Στις 27 Δεκεμβρίου την νύκτα, με διαφορά ολίγων ωρών, πεθαίνουν δύο εμβληματικές μορφές της «ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής»: ο Ζακ Ντελόρ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ένα επιτελικό δίδυμο που διαχειρίστηκε και διεύθυνε το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα»: ο μεν Ντελόρ ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την περίοδο 1985-1995, βάζοντας τις βάσεις της μετεξέλιξης της ΕΟΚ σε Ε.Ε., ο δε Σόιμπλε ως ο ισχυρός υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας σε μια περίοδο οξύτατης οικονομικής κρίσης (2009-2017), που επέβαλλε τη σκληρή εφαρμογή των «κανόνων». Και οι δύο υπήρξαν πολιτικά πρόσωπα: ο Ντελόρ σοσιαλιστής, που διετέλεσε και υπουργός Οικονομικών επί Μιτεράν, ο Σόιμπλε χριστιανοδημοκράτης, και μάλιστα υποστηρικτής του ορντοφιλελευθερισμού.
Γάλλος ο ένας και Γερμανός ο άλλος, σε έναν βαθμό συμβόλισαν τον γαλλογερμανικό άξονα, στον οποίο εν πολλοίς στηρίχθηκε όλο το έργο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – φυσικά μέσα από πολλές αντιθέσεις και εναλλαγές ρόλων. Γιατί σίγουρα πίσω από τις διαφημιστικές ρητορικές φλυαρίες για «κοινό σπίτι» και «σύγκλιση», κάθε πλευρά ενδιαφέρονταν για τα συγκεκριμένα συμφέροντά της. Ειδικά ο Σόιμπλε διαχειρίστηκε μια Ε.Ε. που τελούσε υπό την ηγεμονία της Γερμανίας, εξέλιξη που καταγράφεται μετά την πτώση του Τείχους και την γερμανική επανένωση. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως ο Σόιμπλε είχε πρωταγωνιστήσει στο πλιάτσικο που στήθηκε υπό την ονομασία «ενοποίηση της Γερμανίας», που στην ουσία ήταν για μια προσάρτηση της Ανατολικής Γερμανίας, με την καταλήστευση όσων μπορούσαν να ενσωματωθούν στη δυτικογερμανική οικονομία. Ακολούθησε μια τεράστια απαξίωση κεφαλαίου και μια φτωχοποίηση μεγάλων διαστάσεων του ανατολικογερμανικού πληθυσμού (κατάσταση που δεν έχει ξεπεραστεί μετά από 4 δεκαετίες).
Υπηρέτες μιας πραγματικής σύγκλισης
Και οι δύο κινήθηκαν πάνω στον ίδιο «στίβο», αυτόν μιας παρατεταμένης κρίσης, επέδειξαν δε μια «συνέχεια» σε ένα κεντρικό ζήτημα – δηλαδή την ουσία όλων των πολιτικών που ακολουθήθηκαν, την πανευρωπαϊκή λιτότητα και την απίστευτη συμπίεση της ζωντανής εργασίας σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γηραιάς Ηπείρου (και όχι μόνο).
Και οι δύο σημάδεψαν μια άλλη πραγματική σύγκλιση σε πολιτικό επίπεδο, σύγκλιση πανευρωπαϊκών διαστάσεων, του χώρου της κεντροδεξιάς και του χώρου της κεντροαριστεράς, σε όλες τις παραλλαγές και ποικιλίες. Επιπλέον, δημιούργησαν και τους όρους ενσωμάτωσης κι άλλων χώρων, αριστερών και οικολόγων, που δεν έθεταν σε αμφισβήτηση την κεντρική ιδέα που υπήρχε πίσω από την ΕΟΚ και την Ε.Ε. Με τη σειρά της, η σύγκλιση κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς έδωσε ζωή –πάνω στο έδαφος και με κύριο οδηγό τις πολιτικές της Ε.Ε.– σε αυτό που θα ονομαστεί «ακραίο κέντρο», το οποίο υπηρέτησε και υπηρετεί τόσο τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης όσο και αυτές της ιδιαίτερης ευρωπαϊκής εκδοχής της.
Και οι δύο, με διάφορες αποχρώσεις, υπηρέτησαν τα ιδιαίτερα συμφέροντα του δυτικοευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού τόσο απέναντι στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όσο και στη διάλυση των Βαλκανίων και ιδιαίτερα της Γιουγκοσλαβίας. Υπηρέτησαν τη Νέα Τάξη Πραγμάτων με τους πολέμους σε Ιράκ και Αφγανιστάν, τη ΝΑΤΟποίηση χωρών και την μη απαλλαγή, εν τέλει, της Ευρώπης από την κηδεμονία των ΗΠΑ, καθώς και τη μεταναστευτική πολιτική και την καταστολή στην Ευρώπη-«φρούριο».
Σε λίγους μήνες θα διεξαχθούν ευρωεκλογές μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν έχει καμία σχέση με τις διακηρύξεις ή και τους στόχους που και αυτοί οι δύο είχαν θέσει και προσπαθούσαν να πετύχουν. Δηλαδή σε ένα περιβάλλον όπου οι βάσεις του όλου εγχειρήματος τρίζουν συθέμελα, σε μια κατάσταση που η απόκλιση κι όχι η σύγκλιση είναι το κεντρικό σημάδι, σε μια στιγμή που οι φυγόκεντρες τάσεις δυναμώνουν, και η «συνοχή» και η «αλληλεγγύη» ανάμεσα στα μέλη της Ε.Ε. μοιάζουν με ανέκδοτο. Παρ’ όλα αυτά το «οικοδόμημα» υπάρχει και μπουσουλάει μέσα από παζάρια και αντιθέσεις. Αλλά δεν έχει πνοή, δεν έχει συνοχή, δεν ενδιαφέρει ούτε συγκινεί τους ευρωπαίους πολίτες. Πόσο μάλιστα η περίφημη «ευρωπαϊκή ταυτότητα» ως συλλογική ταυτότητα…
Ο Γαλαντόμος και ο Σκληρός και η ελαφρότητά μας (ως Ελλήνων)
Οι υπηρέτες του ευρωπαϊσμού και της υποτέλειας στη χώρα μας, θρεμμένοι και μοσχευμένοι από τα «πακέτα», τα «προγράμματα», τα «ταμεία ανάπτυξης και ανθεκτικότητας», έκλαψαν και τους δύο εκλιπόντες. Όλοι έσταζαν μέλι για τον Ντελόρ και τα τόσα καλά που έκανε με τα «πακέτα» του, και ωραιοποίησαν όλο το έργο της ευρωποποίησης στη χώρα μας στα χρόνια 1985-1995. Μετά, αφού εξύμνησαν όσο δεν έπαιρνε τον εκλιπόντα –ξεχνώντας τα κύματα λιτότητας που μας έστειλε, την αποβιομηχάνιση, την ερήμωση πόλεων και περιοχών, την καταστροφή της αγροτικής οικονομίας με δόλωμα τις επιδοτήσεις και τόσα άλλα– αποφάνθηκαν με θράσος ότι «έτσι είναι ο έλληνας», σπάταλος και επιπόλαιος, και τα έφαγε τα «πακέτα» στα μπουζουξίδικα της αθάνατης ελληνικής περιφέρειας…
Ας δώσουμε τον λόγο σε δύο διανοούμενους-σχολιαστές. Γράφει λοιπόν ο Τάκης Θεοδωρόπουλος στην «Καθημερινή» (30/12), σε άρθρο με τίτλο «Ο Ντελόρ, ο Σόιμπλε και η Ευρώπη»:
«Η εποχή Ντελόρ προετοίμασε την Ελλάδα για να μπει στην εποχή Σόιμπλε».
Η φράση από μόνη της είναι αληθής, αλλά ο ΤΘ το εννοεί αλλιώς:
«Τα “πακέτα” είχαν γίνει παρανάλωμα στην πορεία του μεθυσμένου καραβιού που ξόδευε χωρίς να παράγει. Το ξόδεμα είχε μετατραπεί σε εθνικό ιδεολόγημα. Συνδυάστηκε με τον μύθο του «βασανισμένου» και «αδικημένου» λαού –αγαπημένο σύνθημα της πασοκοαριστεράς– που είχε έρθει η ώρα του να απολαύσει τη ζωή. Η χώρα μετατράπηκε σε ένα απέραντο “σκυλάδικο”. Είχε δίκιο ο Πάγκαλος όταν είπε πως “όλοι μαζί τα φάγαμε”. Δεν “φάγαμε” όλοι το ίδιο, όμως όλοι φάγαμε κάτι».
Τον δε Σόιμπλε, θα τον παρουσιάσει περίπου ως σωτήρα:
«Δεν ήταν πολιτικός σαν τους άλλους. Ήταν όμως πολιτικός, κοινώς είχε μια συγκεκριμένη ιδέα για την πραγματικότητα που ήταν ταγμένος να υπηρετήσει, την Ευρώπη. Μας βασάνισε, τον αναθεματίσαμε, ήθελε να μας αποβάλει από την τάξη, εντέλει όμως σωθήκαμε».
Μας πόνεσε, μας μαστίγωσε αλλά για το καλό μας, και στον τέλος τον… ερωτευτήκαμε. Πώς το λέμε αυτό το σύμπλεγμα; Της Στοκχόλμης.
Για να καταλήξει:
«Αν μη τι άλλο, παρά τα λάθη τους, κράτησαν και ο ένας και ο άλλος την ευρωπαϊκή συνοχή. Και οφείλουμε να τους αναγνωρίσουμε πως ό,τι έκαναν το έκαναν για να υπηρετήσουν την Ενωμένη Ευρώπη».
Όλα για μια μεγάλη ιδέα, για την οποία εμείς οι χαχόλοι Έλληνες δεν κάναμε τίποτα σοβαρό, ήμασταν βάρος, άχρηστοι, αδιόρθωτοι. Ίσως ο Σόιμπλε να ήταν πιο φιλέλληνας από τους ίδιους τους ιθαγενείς κατοίκους της Ελλάδας…
Ο δεύτερος σχολιαστής, ο Δημήτρης Κ. Ψυχογιός στα «Νέα» (30/12) στο άρθρο «Καρράς, Ντελόρ, Σόιμπλε» στο ίδιο μήκος κύματος γράφει:
«Ο χριστιανός σοσιαλιστής Ζακ Ντελόρ, αν ήξερε τι θα γίνονταν τα πακέτα του, σίγουρα δεν θα τα έστελνε. Ο χριστιανοδημοκράτης Βόλφανγκ Σόιμπλε γνώριζε πώς αξιοποιήθηκαν, πώς αναλώθηκαν τα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρωπαϊκών κονδυλίων που έφθασαν στη χώρα μας. Όλοι γνώριζαν, η “εποχή της ελληνικής (δήθεν) αθωότητας” είχε περάσει».
Αυτά είναι μερικά από τα όσα γράφτηκαν στο ίδιο στυλ εξύμνησης των δύο «οραματιστών και ευρωπαίων» πολιτικών, με παράλληλο βρίσιμο του ελληνικού λαού, που ο αχάριστος τα έφαγε δεξιά κι αριστερά, κι αφού τον έσωσαν τελικά αυτός συνεχίζει να τους βρίζει. Τόσο φτηνά, τόσο ξεδιάντροπα, τόσο χυδαία, με τόση υποτέλεια φέρονται. Και πόση απέχθεια τρέφουν για τον λαό και τα βάσανά του! Μάλιστα του καταλογίζουν τις κύριες ευθύνες για όσα έγιναν.
Από κοντά και όλος ο πολιτικός κόσμος, Ελλάδας και Ευρώπης, εξυμνεί και τους δύο εκλιπόντες, και κυρίως τον Ντελόρ. Δεν θα παραθέσουμε τα όσα λέγουν οι Μακρόν, Μέρκελ, φον ντερ Λάιεν, Σολτς, Λαγκάρντ, Σαρλ Μισέλ, Μαργαρίτης Σχινάς, Κ. Μητσοτάκης, Σ. Κασσελάκης, Ν. Ανδρουλάκης, Κ. Σημίτης και «τα άλλα τα παιδιά». Όλοι θεωρούν σίγουρο πως «γενιές Ευρωπαίων θα συνεχίσουν να επωφελούνται από την κληρονομιά του»…
Ναι, οι ελίτ, οι έλληνες ολιγάρχες έκαναν χρυσές δουλειές τα χρόνια αυτά, και γι’ αυτό υμνούν τους Ντελόρ και Σόιμπλε, τον γαλαντόμο και τον σωτήρα. Μαζί τους πήραν κι αυτοί μέρος στο πλιάτσικο…
Χωρίς πνοή, χωρίς όραμα
Η πολυεπίπεδη κρίση της ευρωενωσιακής Ευρώπης δεν μπορεί να κρυφθεί. Η μονομερής προσκόλληση στον νεοφιλελευθερισμό και τη διαρκή λιτότητα, ως εργαλείων που θα επέτρεπαν ίσως στα ισχυρά ευρωπαϊκά μονοπώλια να δημιουργήσουν μια υπερταχύτητα που θα τους επέτρεπε να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία (χτες) και την Κίνα (σήμερα) αφού έφερε κάποια αποτελέσματα στην διαχείριση της κρίσης, γεωπολιτικά και στρατηγικά, έχει αποτύχει. Ακόμα και ο ρόλος της ηγεμονικής Γερμανίας μετά τη ζώνη του μάρκου και το ευρώ, που της έδωσε πολλά καύσιμα, έχει πλέον φανεί πως δεν μπορεί να τραβήξει το κάρο – όσο κι αν τροφοδοτήθηκε από τις «αποσκευές» του (δηλαδή τον ιδρώτα των εργαζόμενων, τη λεηλασία του ευρωπαϊκού Νότου ή των εκατομμυρίων μεταναστών που χρησιμοποιηθήκαν ως φτηνή εργατική δύναμη). Πλέον αυτή η Ευρώπη έχει φτάσει σε μια κατάσταση που φαίνεται «λίγη» μπροστά στις δυνάμεις που συγκρούονται γεωπολιτικά (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα). Έχει στερέψει από ρεαλισμό, και δεν μπορούν καν να την προβάλλουν ως κάτι πειστικό.
Την ίδια στιγμή η τέτοια διαχείριση της κρίσης δημιούργησε τεράστιες φυγόκεντρες δυνάμεις (πέρα από την Αγγλία), που αποκλίνουν και υπονομεύουν το οικοδόμημα. Η άνοδος της ακροδεξιάς σε ολόκληρη την Ευρώπη, η ολοφάνερη υποταγή της ευρωκρατίας στις πολιτικές των ΗΠΑ στον Ουκρανικό πόλεμο, η έλλειψη συνοχής και τα σοβαρότατα προβλήματα πολιτικής ηγεσίας, όπως και τα αντικρουόμενα συμφέροντα κάθε μέρους της Ε.Ε. (των πιο βασικών εταίρων της), οδηγούν όχι σε περαιτέρω σύγκλιση, αλλά σε βάθεμα της κρίσης της Ε.Ε. Είναι εύστοχη η παρατήρηση του Γ.-Β. Δάβου στο σάιτ Κοσμοδρόμιο, στο ενδιαφέρον άρθρο «Με τους Ντελόρ και Σόιμπλε πεθαίνει και η Ε.Ε. που ξέρουμε;» (2/1/2024), όταν σημειώνει:
«Ίσως ο θάνατος των δύο αυτών εκφραστών της Ε.Ε. όπως τη γνωρίσαμε, να προμηνύει τον ίδιο τον θάνατο της Ε.Ε.».
Η όλη εξέλιξη θέτει προς όλους μας ένα ερώτημα θεμελιώδες: Μπορούμε να φανταστούμε μια Ευρώπη χωρίς Ε.Ε.; Γιατί κατ’ ανάγκη μια απάντηση στο ερώτημα αυτό να ισοδυναμεί με χάος ή βαρβαρότητα; Γιατί να μην φανταστούμε μια άλλη Ευρώπη, μετά από μια μεγάλη αλλαγή –ας μην φοβηθούμε– μετά από μια δημοκρατική επανάσταση, ικανή να σταθεί πραγματικά κοινωνικά, πραγματικά αλληλεγγύα ανάμεσα σε χώρες που θα την αποτελούν, σε ισότιμη βάση, χωρίς ηγεμονικές δυνάμεις; Η τέτοια Ευρώπη πρέπει να απαρνηθεί τον νεοφιλελευθερισμό, την παγκοσμιοποίηση, το αποικιοκρατικό παρελθόν και παρόν της, την υποταγή στις ΗΠΑ, και να αποκτήσει μια νέα θέση σε έναν νέο κόσμο που εκκολάπτεται. Αυτά βεβαίως προϋποθέτουν μια κινητοποιήσει των ευρωπαϊκών λαών και των εργαζομένων σε τελείως διαφορετικές ράγες από αυτές που χάραξε η ΕΟΚ και η Ε.Ε. και όλη η υπερεθνική μονοπωλιακή γραφειοκρατική κρατικότητα που δημιουργήθηκε στις δεκαετίες που μεσολάβησαν.
Ο απολογισμός που δεν γίνεται, τα συμπεράσματα που δεν βγαίνουν
Η σχέση της Ελλάδας με την ΕΟΚ και την Ε.Ε. πρέπει να αποτιμηθεί σε βάθος και με νηφαλιότητα. Η ευρωπαϊκή διάσταση είναι μια καθοριστική διάσταση για την Ελλάδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η σχέση Ελλάδας και ευρωπαϊκών χωρών, ή Ελλάδας και Ε.Ε., πρέπει να περνά μέσα από την υποβάθμιση ή και διάλυση της χώρας, μέσα από το βάθεμα της εξάρτησης και των μεταπρατικών χαρακτηριστικών της, μέσα από τη διαιώνιση της υποτέλειας και την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Ακόμα περισσότερο: η ανάγκη (πολιτική και άλλη) να έχουμε σχέσεις με την Ευρώπη δεν περνά μέσα από την υποχρέωση να προωθηθούν στο εσωτερικό τέτοιες σχέσεις φτωχοποίησης, αφελληνισμού επιχειρήσεων, αποβιομηχάνισης, συρρίκνωσης και σχεδόν διάλυσης της πρωτογενούς παραγωγής, αύξησης των εισαγωγών, υπερδανεισμού, και τελικά υποθήκευσης της χώρας και όλου του δημόσιου πλούτου της. Διότι επί Ντελόρ μπήκαν οι βάσεις, ήταν αυτός που διακήρυττε πως «η εθνική κυριαρχία δεν σημαίνει πλέον πολλά» και πως «για να αντιμετωπίσουμε τις αμερικανικές και ιαπωνικές προκλήσεις πρέπει να γίνουμε υπερεθνικοί».
Ο Ντελόρ μιλούσε τη γλώσσα του ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Η συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν το βασικό, κεντρικό οικονομικό και νευρικό σύστημα του οικοδομήματος της Ε.Ε. Ο Ντελόρ έσπασε τη σαμπάνια στην καθέλκυση του «θωρηκτού» αυτού. Για την Ελλάδα αυτά σήμαιναν εισροές μεν, αλλά και εκροές που κανείς δεν θέλει να θυμάται. Γιατί ούτε ένα ευρώ δεν μπήκε στη χώρα χωρίς να φύγουν πολλαπλάσια ευρώ προς τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, χωρίς να κατακλυστούμε από εισαγωγές από Ευρώπη, χωρίς να εκχωρηθούν όλα τα μεγάλα έργα υποδομών σε μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες (π.χ. γέφυρα Ρίου-Αντιρίου στους Γάλλους, αεροδρόμιο Σπάτων στους Γερμανούς κ.ο.κ.), χωρίς να χρειαζόμαστε τεράστιες εισαγωγικές κτηνοτροφικών και γαλακτοκομικών προϊόντων. Και χωρίς –προσοχή!– να γεμίσει η χώρα χωματερές προϊόντων αγροτικών, χωματερές εργοστασίων που έκλεισαν, χωματερές ανθρώπινες προκειμένου να γίνουν όλα αυτά.
Ναι, οι ελίτ, οι έλληνες ολιγάρχες έκαναν χρυσές δουλειές τα χρόνια αυτά, και γι’ αυτό υμνούν τους Ντελόρ και Σόιμπλε, τον γαλαντόμο και τον σωτήρα. Μαζί τους πήραν κι αυτοί μέρος στο πλιάτσικο. Τα μεγάλα προγράμματα πήγαν στα πολλά λεφτά, και κάτι ψίχουλα λάδωσαν πολλούς μικρούς. Στη συνέχεια η χρηματιστηριοποίηση και ο υπέρμετρος πολυδιαφημιζόμενος δανεισμός έστησαν πρώτα το πάρτι του Χρηματιστηρίου (μεγάλε Σημίτη) και μετά, αφού ο δανεισμός έγινε έξη και τον προσφέρανε απλόχερα κυρίως γαλλικές και γερμανικές τράπεζες μαζί με τους οπερέιτορ τους στη χώρα μας, ήρθε η κρίση του 2010. Ο ΓΑΠ κάλεσε το ΔΝΤ. Και η ΕΚΤ και ο Σόιμπλε, για να μην χαθεί η χώρα (προσοχή, η χρεοκοπημένη χώρα), πρότειναν τα Μνημόνια. Και εν τέλει πέτυχαν να βάλουν στο χέρι όλη τη δημόσια περιουσία της Ελλάδας για 99 χρόνια στα χέρια των Δανειστών, και να εφαρμόσουν την πιο επιθετική και ακραία λιτότητα σε βάρος του ελληνικού λαού.
Οι υμνητές του ευρωπαϊσμού τα ξεχνάνε όλα αυτά. Τώρα πάλι χορεύουν οι «μενουμευρώπη» στους ρυθμούς του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σε κατάσταση που τους τρέχουν τα σάλια, χωρίς να βλέπουν το τι έρχεται γεωπολιτικά και οικονομικά. Μέσα στην τρελή χαρά κορδώνονται για τα επιτεύγματα, ξεχνούν τι έγινε, διασκεδάζουν εφαρμόζοντας –πάντα αλά ελληνικά– το «ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι…».
Μόλις προχτές, ένας συμπολίτης μας 57 χρόνων στην Ελευσίνα, απελπισμένος που έχανε το σπίτι του από τα funds, αφού το έκαψε, τίναξε τα μυαλά του στον αέρα…
