι όλα, συμπεριλαμβανομένης της Γης, φτιάχτηκαν από το ίδιο υλικό που είναι φτιαγμένοι οι αστεροειδείς. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι στα 4,6 δισ. χρόνια που πέρασαν, το υλικό που ενσωματώθηκε στη Γη, τον Άρη και τους άλλους πλανήτες έχει υποστεί γεωλογικές διαφοροποιήσεις, διαβρώσεις από την ατμόσφαιρα κ.λπ. Στους αστεροειδείς που ποτέ δεν συγκολλήθηκαν για να φτιάξουν έναν μεγάλο πλανήτη, το υλικό που βρίσκεται μέσα τους είναι στην πρωτόγονη κατάσταση των 4,6 δισ. ετών πριν. Είναι το θησαυροφυλάκιο του υλικού από το οποίο φτιαχτήκαμε. Επιπλέον, ο τρόπος που διατάσσονται και κινούνται, μας δείχνει πώς εξελίχθηκαν οι τροχιές των μεγάλων πλανητών, ποια είναι η ιστορία της εξέλιξης του ηλιακού μας συστήματος. Εστιάζουμε δε στους παραγήινους, γιατί αν θέλουμε να κάνουμε μια διαστημική αποστολή, είναι πολύ πιο εύκολο να πάμε σε κάποιον κοντινό» σημειώνει.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Επιλογή της NASA
Η NASA επέλεξε το SpaceX για να κατασκευάσει το διαστημικό σκάφος επόμενης γενιάς που θα επιστρέψει τους ανθρώπους στο φεγγάρι, ενισχύοντας περαιτέρω το φιλόδοξο σχέδιο του Elon Musk, για την αναπτυσσόμενη διαστημική βιομηχανία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
Η νέα «επένδυση»
Το συμβόλαιο ύψους 2,9 δισ. δολαρίων για την κατασκευή του σεληνιακού μεταφορέα που θα ηγηθεί του προγράμματος Artemis, το φιλόδοξο έργο της NASA να επιστρέψει στο φεγγάρι για πρώτη φορά μετά την τελική αποστολή του Apollo το 1972, ανακοινώθηκε πρόσφατα.
«Η σεληνιακή αποστολή του Artemis είναι το βασικό κομμάτι της στρατηγικής μας που στοχεύει στη μετακίνηση από το φεγγάρι προς τον Άρη», δήλωσε ο Steve Jurczyk, ενεργός διαχειριστής της NASA.
«Σήμερα είναι ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Αυτή είναι μια απίστευτη στιγμή να συμμετέχει κανείς στην ανθρώπινη εξερεύνηση για όλη την ανθρωπότητα.»
Η εταιρεία Musk είναι αυτή τη στιγμή η μόνη επιχείρηση με δυνατότητα εκτόξευσης αστροναυτών από το έδαφος των ΗΠΑ. Αλλά η απόφαση της NASA να πάει με έναν μοναδικό εργολάβο για το ανθρώπινο σύστημα προσγείωσης (HLS) σήκωσε υποψίες.
Παραδοσιακά, ο οργανισμός προτιμούσε να ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό και να προστατευθεί από τις αποτυχίες διατηρώντας τουλάχιστον δύο εργολάβους στη μισθοδοσία.
«Συγχαρητήρια στο SpaceX, αλλά ειλικρινά είμαι σοκαρισμένος που η NASA πηγαίνει με έναν μόνο πάροχο εδώ», δήλωσε ο Casey Dreier, ανώτερος σύμβουλος διαστημικής πολιτικής.
«Φυσικά, το SpaceX ενεργεί πάντα σα να είναι σε έναν διαρκή ανταγωνισμό με τον εαυτό του…»
Η NASA είπε ότι το πρόγραμμα Artemis θα στείλει την πρώτη γυναίκα και τον πρώτο μη λευκό άνθρωπο στο φεγγάρι. Η διοίκηση Τραμπ έδωσε εντολή στον οργανισμό να επιτύχει τον στόχο έως το 2024, αλλά το χρονοδιάγραμμα έπεσε λόγω περικοπών του προϋπολογισμού.
Το αίτημα του Τζο Μπάιντεν προς το Κογκρέσο, που ανακοινώθηκε νωρίτερα αυτό τον μήνα, ζητά 24,7 δισεκατομμύρια δολάρια για τη NASA, αύξηση 6,3% από το προηγούμενο έτος, συμπεριλαμβανομένων 6,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το Artemis.
Μετά την απόσυρση του διαστημικού στόλου το 2011, οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να εκτοξεύσουν ανθρώπους στο διάστημα για εννέα χρόνια.
Τώρα, το SpaceX συνεχίζει να προχωρά με το ανθρώπινο πρόγραμμα διαστημικών πτήσεων. Από τον Μάιο του 2020 έχει στείλει 2 πληρώματα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Μια τρίτη αποστολή, το Πλήρωμα 2, πρόκειται να ξεκινήσει στις 22 Απριλίου.
Πηγή: The Guardian
