Ενδιαφέροντα ζητήματα προκύπτουν μετά την επικράτηση στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του υποψηφίου Andrzej Duda που στηρίχτηκε από το συντηρητικό (έως ακροδεξιό) κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη». Ο 43χρονος υποψήφιος προηγήθηκε στον πρώτο γύρο με μικρή διαφορά (34,76% έναντι 33,77% του υποψηφίου του Bronisław Komorowski που στηρίχτηκε από το κυβερνών κόμμα «Πολιτική Πλατφόρμα») παρά τα κάπως αρνητικά προγνωστικά.
Στηριζόμενος σε μια αμερικανικού τύπου καμπάνια με στοιχεία «λαϊκισμού» και φιλοτεχνώντας ένα μετριοπαθές προφίλ, χωρίς όμως να διαρρήξει δεσμούς με τους παραδοσιακούς συντηρητικούς και καθολικούς ψηφοφόρους, κατάφερε να επικρατήσει στο δεύτερο γύρο με διαφορά 3 μονάδων (51,55% έναντι 48,45%). Το «Νόμος και Δικαιοσύνη» βρίσκεται έτσι στην πρώτη θέση μετά από 8 χρόνια καθήλωσης.
Γεωπολιτική σημασία
Ένα από τα σημαντικότερα ίσως στοιχεία της προεκλογικής εκστρατείας του Duda ήταν η ρητορεία για πιο σθεναρή και ανεξάρτητη εθνική πολιτική. Παρόλο που δεν αμφισβητεί συνολικά τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας, είναι αντίθετος στην ένταξη στο ευρώ. Θέλει γεωπολιτική αναβάθμιση της Πολωνίας που πρέπει να παίξει ηγετικό ρόλο ανάμεσα σε χώρες του πρώην κομμουνιστικού κόσμου ενάντια στον επεκτατισμό της Ρωσίας, θέτοντας τη δική της ατζέντα. Η στάση αυτή του Duda σε μια χώρα με έντονη εμπλοκή στη γείτονά της Ουκρανία, φαίνεται να προβληματίζει το διεθνή παράγοντα. Ο φόβος ότι η Πολωνία μπορεί να μπει σε περιπέτειες –τριβές με Γερμανία με μια αντιευρωπαϊκή στάση, αλλά και με όξυνση μιας αντιρωσικής ρητορικής– είναι υπαρκτός.
Δεν πέρασε πάντως απαρατήρητο και το συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Πούτιν μαζί με τις δηλώσεις του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Πεσκόβ για «δημιουργική συνεργασία με τη Βαρσοβία».
Ανησυχία στις αγορές
Ο θεσμός του προέδρου στην Πολωνία δεν έχει μεγάλες αρμοδιότητες. Είναι ο αρχηγός του στρατεύματος, αλλά έχει δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις του κοινοβουλίου, που αν ασκηθεί απαιτεί πλειοψηφία 2/3 από το κοινοβούλιο για να υπερκερασθεί.
Η άμεση αρνητική επίδραση στις αγορές με πτώση 1% στην τιμή του ζλότι έναντι του ευρώ φανερώνει όμως μια ανησυχία. Παράγοντες των αγορών χαρακτηρίζουν τον νέο πρόεδρο μη φιλικό προς τις επιχειρήσεις και ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Πολωνίας Marek Belka ανέφερε ότι οι δυσαρεστημένοι (σ.σ. κυρίως νέοι) ψηφοφόροι ψηφίζουν «κωμικούς».
Ο νέος πρόεδρος, που θέλει να παρουσιαστεί σαν πρόεδρος όλων των Πολωνών, σπεύδει να παραιτηθεί από το κόμμα του και να δηλώσει ότι δεν θα διστάσει να καταψηφίσει αποφάσεις του κοινοβουλίου που εναντιώνονται στα συμφέροντα του λαού.
Ο αντισυστημικός Kukiz
Η μεγάλη έκπληξη ήταν η τρίτη θέση που κατέλαβε ο ανεξάρτητος «αντισυστημικός», όπως χαρακτηρίστηκε, υποψήφιος Paweł Kukiz. Αυτοχαρακτηριζόμενος ως «δεξιός με αριστερή καρδιά», ο πατριώτης πρώην ροκ σταρ και νυν περιφερειακός σύμβουλος πρόβαλε μια πλατφόρμα εκλογικών μεταρρυθμίσεων (μονοεδρικές περιφέρειες) προσπαθώντας να απαντήσει στη δυσαρέσκεια απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Με φιλολαϊκό λόγο (οπαδός της χαμηλής φορολόγησης και κρατικής παρέμβασης για τη φτώχεια) κατάφερε να κερδίσει στις εκλογές το 40% των νέων και το 20,8% συνολικά. Διατηρεί σχέσεις με ηγέτες συνδικάτων και ακτιβιστές, αντιτάσσεται στο συντηρητισμό στελεχών της καθολικής εκκλησίας. Εναντιώνεται στην αποστολή όπλων στην Ουκρανία.
Έτσι η κατάσταση περιπλέκεται και ο φόβος των αγορών και αναλυτών φαίνεται δικαιολογημένος. Σε ενδεχόμενη διατήρηση των δυνάμεων του Kukiz στις βουλευτικές εκλογές του Οκτώβρη, υπάρχει πιθανότητα η κυβερνώσα «Πολιτική Πλατφόρμα» να μην καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση συμμαχίας οπότε και ανοίγει ο δρόμος στο κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη». Πολλοί ήδη εκτιμούν ότι τα αποτελέσματα αυτά εντάσσουν την Πολωνία στις χώρες όπου επικρατεί ο ευρωσκεπτικισμός.
Το μήνυμα των εκλογών
Η Πολωνία είναι η 6η μεγαλύτερη οικονομία στην Ε.Ε. και καταγράφει σταθερά ανοδικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Παρόλα αυτά, η δυσαρέσκεια είναι μεγάλη καθώς η ανάπτυξη δεν ωφελεί το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας και οι ανισότητες είναι διογκωμένες. Ο μέσος μισθός ανέρχεται σε 720 ευρώ (καθαρά) και πολλοί νέοι αναζητούν καλύτερη τύχη σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Μεγάλη είναι και η δυσπιστία στο πολιτικό σύστημα συνολικά, με εμφανή τη θέληση του κόσμου για νέα πρόσωπα που να μην αδιαφορούν για τις άμεσες λαϊκές ανάγκες.
Τα παραπάνω στοιχεία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος και στους δύο γύρους όπου η συμμετοχή κινήθηκε στα ίδια χαμηλά επίπεδα (48,96% στον α’ και 55,34% στο β’ γύρο). Οι πρώτες δημογραφικές αναλύσεις του 2ου γύρου των εκλογών δείχνουν ότι ο νικητής στηρίχθηκε κυρίως από αγροτικές περιοχές και από τα χαμηλόμισθα και λιγότερο μορφωμένα στρώματα του πληθυσμού.
Το μήνυμα που φαίνεται να στέλνεται από τον κόσμο είναι ότι ζητάει βαθιές αλλαγές που να αφορούν τόσο το πολίτευμα, όσο και την οικονομία της χώρας.
Ανδρέας Στυλιανού
