Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Ζηργάνος-Καζολέας
Ο εκλεκτός συνάδελφος Νικόλας Ζηργάνος με το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα, όχι μόνο μας συναρπάζει, αλλά πραγματικά αναδεικνύει όλες τις κρυφές πτυχές της αρχαιοκαπηλίας που μαστίζει την Ελλάδα ήδη πριν τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Τίτλος «Επιχείρηση “Νόστος” –Ένα χρυσό στεφάνι και μια κόρη για τον Αλέξη Καρρά» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.
Αν και πρόκειται για μυθοπλασία είναι προφανείς οι παραπομπές σε πραγματικές υποθέσεις και πρόσωπα που παίζουν κομβικό ρόλο σε διάφορα κυκλώματα που διακινούν αρχαιότητες. Ο συγγραφέας έχει βαθιά γνώση του αντικειμένου. Άλλωστε η έρευνά του για το διεθνές κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας έχει παρουσιαστεί ήδη στο περιοδικό Έψιλον, στην Εφημερίδα των Συντακτών, στο Solomon, στους N.Y. Times, στον Independent κ.ά. Μάλιστα με την έρευνα του συνέβαλε και στον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων – όπως από το μουσείο Getty.
Η γνώση και το υλικό είναι η βάση, όμως από εκεί και πέρα αναλαμβάνει το συγγραφικό ταλέντο για να μας κρατήσει αδιάπτωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα.
Ένα άρτιο αστυνομικό μυθιστόρημα, δείγμα της ακμής του είδους στη χώρα μας, το οποίο ταυτόχρονα αφυπνίζει και μας προσφέρει σημαντικές γνώσεις ώστε να κατανοήσουμε τη σημασία της προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και να αντιμετωπίσουμε τους μηχανισμούς που την επιβουλεύονται.
Μια ακόμη αποκαλυπτική ματιά ρίχνει το βιβλίο στους ανθρώπους που θεωρητικά και τυπικά είναι οι διώκτες της αρχαιοκαπηλίας, όμως πολλές φορές διώκτες και διωκόμενοι είναι μάλλον… συνέταιροι.
Παράλληλα ο συγγραφέας, με πολυετή επαγγελματική εμπειρία, μας δείχνει αι τι ακριβώς συμβαίνει στα παρασκήνια των Μέσων Ενημέρωσης και του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζουν ή «θάβουν» ειδήσεις. Τα κίνητρα δεν έχουν καμία σχέση με την ενημέρωση του κοινού, αλλά συνήθως πίσω από τα τρανταχτά δημοσιεύματα κρύβονται μπίζνες και εκβιασμοί.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν και κάποιοι Δον Κιχώτες δημοσιογράφοι που επιμένουν να τα βάζουν με τους ανεμόμυλους.
Με την αυριανή εκλογική αναμέτρηση η συνέντευξη αυτή έχει τη δική της επικαιρότητα. Είναι γνωστές οι σχέσεις της οικογένειας Μητσοτάκη με την… αρχαιολογία!
«Υπήρχε συνειδητή προσπάθεια κάποιοι ήρωες που συνδέονται ή εκπροσωπούν συστήματα εξουσίας να αποπνέουν αυτήν τους την ιδιότητα, τον κυνισμό, την αλαζονεία, την εγωπάθεια, χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών καρεκλοκένταυρων, ακόμη και τη διαφθορά»
Πώς ήρθε η απόφαση να γράψεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα;
Όταν έκανα την έρευνα για το παγκόσμιο δίκτυο της αρχαιοκαπηλίας, όταν κατάλαβα πόσο στενά ήταν συνδεδεμένοι με το οργανωμένο έγκλημα οι αξιοσέβαστοι «νόμιμοι» αρχαιοπώλες (dealers) της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και μεγάλα Μουσεία και κορυφαίοι συλλέκτες, τότε άρχισε να μου μπαίνει στο μυαλό η ιδέα να αποτυπωθεί αυτή η σύνδεση όχι μόνο σε ρεπορτάζ αλλά και σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Παράλληλα, με ενδιέφερε εδώ και χρόνια, από τις αποστολές μου στα Βαλκάνια της δεκαετίας του ’90, η σχέση του οργανωμένου εγκλήματος με την πολιτική. Πιστεύω ότι αυτές οι διασυνδέσεις μπορούν να αποδοθούν καλύτερα μέσα από τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος. Δυστυχώς στην εποχή μας γίνονται όλο και πιο επίκαιρα αυτά τα θέματα.
Στη λογοτεχνία, αντίθετα από τη δημοσιογραφία, δεν υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Η μυθοπλασία είναι η πραγματικότητα του συγγραφέα.
Χρησιμοποίησα πρωτογενές υλικό (ρεπορτάζ) από πραγματικές ιστορίες, αλλά και από ιστορίες που θα μπορούσε να έχουν συμβεί καθώς και από άλλες που δεν συνέβησαν ποτέ.
Ακόμη και τα ονόματα, ή διάφορες λεπτομέρειες που δίνονται, «φωτογραφίζουν» πρόσωπα, όπως ενός «γνωστού ποινικολόγου», υπουργών κ.ά. Κλείνεις κάπως το μάτι στον αναγνώστη;
Δεν ταυτίζω κανέναν ήρωα του μυθιστορήματος με υπαρκτά πρόσωπα. Φυσικά, οι ήρωές μου δεν πλάστηκαν εν κενώ. Υπάρχουν αχνές αναφορές, κάποιες πιο αδρές, όμως οι ήρωες είναι αυθεντικοί, δηλαδή μοναδικοί, προϊόντα μυθοπλασίας. Ταυτόχρονα, υπήρχε συνειδητή προσπάθεια κάποιοι ήρωες που συνδέονται ή εκπροσωπούν συστήματα εξουσίας να αποπνέουν αυτήν τους την ιδιότητα, τον κυνισμό, την αλαζονεία, την εγωπάθεια, χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών καρεκλοκένταυρων, ακόμη και τη διαφθορά. Αυτό που αναγνωρίζουν οι αναγνώστες δεν είναι συγκεκριμένα πρόσωπα αλλά η αρνητική τους αύρα, η οποία τους είναι οικεία.
Ποια πιστεύεις πως είναι τα κυριότερα εμπόδια για όσους προσπαθούν να σταματήσουν το εμπόριο αρχαιοτήτων, την αρχαιοκαπηλία;
Δεν υπάρχει μακροπρόθεσμο και συνολικό σχέδιο, η αστυνομία είναι υποστελεχωμένη, δεν προωθείται η διεθνική συνεργασία ιδίως με τους Ιταλούς που έχουν μια υποδειγματική υπηρεσία, δεν αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για αλλαγή των κανονισμών που διέπουν τη διακίνηση και εμπορία αρχαιοτήτων, δεν υπάρχει θεσμική μνήμη στις υπηρεσίες, καθώς οι αστυνομικοί και οι αρχαιολόγοι μετατίθενται μόλις αρχίσουν να καταλαβαίνουν πώς λειτουργεί το κύκλωμα. Δεν πιστεύω ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά για να διευκολυνθούν κάποιοι, έχω όμως καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η δίωξη της αρχαιοκαπηλίας βρίσκεται χαμηλά στην ατζέντα και η λειτουργία των αρχών συνάδει με τον τρόπο που λειτουργεί παραδοσιακά η ελληνική δημόσια διοίκηση. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις, αλλά η προσπάθεια αυτή απαιτεί συντονισμό πολλών υπηρεσιών, της αστυνομίας, της εισαγγελίας, του υπουργείου Πολιτισμού και αυτό συμβαίνει σπανίως.
Είναι όμως παράδοξο, να ζητάμε –και δικαίως– τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα και την ίδια στιγμή να μην κάνουμε όσα απαιτούνται για να μην εξάγονται παράνομα από τη χώρα πολιτιστικοί θησαυροί.
Θα υπάρξει και συνέχεια στο βιβλίο σου; Θα δούμε κι άλλες περιπέτειες του Αλέξη Καρρά;
Από όσα γνωρίζω, ο Καρράς βρίσκεται για διακοπές στη Φολέγανδρο. Όταν επιστρέψει θα το συζητήσουμε.
