Αν η συκοφαντία από τη Δεξιά ήταν αναμενόμενη, η Γκρέτα δεν γλίτωσε ούτε από την «αριστερή» λοιδορία. Στο «Δρόμο της Αριστεράς» διάβασα το κείμενο του Γάλλου φιλόσοφου Μισέλ Ονφρέ ο οποίος αποκαλεί την Γκρέτα Τούνμπεργκ «cyborg», δηλαδή ένα μηχανοποιημένο και τηλεκατευθυνόμενο ον, που «έχει ένα πρόσωπο που αγνοεί κάθε συναίσθημα», «δεν γελάει», «μοιάζει με αυτές τις κούκλες με σιλικόνη που προαναγγέλλουν το τέλος του ανθρώπου και την έλευση του μετα-ανθρώπου», «δεν πάει στο σχολείο της τις Παρασκευές, θυσιάζοντας αυτά που θα μπορούσε να μάθει, για να σώσει τον πλανήτη» και «όταν μιλάει λέει ‘‘εμείς τα παιδιά’’, αλλά ποιος πολιτισμός οικοδομήθηκε ποτέ από παιδιά; Ο κόσμος ανάποδα! Και μάλιστα από παιδιά που δηλώνουν ότι δεν δίνουν δεκάρα για το σχολείο και ότι έχουν το δικαίωμα να το εγκαταλείψουν για ένα χρόνο, πριν ακόμα πάρουν απολυτήριο γυμνασίου»!
Τι διαφορά έχει η χολή του Ονφρέ από τη χολή του Maxime Bernier του Λαϊκού Κόμματος του Καναδά που έλουσε την Γκρέτα με τους χαρακτηρισμούς «διανοητικά ασταθής», «αυτιστική», «βασανιστική-καταπιεστική», που πάσχει από διατροφικές ανωμαλίες, κατάθλιψη και λήθαργο;
Πιο σεμνά, ο υπερσυντηρητικός Christopher Caldwell του The Weekly Standard κατηγορεί την Γκρέτα Τούνμπεργκ ότι βρίσκεται «σε αντίθεση με τη δημοκρατία». Και ότι τα παιδιά της ηλικίας της «δεν ξέρουν πολλά από τη ζωή∙ ο τρόπος που βλέπουν τον κόσμο δεν είναι ρεαλιστικός και οι προτεραιότητές τους δεν έχουν μέτρο». Όπως επισημαίνει ο Binoy Kampmark στο Counterpunch, η τακτική αυτή είναι τυπικά γνώριμη: Αφήστε τα αυτά για τους πεπειραμένους που προκάλεσαν τη ζημιά. Αυτοί ξέρουν καλύτερα. Τα ίδια λένε και οι συντηρητικοί βουλευτές της Δεξιάς και της Άκρας Δεξιάς που αρνήθηκαν να παραστούν στην ομιλία της Τούνμπεργκ στην Γαλλική Εθνοσυνέλευση κατηγορώντας την Γκρέτα και τα νεαρά παιδιά που κινητοποιούνται ότι τρομοκρατούν τον κόσμο με την κινδυνολογία τους για τον πλανήτη.
Ο Ονφρέ είναι μέρος του προβλήματος που έχει η ευρωπαϊκή Αριστερά και η ευρωπαϊκή διανόηση. Μια αποσαθρωμένη Αριστερά, αποκομμένη από τις κοινωνίες και από τις εξελίξεις που προσπαθεί να επιβιώσει είτε μέσα από την καθολική ενσωμάτωσή της στο σύστημα το οποίο ήταν προορισμένη να ανατρέψει είτε μέσα από θεωρητικές αναλύσεις που είναι χρήσιμες αλλά πρακτικά περιορισμένης εμβέλειας είτε μέσα από την φοβική εμμονή στο παρελθόν το οποίο διασώζεται ως μνήμη. Μια Αριστερά με παμπάλαιο λειτουργικό που δεν μπορεί να συντονιστεί με τις ιδιαιτερότητες και τις τάσεις του σύγχρονου κόσμου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ονφρέ στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας είχε ψηφίσει τον Μπεζανσενό για πρόεδρο, υποψήφιο της τροτσκιστικής οργάνωσης «Επαναστατική Κομμουνιστική Λίγκα». Τόσο καινοτόμος!
Οι δε πανεπιστημιακοί της Δεξιάς, μαζί με συγγραφείς και δημοσιογράφους, μπλεγμένοι ως τα μπούνια στα δίχτυα του αναθεωρητισμού της Ιστορίας, στην προσπάθειά τους να δικαιώσουν την αποικιοκρατία, τον ιμπεριαλισμό και το νεοφιλελευθερισμό, φοβούνται και αντικρούουν όπως-όπως κάθε τι σε επίπεδο αντιλήψεων και δράσεων που μπορεί να αμφισβητήσει και να κλονίσει περαιτέρω το σύστημα το οποίο ήδη μπάζει νερά από τις ρωγμές που σκάνε στο κρύο σώμα του. Η αλήθεια, η επιστημονική, είναι μεγάλος εχθρός τους.
Για πολλούς λόγους, οι βολεμένοι Ευρωπαίοι διανοούμενοι, αριστερής ή δεξιάς κοπής, δεν νιώθουν άνετα με τα ρεύματα που ξεπηδούν από τα κοινωνικά στρώματα και τις εκφάνσεις του ριζοσπαστισμού που εκδηλώνονται απρόβλεπτα και οπουδήποτε, από τα ώριμα Κίτρινα Γιλέκα ως τις ανώριμες Γκρέτες.
Το φράγμα ράγισε
Η Γκρέτα είναι σαν το παιδί που φέρνει στο χωριό το μήνυμα ότι το φράγμα έχει ραγίσει και στάζει που σημαίνει ότι μπορεί να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή και το νερό να παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του, αλλά οι μεγάλοι στο καφενείο, τόσο αυτοί που έχουν χτίσει το φράγμα και είναι υπεύθυνοι για τη λειτουργία του όσο κι αυτοί που είναι οι παράγοντες του χωριού και πολιτικολογούν αρειμανίως, το αποπαίρνουν, του ρίχνουν και μια σφαλιάρα για να μην ασχολείται με τις υποθέσεις των μεγάλων και να μην μπλέκεται στα πόδια τους διαταράσσοντας την κανονικότητά τους και ενσπείροντας ζιζάνια στους μακάριους κατοίκους.
Δεν ξέρω τι θα κάνει η Γκρέτα όταν μεγαλώσει. Αν θα αντέξει την υπερπροβολή της. Αν θα παραμείνει ακτιβίστρια ή θα πιάσει δουλειά σε ΜΚΟ ή στην Apple, που εξακολουθεί να εφαρμόζει τη γραμμή του Steve Jobs, να προσλαμβάνει ευφυείς και ταλαντούχους νέους που εγκαταλείπουν τις σπουδές τους για να ασχοληθούν με κάτι πιο δημιουργικό και καινοτόμο. Αυτό που έχει σημασία, σήμερα, είναι ότι η νεαρή Γκρέτα έχει ανακηρυχτεί σημαιοφόρος του αγώνα για την κλιματική αλλαγή, ένα από τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά που απεργούν και φωνάζουν στους κηδεμόνες τους να δράσουν για την αντιμετώπιση της συντελούμενης καταστροφής. Αν το έκαναν αυτό όπως όφειλαν οι γονείς τους, ίσως να μην το σκέφτονταν καν τα παιδιά τους.
Αδιάκοπα, σε δεκάδες μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, της Ελβετίας, της Σουηδίας, της Βρετανίας, της Γαλλίας και άλλων χωρών που βρίσκονται στον μητροπολιτικό πυρήνα της Ευρώπης, παρατηρείται μία μεγάλη κινητικότητα από τους νέους, και δη τους μαθητές των γυμνασίων και των λυκείων που με ευφάνταστους και ζωηρούς τρόπους βάζουν τις κοινωνίες ενώπιον των ευθυνών τους για την κλιματική αλλαγή και για όλα τα συμπαρομαρτούντα.
Ως αποτέλεσμα, το μήνυμα για την προσωπική ευθύνη και συμμετοχή στην καταστροφή του περιβάλλοντος περνάει σε όλο και μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας. Το ταξίδι της Γκρέτας στη Νέα Υόρκη με ιστιοφόρο που παρείχε ο ΟΗΕ και όχι με αεροπλάνο, άγγιξε πάρα πολλούς πολίτες στην Ευρώπη. Σε άρθρο του περιοδικού Time (19 Αυγ. 2019), παρουσιάζονται τα πρώτα καταγεγραμμένα στοιχεία από τον αντίκτυπο του μηνύματος στις σκανδιναβικές και βόρειες χώρες. Η ντροπή να πετάς με αεροπλάνο (flygskam) και αντ’ αυτού να προτιμάς το τρένο (tagskryt) έχει κιόλας απτά αποτελέσματα. Ήδη υπολογίζονται σε 100.000 οι επιβάτες που αντικατέστησαν τα αεροπορικά τους ταξίδια με το τρένο στη Σουηδία και η γραμμή Μάλμο-Βερολίνο είναι φουλ. Αντίστοιχες είναι οι τάσεις στη Φινλανδία, τη Γερμανία, τη Δανία κι αλλού. Η αυστριακή εταιρεία τρένων ÖBB έχει απότομη αύξηση επιβατών της τάξης του 10%, ενώ οι εσωτερικές πτήσεις στη Σουηδία παρουσίασαν μείωση 4,5%.
Και τα παιδιά έχουν κιόλας προχωρήσει παραπέρα. Είναι πιο ευαίσθητα στη βία που με φανερό και συγκαλυμμένο τρόπο κατακλύζει τις αναπτυγμένες κοινωνίες. Τη βία από την υπερθέρμανση, αλλά και τη βία από την ανεργία, τα χρέη, τη μόλυνση των ποταμών και λιμνών ή τη βία από τις καρκινογενέσεις που έχουν σχέση με τα χημικά στα τρόφιμα. Γίνονται vegan όχι για θρησκευτικούς λόγους, όπως είναι εν μέρει οι μουσουλμάνοι με τα γουρούνια και οι ινδουιστές με τις αγελάδες, ούτε μόνο για λόγους ζωοφιλικούς, αλλά για λόγους υγείας ατομικής και περιβαλλοντικής.
Είναι γνωστό ότι ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται, το ένα τρίτο των τροφίμων από τα ράφια των σουπερμάρκετ καταλήγει στις χωματερές! Εκατομμύρια αγελάδες επηρεάζουν με τα αέρια τους το φαινόμενο του θερμοκηπίου, για να τρώνε κάθε μέρα κρέας οι εύποροι των μητροπόλεων. Τα κοτόπουλα και οι γαλοπούλες παχαίνουν με ορμόνες και αντιβιοτικά σε λίγες βδομάδες. Ο καρκίνος θερίζει τους καταναλωτές με βασική αιτία, επιστημονικά αποδεδειγμένη, τα χημικά λιπάσματα και τα παρασιτοκτόνα σαν το Roundup.
Τα παιδιά σήμερα ξέρουν και καταλαβαίνουν. Δεν είναι ηλίθια και δεν είναι συμβιβασμένα με την προοπτική να πεθάνουν από την οικολογική καταστροφή ούτε έχουν αποδεχτεί ηττημένα -όπως πολλοί αριστεροί του συρμού- ότι δεν υπάρχει εναλλακτική.
Ήδη, τα παιδιά σαν την Γκρέτα ανακάτεψαν δυνατά την τράπουλα και μας βάζουν ενώπιον των ευθυνών μας, πράγμα καθόλου αμελητέο…
Ναι, τα παιδιά!
Ο Πασκάλ Ρισέ του γαλλικού περιοδικού «L’Obs» έγραψε: «Η Γκρέτα είναι η φωνή της κακής μας συνείδησης… Είναι ένα παιδί-θαύμα, σαν το αστικό μύθο του Γάλλου φιλοσόφου Ρολάν Μπαρτ. Χωρίς να υποτιμά την αξία των ισχυρών, κατορθώνει, παρ’ όλα αυτά, να τους καυτηριάζει με την απαλή φωνή της.» (Βήμα, Ιουλία Βαλισσαράτου, 25/8/19)
«Μερικοί άνθρωποι και ορισμένες εταιρείες, κάποιοι διαμορφωτές γνώμης, ξέρουν ακριβώς πόσες ανεκτίμητες αξίες έχουν θυσιάσει για να κερδίζουν ένα πακτωλό χρημάτων. Και νομίζω ότι εσείς εδώ ανήκετε σε αυτούς τους ανθρώπους», είπε η Τούνμπεργκ στους καπιταλιστές, στο Νταβός, τον περασμένο Γενάρη.
Υπάρχουν σοβαροί φορείς, όπως το κίνημα Extinction Rebellion, που αγωνίζονται σε Ευρώπη και ΗΠΑ, αλλά οι φωνές των μαθητών μπορεί να κάνουν τη διαφορά!
Τα παιδιά της ψηφιακής εποχής δεν είναι ασυναίσθητα και αναίσθητα, απλά είναι παιδιά της νέας εποχής την οποία οι μεγαλύτεροι δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν ή προσπαθούν να την εξορκίσουν. Ένα νήπιο σήμερα χειρίζεται τα ψηφιακά γκάτζετ με μεγαλύτερη άνεση από τους περισσότερους ενήλικες.
Οι συντηρητικοί που έμαθαν «αλλιώς», δεξιοί κι αριστεροί, αρνούνται, διστάζουν και δυσκολεύονται με τον τεχνολογικό πολιτισμό που τα νέα παιδιά έχουν για παιχνίδι, ενώ αποδέχονται ως φυσικές ή ως αναγκαίο κακό τις δυσλειτουργίες και καταστροφικές συνέπειες του καπιταλιστικού συστήματος, σχεδόν μοιρολατρικά. Ακόμα και πολλοί απ’ αυτούς που έχουν δώσει αγώνες για το περιβάλλον, τα δάση, τα πλαστικά ή τα πυρηνικά, αυτοαναιρούνται από τις υπόλοιπες επιλογές τους. Για παράδειγμα, οι Πράσινοι της Γερμανίας και της Γαλλίας που διαμαρτύρονταν για τους πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές ή χλιαροί επικριτές των πολέμων και των βομβαρδισμών με απεμπλουτισμένο ουράνιο που εξαπέλυσαν οι μητροπόλεις στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, τη Λιβύη, τη Συρία κ.λπ. Οπότε η αξιοπιστία τους δικαίως αμφισβητείται.
Όλοι αυτοί οι «παιδαγωγοί» που επιτίθενται στα παιδιά, αγνοούν ότι η Χάρτα του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού κατοχυρώνει «το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης» που περιλαμβάνει «την ελευθερία να αναζητά, να λαμβάνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες κάθε είδους, ανεξάρτητα από σύνορα, είτε προφορικά είτε γραπτά, μέσω των τεχνών ή κάθε μέσου επικοινωνίας που το παιδί επιλέγει».
«Η μικρή Γκρέτα εμπνέει μια σοφία. Είναι μια έφηβη που μεγάλωσε απότομα, όπως ακριβώς ωριμάζουν οι άνθρωποι που πρέπει να αντιμετωπίσουν μια απώλεια ή ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα», γράφει ένας σχολιαστής στη Guardian.
Και ποιοι μιλάνε;
Μιλάμε εμείς; Εμείς που αφήνουμε στις επόμενες γενιές ερείπια, ηθικά, πολιτικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά; Μόνο συμβιβασμούς, δοσοληψίες και ιδιοτέλειες βλέπουν τα παιδιά με τους εκπροσώπους που οι γονείς τους ψηφίζουν. Τι έχει μείνει όρθιο για να είναι δελεαστικό στους νέους; Ο ρατσισμός, οι πόλεμοι, η μερική απασχόληση, τα ψέματα και οι γελοιότητες των πολιτικών;
Ποιοι είναι οι ηγέτες των ισχυρών χωρών που αναδείχτηκαν στη θητεία μας;
Οι Τραμπ, Μπολσονάρο, Μόντι, Σίσι, Νετανιάχου, Σαλμάν, Κατσίνσκι, Όρμπαν, Σαλβίνι, Κουρτς, αλλά και οι βουτηγμένοι στο βάλτο «κεντρώοι» Ολάντ, Σαρκοζί, Μακρόν, Ραχόι, Γιούνκερ, Σούλτς, Τζόνσον κ.λπ., είναι μήπως κατάλληλοι για πρότυπα των παιδιών;
Βλέπουμε πώς προσπαθούν οι καθεστωτικοί παντός τύπου να ξεγελάσουν τις κοινωνίες και να καπηλευτούν τα αιτήματα και τα θέματα που βάζουν τα νέα κινήματα. Παλιά μου τέχνη κόσκινο. Είτε με την πλήρη άρνηση και την άγρια καταστολή είτε με τη δημαγωγία και την όψιμη ευαισθησία, είτε και με τα δύο σε στυλ Μακρόν που καταδιώκει με πλαστικές σφαίρες τα Κίτρινα Γιλέκα και διαλύει με χημικά τις διαδηλώσεις για το περιβάλλον ενώ ταυτόχρονα επικρίνει τον Μπολσονάρο για την πυρπόληση του Αμαζονίου. Oι γραφειοκράτες δεν διστάζουν να ενσωματώνουν στοιχεία των αγώνων για να κατευνάσουν την εκλογική τους πελατεία, αλλά αναπόφευκτα οξύνουν και τις αντιθέσεις ανάμεσα στις κυρίαρχες ομάδες εξουσίας.
Με την Γκρέτα και με κάθε νέο που θα ξεχωρίσει στον αγώνα για την κλιματική αλλαγή, για τη δημοκρατία ή την ειρήνη, θα ενεργήσουν κατά περίπτωση. Άλλους θα τους δελεάσουν με ανταμοιβές κι άλλους θα τους κυνηγήσουν για αντίσταση, τρομοκρατία, κατασκοπία κ.λπ.
Το γνωστό βρετανικό lifestyle περιοδικό GQ που βραβεύει σταρ, ανήγγειλε ότι ανάμεσα στους φετινούς νικητές, τον ποδοσφαιριστή David Beckham, την ηθοποιό Nicole Kidman και την τραγουδίστρια Kylie Minogue, συμπεριλαμβάνεται και η Γκρέτα Τούνμπεργκ!
Οι μηχανισμοί του συστήματος έχουν τους αυτοματισμούς τους. Θα προσπαθήσουν να ανακόψουν ή να αμβλύνουν τη ριζοσπαστικοποίηση της Γκρέτας, να την υιοθετήσουν και να την μεταλλάξουν προτού καλά-καλά το αντιληφθεί. Αντιθέτως, τον Julian Asange που δεν ελπίζουν να τον δελεάσουν και να τον προσεταιριστούν, αντί να τον βραβεύσουν για την ανεκτίμητη προσφορά του στην αποκάλυψη μέσω των Wikileaks των εγκλημάτων που διαπράττουν οι Δυτικοί πολεμοκάπηλοι, τον έχουν κλείσει στη φυλακή.
Βαθιά νυχτωμένη
Η ευρωπαϊκή Αριστερά, με τοπικές παραλλαγές, βρίσκεται σε βαθιά υπαρξιακή κρίση. Ξεστράτισε, ενσωματώθηκε από ηττοπάθεια, ιδιοτέλεια και καιροσκοπισμό των στελεχών της ή από τη λανθασμένη εκτίμηση ότι ο μεταπολεμικός «καλός καπιταλισμός» με το κοινωνικό κράτος, τη διεύρυνση της αστικής δημοκρατίας, την ειρήνη επί ευρωπαϊκού εδάφους, τις ελευθερίες έκφρασης κ.λπ. είναι ο τρίτος δρόμος, ο μοναδικός, με μέλλον διασφαλισμένο. Όταν, όμως, άρχισε να αποδεικνύεται ότι όλο αυτό το ελκυστικό πακέτο είναι σε βάθος χρόνου σαθρό και ανακλητό επειδή είναι ασύμβατο με τη «φύση» του καπιταλιστικού συστήματος, η ενσωματωμένη Αριστερά έχασε κάθε δικαιολογία συμβιβασμού και έγινε φύλλο και φτερό.
Μαζί με τη σοσιαλδημοκρατία ο Ντ’ Αλέμα, ο Γιόσκα Φίσερ, ο Κον Μπεντίτ και πολλές άλλες φίρμες της λεγόμενης δημοκρατικής και οικολογικής Αριστεράς συντάχθηκαν με τις πιο πολεμοχαρείς δυνάμεις του δυτικού ιμπεριαλισμού.
Η μόνη ελπίδα στην Ευρώπη είναι να αναδειχθούν μέσα από τα καινούργια κινήματα, σαν αυτά από τα οποία ξεχώρισε η μικρή Γκρέτα, που είναι ανεξάρτητα, αυτοοργανωμένα και δεν έχουν σχέση με τους φθαρμένους και απαξιωμένους φορείς της Δεξιάς και της Αριστεράς, οι νέες δυνάμεις, άτομα και οργανώσεις, που θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες γι’ αυτό που αυθαίρετα θα ονομάζαμε «Αριστερά του 22ου αιώνα»!
Αν εκκολαφθεί μια νέα φουρνιά ακτιβιστών, ίσως μέσα απ’ αυτήν θα βγουν οι πρωτοπόροι της Αριστεράς της επόμενης ή μεθεπόμενης γενιάς, χωρίς βάρη και σκουριές, αντιπαλεύοντας μια Ευρώπη γερασμένη και εξαντλημένη από πνευματικούς πόρους, ηθικές αξίες, φρέσκες ιδέες και φυσικές δυνάμεις.
Ας είμαστε, λοιπόν, όσοι δεν έχουμε συμβιβαστεί με την ηττοπάθεια και την ενδοτικότητα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, γενναιόδωροι και όχι μίζεροι με τα παιδιά που βγαίνουν στους δρόμους για καλό σκοπό.
Στέλιος Ελληνιάδης
