Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Με την ανακάλυψη χιλιάδων εξωπλανητών, οι αστρονόμοι επικεντρώνονται πλέον στον εντοπισμό καθαρών βιοϋπογραφών – χημικών δεικτών σε πλανητικές ατμόσφαιρες που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν την παρουσία ζωής.
Μια πρόσφατη μελέτη από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Riverside (UCR), υποδηλώνει ότι τα μεθυλαλογονίδια μπορεί να είναι μια τέτοια βιοϋπογραφή.
Αυτά τα αέρια, που αποτελούνται από ένα άτομο άνθρακα και τρία άτομα υδρογόνου συνδεδεμένα με ένα αλογόνο, παράγονται με φυσικό τρόπο στη Γη από βακτήρια, φύκια, μύκητες και ορισμένα φυτά. Τα σημερινά τηλεσκόπια μας, συμπεριλαμβανομένου του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb (JWST), δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρά για να τα ανιχνεύσουν σε εξωπλανήτες που έχουν το μέγεθος της Γης. Αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι μια διαφορετική κατηγορία πλανητών -οι Υκεάνιοι κόσμοι- θα μπορούσε να δώσει μια λύση.
Στο κυνήγι της εξωγήινης ζωής, οι επιστήμονες βασίζονται στην εύρεση μορίων που παράγονται κυρίως από βιολογικούς οργανισμούς. Παραδοσιακά, αέρια όπως το οξυγόνο, το μεθάνιο και οι υδρατμοί θεωρούνται πολλά υποσχόμενα βιογραφικά στοιχεία, αλλά δεν αποτελούν οριστική απόδειξη της ζωής, καθώς μπορούν να δημιουργηθούν και μέσω γεωλογικών και ατμοσφαιρικών διεργασιών.
Τα μεθυλαλογονίδια, ωστόσο, είναι διαφορετικά. Αυτά τα αέρια απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα της Γης μέσω βιολογικής δραστηριότητας. Αυτό τα καθιστά ιδιαίτερα πολύτιμα ως πιθανές βιοϋπογραφές. Η ανίχνευση μεθυλαλογονιδίων στην ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη, θα μπορούσε να υποδηλώνει έντονα την παρουσία ζωής.
Mελέτη υποδηλώνει ότι οι Υκεάνιοι πλανήτες, οι οποίοι είναι πλούσιοι σε νερό κόσμοι, που περιφέρονται γύρω από τους κόκκινους νάνους αστέρες «κόκκινους νάνους» (σ.σ. γνωστοί και ως νάνοι αστέρες φασματικού τύπου Μ), δύνανται να παρέχουν ιδανικές συνθήκες για τη συσσώρευση αυτών των αερίων σε ανιχνεύσιμες ποσότητες. Το JWST έφερε επανάσταση στην έρευνα για εξωπλανήτες παρέχοντας λεπτομερείς παρατηρήσεις ατμοσφαιρών, αλλά ακόμη και το JWST έχει όρια.
Το μέγεθος μετράει: Οι εξωπλανήτες που έχουν το μέγεθος της Γης είναι πολύ μικροί για να τους παρατηρήσει απευθείας το JWST. Μπορεί να ανιχνεύσει ατμοσφαιρικές υπογραφές από μεγαλύτερους γίγαντες αερίου, αλλά η ανάλυση μικρότερων βραχωδών πλανητών παραμένει μια σημαντική πρόκληση.
Ισχύς σήματος: Ακόμα κι αν υπάρχουν μεθυλαλογονίδια στην ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη, η συγκέντρωσή τους μπορεί να είναι πολύ χαμηλή για ανίχνευση από το JWST – υπό τις τρέχουσες τεχνικές που χρησιμοποιεί.
Παρεμβολές: Πολλοί πολλά υποσχόμενοι εξωπλανήτες περιφέρονται γύρω από κόκκινους νάνους αστέρες, οι οποίοι παράγουν έντονη ακτινοβολία και ατμοσφαιρικό θόρυβο που θα μπορούσαν να «κρύψουν» πιθανές βιοϋπογραφές.
Υκεάνιοι πλανήτες: Νέα ελπίδα για εντοπισμό εξωγήινης ζωής
Υκεάνιος πλανήτης ονομάζεται ο τύπος εξωπλανήτη ο οποίος διαθέτει ωκεάνιο φλοιό που καλύπτει όλη την επιφάνειά του και ατμόσφαιρα πλούσια σε υδρογόνο – εξ ου και η ονομασία του «Υκεάνιος»: υδρογόνο + ωκεανός.
Ο όρος «Υκεάνιος πλανήτης» δημιουργήθηκε το 2021 από μια ομάδα ερευνητών εξωπλανητών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε στο The Astrophysical Journal στις 31 Αυγούστου 2021.
Η ζωή σε έναν τέτοιο κατά πάσα πιθανότητα θα είναι υδρόβια, καθώς άλλα είδη ζωής θα ήταν δυσκολότερο να αναπτυχθούν σε αυτό το περιβάλλον. Συνήθως είναι μεγαλύτεροι σε σχέση με κοινούς βραχώδεις πλανήτες.
Το 2023, το JWST παρατήρησε τον Υκεάνιο πλανήτη K2-18b. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του πλανήτη ήταν η ανίχνευση διμεθυλοσουλφιδίου (DMS) – μια χημική ένωση που σχετίζεται με τη ζωή στη Γη. Παραμένει μυστήριο το αν όντως υπάρχει ζωή σε αυτόν τον πλανήτη, καθώς βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα που απέχει 120 έτη φωτός από τη Γη, με αποτέλεσμα να μην είναι τεχνικά εφικτό για την ανθρωπότητα να το διαλευκάνει – τουλάχιστον προς το παρόν.
Συνοπτικά οι ιδιότητές τους:
Ο φλοιός τους καλύπτεται από ωκεανό.
Έχουν ατμόσφαιρες πλούσιες σε υδρογόνο. Οι ατμόσφαιρες στους Υκεάνιους πιστεύεται ότι αποτελούνται από υδρογόνο, ήλιον και υδρατμούς.
Σκοτεινοί Υκεάνιοι εκτιμάται πως βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τους προαναφερθέντες ερυθρούς νάνους. Οι ερυθροί νάνοι είναι ο πιο κοινός τύπος άστρων στον γαλαξία μας.
Θεωρούνται πολλά υποσχόμενοι πλανήτες για αναζήτηση ζωής πέρα από τη Γη. Οι Υκεάνιοι πλανήτες έχουν τα συστατικά που είναι απαραίτητα για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένου του υγρού νερού, της ενέργειας και των οργανικών μορίων.
Οι ατμόσφαιρές τους εκτιμάται πως έχουν λιγότερο μεθάνιο και αμμωνία από ό,τι πλανήτες όπως ο Ποσειδώνας.
Τοξική σκόνη, νέα απειλή για τους αστροναύτες στον Άρη
Τα πληρώματα των μελλοντικών αποστολών στον Άρη θα είχαν να αντιμετωπίσουν την τοξική απειλή της κόκκινης σκόνης. Η αρειανή σκόνη, πλούσια σε πυριτικά πετρώματα, υπερχλωριώδη ιόντα, γύψο και νανοσωματίδια σκουριάς, θα μπορούσε ακόμα και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του πληρώματος, γράφουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση GeoHealth.
«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά τους πνεύμονες των αστροναυτών. Δεδομένου ότι είναι τόσο λεπτόκοκκη, η σκόνη αναμένεται να παραμένει στους πνεύμονες και ένα μέρος θα απορροφηθεί στην κυκλοφορία του αίματος» δήλωσε στο CNN ο Τζάστιν Ουάνγκ του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Σε αντίθεση με την άμμο και τη σκόνη της Γης, η οποία αποτελείται από σωματίδια που έχουν λειανθεί λόγω της διάβρωσης από το νερό και τον άνεμο, η άμμος σε άλλα σώματα του Ηλιακού Συστήματος αποτελείται από εξαιρετικά αιχμηρούς κόκκους.
Κανείς δεν είχε προβλέψει ότι η σκόνη θα ήταν πρόβλημα για τις αμερικανικές αποστολές Apollo που μετέφεραν τους πρώτους ανθρώπους στο φεγγάρι τη δεκαετία του 1960. Η σεληνιακή σκόνη κολλούσε στις στολές των αστροναυτών, περνούσε στο σκάφος και προκαλούσε βλάβες στον εξοπλισμό, ενώ τα πληρώματα διαμαρτύρονταν για ερεθισμό των ματιών και της μύτης.
Το πρόβλημα θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ χειρότερο στον Άρη, όπου η σκόνη είναι όχι μόνο τραχιά αλλά και τοξική. Το γεγονός ότι ο πλανήτης τυλίγεται συχνά από αμμοθύελλες δεν βοηθά την κατάσταση.
«Οι αστροναύτες κινδυνεύουν ήδη από πνευμονική ίνωση λόγω της έκθεσης σε ακτινοβολία κατά το ταξίδι» είπε ο Ουάνγκ, αναφερόμενος σε μια ανίατη πάθηση κατά την οποία τα κύτταρα των πνευμόνων αντικαθίστανται από ουλώδη ιστό.
«Το πυρίτιο και τα οξείδια του σιδήρου μπορούν να προκαλέσουν πνευμοπάθεια , ενώ ακόμα τα τοξικά υπερχλωρικά ιόντα που ανιχνεύονται στην αρειανή επιφάνεια σε μεγάλες συγκεντρώσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν δυσλειτουργία του θυρεοειδή και απλαστική αναιμία, μια πάθηση στην οποία μειώνεται η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Οι συντάκτες της μελέτης εκτιμούν ότι η τοξική σκόνη θα ήταν μεν σοβαρό πρόβλημα, θα μπορούσε όμως να αντιμετωπιστεί με φίλτρα υψηλής τεχνολογίας.
Όπως είπε ο Ουάνκ, «αν και η αρειανή σκόνη δεν πρόκειται να είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μια αποστολή στον Κόκκινο Πλανήτη, αποτελεί οπωσδήποτε έναν κίνδυνο ».
Συνετρίβη ο πρώτος δορυφορικός εμπορικός πύραυλος της Ευρώπης
Η γερμανική εταιρεία Isar Aerospace πραγματοποίησε την πρώτη δοκιμαστική εκτόξευση του πυραύλου Spectrum στις 30 Μαρτίου 2025 από το Διαστημικό Κέντρο Andøya στη Νορβηγία. Ο πύραυλος, μήκους 28 μέτρων, σχεδιάστηκε για να θέτει μικρούς και μεσαίου μεγέθους δορυφόρους σε τροχιά.
Παρά την απογείωση υπό καλές καιρικές συνθήκες, περίπου 30 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, ο πύραυλος έχασε τον έλεγχο και συνετρίβη κοντά στην εξέδρα εκτόξευσης.
Ο μη επανδρωμένος πύραυλος Spectrum παρουσιάστηκε ως η πρώτη απόπειρα τροχιακής πτήσης που προέρχεται από την Ευρώπη.
Παρά την αποτυχία, η Isar Aerospace χαρακτήρισε την αποστολή επιτυχημένη, καθώς επιτεύχθηκαν βασικοί στόχοι, όπως η καθαρή απογείωση και η επικύρωση του Συστήματος Τερματισμού Πτήσης. Η εταιρεία τόνισε ότι η δοκιμή παρείχε πολύτιμα δεδομένα για μελλοντικές εκτοξεύσεις.
Ο πύραυλος Spectrum δεν μετέφερε φορτίο στην παρθενική του πτήση.
Η εταιρεία, με έδρα το Μόναχο, είχε δηλώσει προηγουμένως ότι θα θεωρούσε επιτυχημένη μια πτήση διάρκειας 30 δευτερολέπτων. Αν και η πρώτη της αποστολή δεν είχε ως στόχο να φτάσει σε τροχιά, η δοκιμή σηματοδότησε την πρώτη εμπορική τροχιακή εκτόξευση από εξέδρα εκτόξευσης στην Ευρώπη.
Η πρώτη απόπειρα εκτόξευσης, στις 24 Μαρτίου, είχε ακυρωθεί λόγω ισχυρών ανέμων.
