Δεν ξέρω αν η ποίηση είναι φάρμακο, όμως νομίζω σε καιρούς σαν κι αυτούς που ζούμε είναι όπλο και καταφύγιο. Κανένας στίχος δεν «ανατρέπει καθεστώτα», αλλά με τη δύναμή του μπορεί να ανατρέψει τις βεβαιότητες που κουβαλάμε, να ανοίξει ρωγμές για να μπει το φως. Να μας αλλάξει ώστε να αλλάξουμε τον κόσμο…
Η συλλογή της Νίνας Αλέξη «Άνω θρώσκω» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, είναι ένα βιβλίο που ανατρέπει αυτό που έλεγε ο Μπρεχτ για τους «ποιητές που σωπαίνουν». Διότι –πέρα από τις πολλές αρετές και τον πλούτο των συναισθημάτων που μοιράζεται μαζί μας η σημαντική συγγραφέας και ποιήτρια– η ποίησή της δεν στέκει ουδέτερη απέναντι στα πράγματα και «παίρνει θέση», χωρίς να θυσιάζει την τέχνη για τη «στράτευση».
Ανοίγει μια γέφυρα επικοινωνίας με τον αναγνώστη και σχολιάζει με ποιητικό τρόπο τόπους και γεγονότα, μη διστάζοντας να βουτήξει και στα νερά της επικαιρότητας…
Κάθε σελίδα σε καλεί και σε ένα καινούργιο ταξίδι, όπως αυτό με τον «Νίκο Καζαντζάκη στην Άπω Ανατολή», ενώ θεωρώ από τις κορυφαίες στιγμές τα σύντομα στιχουργήματα που με τον τίτλο «Fragmenta II» κλείνουν το βιβλίο…
«Άνω Θρώσκω». Γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο από το ομώνυμο ποίημα για το βιβλίο σας;
Επιλέγοντας τον τίτλο, κ. Στοφόρε, είχα ήδη υπόψη μου τη μεγάλη διαμάχη και αμφισβήτηση που υπάρχει γύρω από τον όρο «άνω θρώσκω». Από αλληγορική άποψη, αμφισβητήθηκε η υπερβατική διάσταση του όρου άνθρωπος, ενώ στη συνέχεια δόθηκαν και νέες ρηξικέλευθες ερμηνείες από τον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς. Από φιλολογική άποψη, σύμφωνα με μία ευρέως αποδεκτή ερμηνεία, η παραδοσιακή ετυμολογία του όρου άνθρωπος, ότι δηλαδή προέρχεται από το άνω θρώσκω, (αναπηδώ, μεταφορικά, ορμώ προς τα επάνω), έχει απορριφθεί.
Ωστόσο, με αντιπροσωπεύει η ερμηνεία του Πλάτωνα στον Κρατύλο, ότι δηλαδή ο άνθρωπος αποτελεί όνομα που προέρχεται από τη φράση, «ο αναθρών ά όπωπε». Σημαίνει αυτόν που στοχάζεται, κάνει παρατηρήσεις για ό,τι έχει δει. Τα ποιήματα που περιέχονται στο «Άνω θρώσκω» κουβαλούν την ιδιότητα του σκεπτόμενου, προβληματισμένου, άλλοτε καταραμένου ανθρώπου από την ίδια του τη μοίρα, ο οποίος παλεύει με στόχο να υπερνικήσει το κακό, που κάποτε είναι η σκοτεινή πλευρά του εαυτού του. Το ζητούμενο; Να ελευθερωθεί απ’ του πολιτισμού το δολερό το δίχτυ. Υπό οποιοδήποτε πρίσμα, για μένα η λέξη «άνω» συνδέεται με το φως, και κάθε τι υψηλότερο από εμάς προκαλεί δέος και αίσθηση ελευθερίας, αναγέννησης. Στα ποιήματά μου υπάρχει αυτή η ενέργεια, η ορμή , είναι ενίοτε κραυγές κι ενίοτε προσευχές. Άλλοτε «κατάκοποι ανεμοστρόβιλοι που λιποθυμούν» όπως γράφω σε ένα ποίημα που αφιερώνω στον αείμνηστο κι αγαπητό φίλο ποιητή, Νάνο Βαλαωρίτη.
Έντονο είναι στο βιβλίο σας το στοιχείο του ταξιδιού. Τι σας γοητεύει περισσότερο στα ταξίδια;
Έχοντας γεννηθεί και ζήσει για περίπου τρεις δεκαετίες στο εξωτερικό, τα ταξίδια αποτέλεσαν ένα σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή μου. Σπουδάζοντας και παραμένοντας πάνω από μία δεκαετία στην Αγγλία, όσα χρήματα μάζευα τα διέθετα σε ταξίδια. Ήταν μεγάλο σχολείο για μένα. Με γοητεύει κάθε προορισμός καθόσον αποτελεί αφετηρία για περαιτέρω εξέλιξη κι αλληλεπίδραση με ανθρώπους διαφορετικών πεποιθήσεων, κουλτούρας, καθώς και η ιστορική διαδρομή των λαών. Μέσω αυτής της διαδικασίας, γίνομαι κοινωνός μιας ευρύτερης κοινότητας ανθρώπων με αποτέλεσμα να κατανοώ βαθύτερα τον εαυτό μου και τους άλλους.
«Για μένα είναι αυτονόητο ως σκεπτόμενος κι ευαίσθητος άνθρωπος να μην μένω απαθής μπρος στις τόσο σοβαρές προκλήσεις που δεχόμαστε»
Θα έλεγα πως υπάρχει κι ένα έντονα πολιτικό στοιχείο στην ποίησή σας. Τι σας κάνει να θίγετε ποιητικά τέτοια ζητήματα;
Όντως, η ποίησή μου είναι και πολιτική αφού αναφέρεται και σε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα όπως πολεμικές συρράξεις, πρόσφυγες, παιδιά-θύματα του πολέμου, άστεγοι, ο ρόλος των ΜΜΕ, καταναλωτικά πρότυπα, το περιβάλλον, η φτωχοποίηση, των οποίων η επίλυση –σχεδόν πάντα– περνάει μέσω πολιτικών αποφάσεων. Για μένα είναι αυτονόητο ως σκεπτόμενος κι ευαίσθητος άνθρωπος να μην μένω απαθής μπρος στις τόσο σοβαρές προκλήσεις που δεχόμαστε. Το ίδιο συμβαίνει και στα θεατρικά μου. Λόγου χάρη, προ εικοσαετίας έγραψα για την κρίση στο Νταρφούρ, Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, κ.ά. Το ζήτημα της Ποντιακής Γενοκτονίας με απασχόλησε και λόγω οικογενειακών καταβολών.
Διαβάζεται η ποίηση σήμερα ή «καταναλώνεται» μέσα σε έναν στενό κύκλο ανθρώπων; Πώς θα μπορούσε να σπάσει τα τείχη που την περιβάλλουν;
Η ποίηση είναι ένα είδος που φαντάζει –δυστυχώς– δύσκολο, ακαταλαβίστικο, στο ευρύ κοινό. Στην Ελλάδα, όπως και στο εξωτερικό, αρκετοί αναφέρονται στην ποίηση χωρίς οι ίδιοι να διαβάζουν. Η χώρα μας διαθέτει μεγάλο αριθμό ποιητών χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως η ποσότητα συμβαδίζει με την ποιότητα. Είναι άκρως θετικό το γεγονός ότι η παράδοση της ποίησης μένει ζωντανή, χωρίς αυτό να δικαιολογεί βέβαια, την ανεπαρκή ποιητική παιδεία των ασχολουμένων με το είδος. Συμφωνώ μαζί σας και θεωρώ κρίμα, ο κύκλος των ποιητών να είναι εξαιρετικά στενός σε σχέση με το αναγνωστικό κοινό. Θαρρώ πως η φωνή του ποιητή οφείλει να είναι ηχηρή. Πιστεύω πως η ποίηση μπορεί να σώσει τον κόσμο, την ψυχή μας. Έχει τη δυναμική να μας κάνει καλύτερους.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται δράσεις γύρω από την ποίηση κι αυτό είναι παρήγορο. Εκτιμώ πως η εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να βελτιωθεί. Να βρεθούν πιο ελκυστικοί τρόποι με χρήση οπτικοακουστικού υλικού που ίσως να περιέχει ένα μεγαλύτερο φάσμα ποίησης-στιχουργικής.
Έχετε δοκιμαστεί σε πολλά είδη του λόγου με επιτυχία. Ποια είναι η δική σας αγάπη;
Έχοντας καταπιαστεί με διάφορα είδη γραφής, το καθένα έχει τη δική του γοητεία. Η γραφή αποτελεί για μένα ιεροτελεστική πράξη. Φέρ’ ειπείν η θεατρική μελέτη, ένα δύσκολο είδος, δίνει την ευκαιρία για έρευνα αρχειακού υλικού, κάποτε υπό αντίξοες συνθήκες, π.χ. (ανυπαρξία θεατρικής βιβλιοθήκης, θεατρικού μουσείου κ.λπ.). Έχεις όμως την ικανοποίηση ότι έβαλες κι εσύ ένα λιθαράκι… Στη συγγραφή ενός θεατρικού έργου, καλείσαι να δημιουργήσεις χαρακτήρες με υπόσταση και να τους εντάξεις σε ένα θεατρικό πεδίο δράσης με πλοκή. Το βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Η ποίηση, ήταν το πρώτο είδος με το οποίο ασχολήθηκα από έξι-επτά ετών, απλούστατα δεν γνώριζα –παρά μόνο χρόνια αργότερα– ότι επρόκειτο για ποίηση. Γράφοντας ποίηση νιώθω ν’ ανοίγουν οι κάλυκες του εγκεφάλου, να εκρήγνυνται ιδέες, ν’ αναμοχλεύονται συναισθήματα, πιστεύω. Μέσω της ποίησης μυούμαι σε μονοπάτια αυτογνωσίας. Της χρωστώ πολλά! Αντιλαμβάνεστε, πως η ποίηση είναι εκείνη που κατέχει πρωτεύουσα θέση στην καρδιά μου.
«Οι σιωπές μας
ουρλιαχτά
στο σύμπαν
που κωφό δεν είναι.»
***
«…Ένοχοι όσοι πιστέψαμε
στα αφτιασίδωτα ψέματα
όσοι χαμογελάσαμε στους δήμιους
του ονείρου.
Ένοχοι όσοι ήπιαμε των αμαρτωλών
το γέλιο
απ’ το ηδύποτο της λήθης
στων βρυκολάκων τις υποσχέσεις
επαναπαυθήκαμε…».
