Έχουμε γεννηθεί την ίδια χρονιά. Το 1960. Είμαστε η γενιά ακριβώς μετά από εκείνη που αποκαλείται «του Πολυτεχνείου», η οποία σε μεγάλο βαθμό στρατεύθηκε στην Αριστερά. Το ίδιο συνέβη και με την Αγνή Ιωάννου, όπως γράφει στο αυτοβιογραφικό της μυθιστόρημα «Ο λευκός ελέφαντας» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Μετά τον αρχικό ενθουσιασμό και τη στράτευση, ο καθένας ακολούθησε άλλους δρόμους. Άλλοι συνέχισαν, άλλοι κουράστηκαν, άλλοι πέρασαν στην αντίπερα όχθη.
Μια ομάδα οδηγήθηκε στους εθισμούς και στις ουσίες. Υποτίθεται πως ήταν ενός είδους πειραματισμός. Όμως εκεί χάθηκαν, στους σκοτεινούς δρόμους των ναρκωτικών, και δικοί μας άνθρωποι. Ακόμη θυμάμαι τον χαρισματικό κι ευαίσθητο συμμαθητή μου που συνάντησα τυχαία περίπου δέκα χρόνια μετά, αγνώριστο σε μια συναυλία του Σιδηρόπουλου στον λόφο του Στρέφη. Κι οι δυο θα έφευγαν από τη ζωή πολύ σύντομα…
Η συγγραφέας σκαλίζει βαθιά την πληγή, μιλάει χωρίς να κρύβεται. Συγκλονίζει. Από το 1981 έως το 1993 ήταν χρήστρια ουσιών και μας δείχνει όλο τον δρόμο. Όλα τα στάδια που ακολούθησε. Το αργό βύθισμα.
Από το 2000 ασκεί το επάγγελμα της προσωποκεντρικής συμβούλου ψυχικής υγείας και σίγουρα μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια βρήκε το θάρρος να μπορέσει να ιστορήσει με πάσα ειλικρίνεια τα όσα έζησε και μας αφορούν, κι ας μην ενδώσαμε στον κόσμο των ουσιών.
Το βιβλίο αυτό πρέπει διαβαστεί απ’ όλους μας!
«Τη μέρα δούλευα και ζούσα κανονικά στο παρόν, και τις νύχτες επέστρεφα στο παρελθόν γιατί επί μία δεκαετία είχα αϋπνίες και έγραφα τις νύχτες, από τα μεσάνυχτα μέχρι το ξημέρωμα. Ούτε μια στιγμή δεν βίωσα τους φρικτούς ψυχικούς πόνους του τότε.»
Τι σας έκανε να γράψετε αυτό το μυθιστόρημα; Ήταν κάτι που υπήρχε από καιρό στη σκέψη σας;
Τα βιβλία ήταν ανέκαθεν η μεγάλη μου αγάπη, ποτέ δεν έλειπε βιβλίο από το κομοδίνο μου, το τραπέζι της κουζίνας, το σαλόνι. Επίσης μου άρεσε και το γράψιμο, πάντα έγραφα κάτι: ημερολόγιο, γράμματα, σκέψεις πάνω σε διάφορα θέματα. Επειδή η πτώση μου στα ναρκωτικά ήταν ακραία και καταστροφική, η ανάρρωσή μου από αυτά και η τεράστια αλλαγή που έγινε στη ζωή μου, έμοιαζε κινηματογραφική, σαν θαύμα. Πολλοί φίλοι και πελάτες μου στη συμβουλευτική, μού έλεγαν συχνά πως θα έπρεπε να γράψω ένα βιβλίο για όλα αυτά, και τελικά πριν περίπου 15 χρόνια άρχισα σε ανύποπτες φάσεις να γράφω κάποια πράγματα. Έγραφα ένα κομμάτι, ας πούμε 60 σελίδες, και μετά για ένα ή δύο χρόνια δεν έγραφα τίποτε. Μετά έγραφα άλλο ένα «κεφάλαιο», και πάει λέγοντας. Βρέθηκα να έχω γράψει καμιά πεντακοσαριά σελίδες από πράγματα, που ήταν όμως ασύνδετα μεταξύ τους και σε διαφορετικό ύφος. Το 2017 βρήκα επιτέλους πώς θα τα συνδέσω και άρχισα να γράφω.
Βασικό μου κίνητρο για τη συγγραφή ήταν η βοήθεια που θα μπορούσε να πάρει από την εμπειρία μου έστω και ένα άτομο που υποφέρει από ψυχικά και ψυχολογικά προβλήματα. Ήθελα επίσης να ρίξω φως στην προκατάληψη που υπάρχει για τους εθισμένους και ιδίως για τα πρεζάκια, πως ανήκουν σε κάποια ιδιαίτερη συνομοταξία ατόμων.
Σε ποιο βαθμό είναι αυτοβιογραφικό το βιβλίο σας και πού αρχίζει η μυθοπλασία; Συμπίπτουν η Αγνή-συγγραφέας και η Αγνή-ηρωίδα;
Είναι απόλυτα αυτοβιογραφικό. Όλες οι καταστάσεις που περιγράφω είναι αληθινές. Όλα τα άτομα υπάρχουν ή υπήρξαν, και θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στην ιστορία. Η μόνη επέμβαση, που μπορεί να θεωρηθεί μυθοπλασία, είναι η γραφή των διαλόγων, που φυσικά δεν θυμόμουν ακριβώς αλλά κράτησα το ύφος και το πνεύμα τους. Επίσης άλλαξα ονόματα και τοποθεσίες για λόγους προστασίας.
Η Αγνή-ηρωίδα είναι ο εαυτός του τότε, που τα έζησε όλα αυτά. Είναι η Αγνή με τη ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα υπαρξιακά προβλήματα και την πάλη της με τους εσωτερικούς της δαίμονες, που την οδήγησαν σε εκατοντάδες παρορμητικές αποφάσεις και παραλίγο να χάσει την ίδια της τη ζωή. Είναι η Αγνή με τα εσωτερικά σαμποτάζ και την επιθυμία να αυτοκαταστραφεί.
Η συγγραφέας για να «συναντήσει» την ηρωίδα έπρεπε να γυρίσει στο παρελθόν και να περπατήσει μαζί της χρονιά χρονιά. Χρειάστηκε να συναντηθεί με παλιούς, αλλά και πολύ παλιούς, φίλους και γνωστούς για να φρεσκάρει κάποιες μνήμες, και διάβασε παλιά ημερολόγια. Γκούγκλαρε άπειρα γεγονότα για να επιβεβαιώσει ή να φρεσκάρει αυτά που θυμόταν.
Οι δύο Αγνές βούτηξαν στα βαθιά, έκλαψαν και γέλασαν μαζί. Η νεότερη δεν καταλάβαινε, ήταν σε ασυνειδησία και σε ψυχική αρρώστια. Η συγγραφέας έχει καταλάβει. Είναι συνειδητή. Έχει συγχωρήσει το παρελθόν, το έχει χωρέσει και έχει κάνει ειρήνη με αυτό. Βλέπει το παρελθόν μέσα από τον παρατηρητή της, από το μέρος του εαυτού που έχει αποδοχή και κατανόηση
Ομολογώ ότι με την εξαιρετική γραφή σας ένιωσα ώρες-ώρες να βυθίζομαι κι εγώ στον εφιάλτη. Για σας το γράψιμο του βιβλίου ήταν μια επώδυνη εμπειρία;
Το γράψιμο της ιστορίας αυτής ήταν μια καταπληκτική εμπειρία για μένα. Ήταν θεραπευτικό. Πολλά από όσα έγραψα τα έχω πει στις ομάδες, στη θεραπεία μου, σε φίλους και φίλες, σε αναρτήσεις, στους πελάτες μου. Δεν έχουν πόνο μέσα τους πια, δεν ντρέπομαι για αυτά ούτε νιώθω ενοχή. Όσα πέρασα έγιναν εργαλεία για τη δουλειά μου, με έκαναν μια θεραπεύτρια που δεν φοβάται κανένα σκοτάδι, κανέναν δαίμονα. Βρήκα τον δρόμο να βγω από πολύ σκοτεινά μέρη. Γνωρίζω πώς να το κάνω και πώς να φωτίσω τον δρόμο σε άλλους. Πιστεύω πως η επίγνωση που έρχεται μέσα από την προσωπική ανάπτυξη, η συνειδητότητα που αποκτά κανείς μέσα από την αυτογνωσία και την αυτοαποδοχή μπορούν να φωτίσουν και να νικήσουν και τα πιο βαθιά σκοτάδια. Γράφοντας πένθησα όσα χάθηκαν, έκλαψα, γέλασα, νοστάλγησα, αγάπησα και γεύτηκα και πάλι κάποιες πολύτιμες αγαπημένες εμπειρίες. Τη μέρα δούλευα και ζούσα κανονικά στο παρόν, και τις νύχτες επέστρεφα στο παρελθόν γιατί επί μία δεκαετία είχα αϋπνίες και έγραφα τις νύχτες, από τα μεσάνυχτα μέχρι το ξημέρωμα. Ούτε μια στιγμή δεν βίωσα τους φρικτούς ψυχικούς πόνους του τότε.
Το βιβλίο ένωσε το παρόν και το παρελθόν, όλα τα κομμάτια του παζλ έχουν μπει στη θέση τους πια.
Έχει ο καθένας μας έναν δικό του «λευκό ελέφαντα»; Πώς μπορεί να τον αναγνωρίσει και να τον ελέγξει / αντιμετωπίσει;
Έχω κάνει αυτή την ερώτηση στον εαυτό μου πολλές φορές και δεν είμαι σίγουρη αν έχουν όλοι έναν λευκό ελέφαντα. Όμως ξέρω σίγουρα πως πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν έναν. Θαρρώ πως όσοι άνθρωποι διαθέτουν κάτι που τους κάνει να ξεχωρίζουν, να «εξέχουν» δηλαδή, περνάνε δυσκολίες στη ζωή τους. Πόσες ιστορίες ξέρουμε για ιδιαίτερα χαρισματικά άτομα που καταστράφηκαν ακριβώς επειδή δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν τα χαρίσματά τους; Πόσοι ηθοποιοί, τραγουδιστές, συγγραφείς, επιστήμονες, ιδιοφυΐες έπεσαν στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά, δυστύχησαν ή αυτοκτόνησαν. Χρειάζεται κανείς να έχει μεγάλη εσωτερική ισορροπία και ψυχική υγεία για να μπορέσει να σηκώσει το βάρος ενός ελέφαντα.
Πιστεύω πως οι γονείς παίζουν βασικό ρόλο στην αναγνώριση και τη διαχείριση (η οποία εξαρτάται από την αποδοχή). Θα πρέπει να βοηθήσουν το παιδί τους να αποδεχτεί το όποιο χάρισμα έχει, να το προστατέψουν και να το στηρίξουν.
Σήμερα πιστεύετε πως κοινωνία και φορείς αντιμετωπίζουν όπως θα έπρεπε το ζήτημα των ναρκωτικών; Τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να προστατευθούν ειδικά οι νεότερες γενιές;
Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση. Σε γενικές γραμμές θα πω όχι, καθόλου. Η πολιτική μας απέναντι στα ναρκωτικά είναι της εποχής της ποταπαγόρευσης. Η χρήση πρέπει κατά τη γνώμη μου να αποποινικοποιηθεί. Οι εθισμένοι δεν είναι ποινικοί εγκληματίες, αλλά άρρωστα άτομα που χρειάζονται θεραπεία. Σήμερα το σύστημα είναι εντελώς τιμωρητικό προς τον χρήστη. Απαγορεύεται από τον νόμο να λάβει φαρμακευτική αγωγή υποκατάστασης και αποτοξίνωσης από ψυχίατρο, είτε του δημοσίου είτε ιδιώτη. Απαγορεύεται επίσης να νοσηλευτεί ένας εξαρτημένος. Ο μόνος δρόμος που έχει είναι σε δομές υποκατάστασης ή κοινότητες στεγνής αποτοξίνωσης, που όμως για να λάβει βοήθεια θα χρειαστεί να περιμένει μήνες ή και χρόνια. Το 1990, όταν φυλακίστηκα και πιστοποιήθηκα επίσημα ως εξαρτημένη, «καταδικάστηκα» σε εγκλεισμό σε πρόγραμμα απεξάρτησης «όταν δημιουργηθούν τέτοιες δομές», και αφέθηκα ελεύθερη να «δίνω το παρών» στο τμήμα κάθε μήνα. Σχεδόν αμέσως ξανακύλησα.
Θα έπρεπε να υπάρχουν πολλές και ποικίλες δομές και κοινότητες, με εύκολη και άμεση πρόσβαση, χορήγηση υποκατάστασης και πλαίσια στήριξης. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό, στην Ευρώπη και στην Αμερική μόνο να κοιτάξουμε, θα δούμε πολύ πιο επιτυχημένα μοντέλα θεραπείας και αντιμετώπισης των εθισμών που μπορούμε να εφαρμόσουμε.
