Η έλευση Ομπάμα και τα ερωτηματικά στην ατζέντα
Του Νίκου Ταυρή
Είναι δεδομένο ότι η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα την ερχόμενη Τρίτη, επισκιάζεται σε μεγάλο βαθμό από την εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Δεν εξαφανίζεται όμως η σημασία της, αφού εντάσσεται σε σχεδιασμούς και στρατηγικές που δεν πρόκειται να «παγώσουν». Συχνά μάλιστα, σε περιόδους μετάβασης από μια κυβέρνηση σε μια άλλη, εκκρεμότητες επιλύονται και μισοτελειωμένες δουλειές ολοκληρώνονται, ή και δημιουργούνται τετελεσμένα που δεσμεύουν την επερχόμενη κυβέρνηση. Επομένως, δεν βοηθά ο όποιος εφησυχασμός γύρω από όσα προωθούνται, ιδιαίτερα στις συνθήκες που δημιουργούνται στην περιοχή μας.
Δεν θα βρίσκεται η Οικονομία στο επίκεντρο της επικείμενης επίσκεψης, παρά τα όσα λέγονται ή διαρρέονται από το «ανασχηματισμένο» Μέγαρο Μαξίμου. Άλλωστε, από τον Λευκό Οίκο έχουν ήδη διευκρινίσει ότι δεν έχουν πολλά να δώσουν, πέρα από τις γνωστές συμβουλές για τήρηση των προγραμμάτων και προώθηση μεταρρυθμίσεων. Πιέσεις ώστε να χρησιμεύσει η επίσκεψη σε Αθήνα και Βερολίνο για κάποιο συμβιβασμό ευρωπαϊκών θεσμών και ΔΝΤ για το χρέος, υπάρχουν. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει «ξελάσπωμα» για την Ελλάδα. Κάθε άλλο. Ούτε κι αυτό όμως φαίνεται να είναι το μεγάλο ζητούμενο. Παραγγελίες ή στρώσιμο του εδάφους για αγορές αμερικανικών εξοπλιστικών προϊόντων, επίσης θα μπορούσαν να βρίσκονται στην ατζέντα. Ειδικά από τη στιγμή που η Τουρκία ήδη παρήγγειλε αεροσκάφη τελευταίας τεχνολογίας και ο συσχετισμός στο Αιγαίο αλλάζει. Αλλά ούτε και αυτό φαίνεται ότι θα βρεθεί στο επίκεντρο, χώρια που θα μπορούσε να γίνει και χωρίς την επίσκεψη του απερχόμενου προέδρου. Ποια είναι λοιπόν τελικά, η σημασία της επίσκεψης;
Η επίσκεψη Ομπάμα σχετίζεται περισσότερο με το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή και τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα που δημιουργούνται. Έντονες διεργασίες για το Κυπριακό βρίσκονται σε εξέλιξη, ο πόλεμος στη Συρία συνεχίζεται με τους συσχετισμούς στα μέτωπα να αλλάζουν, ενώ οι σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας είναι σε δύσκολο σημείο. Η Ελλάδα σε αυτές τις συνθήκες έχει τη σημασία της για τις ΗΠΑ. Η τοποθέτηση στην Αθήνα, ενός «μπαρουτοκαπνισμένου» πρέσβη με πλούσια δράση στην Ουκρανία και καλές σχέσεις και με τα δύο αμερικανικά κόμματα υποδηλώνει κι αυτή, δίπλα στην επίσκεψη Ομπάμα, το αναβαθμισμένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ.
Το κύριο πρόβλημα, που δεν έχει διαφανεί στη νέα ρευστή ισορροπία της περιοχής, εδράζεται στο αν αλλάζει κάτι στη μέχρι τώρα αμερικανική στρατηγική για Αιγαίο, Κύπρο και ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το ζήτημα επικεντρώνεται ιδιαίτερα στο πώς θα εξελιχθεί η αντιπαλότητα με την Τουρκία, αλλά και η παρενόχληση της ρωσικής παρουσίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Στην Ελλάδα, βέβαια, υπάρχει μια φιλοαμερικανική, αλλά ιδιαίτερα αδύναμη κυβέρνηση και η χώρα βρίσκεται σε πολύπλευρη κρίση. Πρόκειται λοιπόν για στήριξη σε μια κυβέρνηση που βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αλλά λέει «Ναι σε όλα» σχετικά με την αμερικανική πολιτική; Ή για «τεστάρισμα» των υποχωρήσεων που θα μπορούσε να «σηκώσει» ο Τσίπρας μπροστά σε απαιτήσεις ενδοτισμού, ώστε να εξευμενιστεί η Τουρκία και να επιβληθεί η αμερικανική επιδιαιτησία; Το ερώτημα είναι υπαρκτό. Το δεδομένο, άλλωστε, είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν πολυεπίπεδη πολιτική και αντίστοιχους μηχανισμούς για να την προωθήσουν. Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι «δικοί μας» απλά χαμογελούν σε όλους και μάλλον δεν καταλαβαίνουν τις παγίδες και τους κινδύνους.
Το παραδοσιακό προτέρημα…
Κυβέρνηση και πολιτικός κόσμος, μουδιασμένοι από την εκλογή Τραμπ, θέλουν να φανούν καλοί σύμμαχοι των ΗΠΑ και φυσικά να επιδείξουν το παραδοσιακό προτέρημα των Ελλήνων πολιτικών. Τον ραγιαδισμό και την υποτέλεια προς τους «δυνατούς». Ο πρόσφατος ανασχηματισμός εμπεριείχε μήνυμα και προς την αμερικανική πλευρά με την αναβάθμιση της παρουσίας του ιδρύματος Λεβί (Παπαδημητρίου, δίπλα στις Αντωνοπούλου και Κατσέλη που προϋπήρχαν). Αυτά δείχνουν ότι τα συμβόλαια τηρούνται και αναβαθμίζονται. Από την άλλη, ο Καμένος ποτέ δεν έκρυψε την προσπάθεια για προσβάσεις στις ΗΠΑ, ενώ έσπευσε να χαιρετίσει θαρρετά και την εκλογή Τραμπ. Με μια έννοια, έχουμε ένα έντονα φιλοαμερικανικό κυβερνητικό σχήμα. Ο Ομπάμα βέβαια δεν έρχεται για να δώσει, αλλά για να ζητήσει. Η πολιτική στήριξη που δίνει δεν είναι χωρίς ανταλλάγματα και μάλιστα, ως απερχόμενος και μεταβατικός προς μια διακυβέρνηση Τραμπ και όχι Κλίντον, κυρίως, θα ζητήσει, θα πιέσει και θα βολιδοσκοπήσει.
- Πρωτοφανή μέτρα
Η άφιξη Ομπάμα συνοδεύεται από μια γιγάντια ασπίδα που πρέπει να στηθεί και να λειτουργήσει αποτελεσματικά, ώστε όλα να γίνουν με «ασφάλεια». Πάνω από 500 Αμερικανοί, αστυνομικοί των ειδικών δυνάμεων και άνθρωποι της ασφάλειας του Ομπάμα, θα βρίσκονται αυτές τις μέρες στην Αθήνα. Τα επιτελεία τους, σε συντονισμό με τις ελληνικές αρχές, καταστρώνουν τα πλάνα τους για να πάνε όλα «ρολόι». Ολόκληρες περιοχές «χτενίζονται», δρομολόγια μελετούνται, ειδικά συστήματα που θα αχρηστεύουν κάθε ηλεκτρονική επικοινωνία, μπαίνουν σε εφαρμογή. Η κυκλοφορία θα απαγορευτεί σε μια εκτεταμένη ακτίνα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του «μεγάλου καλεσμένου», τον οποίον θα προστατεύουν πάνω από 3.000 αστυνομικοί της ΕΛ.ΑΣ. Ο κ. Τόσκας έχει πολλή δουλειά και ήδη έβγαλε ανακοίνωση με την οποία επιτρέπει να διαδηλώσουν ελεύθερα οι πολίτες την αντίθεσή τους, αλλά σε μακρινή απόσταση. «Μακριά και αγαπημένα» μέχρι νεωτέρας.
- Από την Πνύκα στο Ίδρυμα Νιάρχος
Στο πρόγραμμα του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ, υπήρχε και μια ομιλία κάτω από την Ακρόπολη με θέμα τη δημοκρατία. «Ο λόγος της Πνύκας του Μπαράκ Ομπάμα περί Δημοκρατίας». Ιδιαίτερα μετά την εκλογή Τραμπ, οι θιασώτες της παγκοσμιοποιημένης δυτικής καταναλωτικής κοινωνίας θα ήθελαν πολύ να εκλάβουν αυτή την ομιλία ως μανιφέστο της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Ένας συγκινητικός αποχαιρετισμός του Ομπάμα με μια ομιλία στην Πνύκα με μπόλικο ιμπεριαλιστικό πραγματισμό και κυνισμό. Βέβαια, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ άλλαξαν αυτά τα σχέδια αφού τους φοβίζει ο ανοιχτός χώρος για τυχόν τρομοκρατικό χτύπημα. Έτσι η ομιλία μεταφέρθηκε στο Ίδρυμα Νιάρχος, σε ένα χώρο που ανταποκρίνεται πολύ καλύτερα και στο περιεχόμενό της.
- Δημιουργία κλίματος
Επέτειος Πολυτεχνείου, επίσκεψη Ομπάμα και φυσικά αρκετές κινήσεις και δημοσιεύματα και περί ασφάλειας και τρομοκρατίας. Χειροβομβίδες πέφτουν στη γαλλική πρεσβεία, για 8 ασύλληπτα μέλη της 17Ν γράφει ο Γιωτόπουλος στο Έθνος, ενώ εισαγγελέας διατάσσει σχετική έρευνα. Πάντα σε τέτοιες περιστάσεις φτιάχνεται ένα κλίμα αποθάρρυνσης της συμμετοχής σε μαζικές εκδηλώσεις. Σε μια σύμμαχο χώρα των ΗΠΑ, και ειδικά με μια ανοιχτά φιλοαμερικανική κυβέρνηση, η εικόνα διαδηλώσεων στην αμερικανική πρεσβεία κάθε Νοέμβρη, είναι κι αυτή ένα πρόβλημα.
«Ένας είναι ο εχθρός…», χωριστές οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας
Το αντιαμερικανικό και αντιιμπεριαλιστικό αίσθημα του λαού δεν βρίσκεται στο σημείο που ήταν στην προηγούμενη επίσκεψη Αμερικανού προέδρου. Τον Νοέμβριο του 1999 είχαν περάσει λίγοι μήνες από τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, ο κόσμος «έβραζε» και ο Κλίντον ερχόταν σε ανοιχτά εχθρικό έδαφος. Ο Ομπάμα δεν έχει περάσει στην κοινή γνώμη ακριβώς σαν «μακελάρης των λαών» και συχνά-πυκνά προβάλλεται (όχι χωρίς καμιά επιτυχία), σαν «φίλος» της Ελλάδας και «υπέρμαχος» της δημοκρατίας. Ακόμα, στα 17 χρόνια που πέρασαν από τότε, αλλά και ιδιαίτερα στα χρόνια του Μνημονίου, το πρόβλημα εστιάστηκε κυρίως στην ευρωκρατία, τον Σόιμπλε, την Μέρκελ και όχι τόσο απέναντι στις ΗΠΑ και τις πολιτικές τους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα, καλλιέργησε την αίσθηση ότι έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ στη σύγκρουση με τη Μέρκελ. Ο Βαρουφάκης και ο Τσίπρας το πρόβαλλαν αρκετά, ενώ η Αυγή πανηγύρισε πολλές φορές για τη «στήριξη Ομπάμα». Τέλος, δεν έλειψαν τοποθετήσεις που ήθελαν το ΔΝΤ (ναι, το ΔΝΤ) «φίλο» και «βασικό μας σύμμαχο». Αυτήν τη θέση μάλιστα, υποστήριξε με πάθος, πριν ακόμα γίνει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, σε ομιλίες του στην Κ.Ε. του κόμματος, ένα πρόσωπο των ημερών, ο Νίκος Φίλης. Για να μην ξεχνιόμαστε…
Όμως, ο αντιαμερικανισμός είναι βαθιά χαραγμένος στη συνείδηση του λαού. Μια μόνο απόδειξη για αυτό είναι η πορεία του Πολυτεχνείου, που παρά τις προσπάθειες εκφυλισμού και ενσωμάτωσης, έχει μια μονιμότητα θαυμαστή εδώ και 42 χρόνια και πάντα «σημαδεύει» την αμερικανική πρεσβεία, δηλαδή τις ΗΠΑ.
Οι πρωτοβουλίες, όμως, που παίρνονται για την οργάνωση διαδηλώσεων κατά της έλευσης Ομπάμα, έχουν τα γνωστά «κλασικά» χαρακτηριστικά. Κομματικά προσκλητήρια και χωριστές συγκεντρώσεις εδώ κι εκεί, χωρίς καμία μέριμνα να ενωθεί αρκετός κόσμος που παρά τις δύσκολες και «περίεργες» συνθήκες, θα ήθελε να κινητοποιηθεί. Να εκφράσει την ανησυχία και την αποδοκιμασία του, την εναντίωσή του προς τον πόλεμο, την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων και ιδιαίτερα των ΗΠΑ.
Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πραγματοποιηθεί μία μόνο πορεία προς την πρεσβεία στις 16 Νοέμβρη για την επίσκεψη Ομπάμα και το Πολυτεχνείο. Μία μεγάλη και ενιαία διαδήλωση στην αμερικανική πρεσβεία για την επέτειο του Πολυτεχνείου σε ημέρα παρουσίας του προέδρου των ΗΠΑ στην Αθήνα. Μια τέτοια μικρή μετάθεση της πορείας του Πολυτεχνείου κατά μία μέρα θα δημιουργούσε όρους μαζικότητας. Και ας έπαιρνε η κυβέρνηση την ευθύνη να την αντιμετωπίσει. Δυστυχώς, για μια φορά ακόμα θα έχουμε απανωτά καλέσματα και μάλιστα σε διαφορετικά σημεία από κάθε κόμμα με τον κόσμο να «καλείται» και στις 15 και στις 17, πιθανά και στις 16 Νοέμβρη. Φυσικά, έτσι δεν υποβοηθείται να εκδηλωθούν μαζικά τα αντιιμπεριαλιστικά και αντιαμερικανικά αισθήματα του λαού. Οι διοργανωτές πρακτικά θα απευθυνθούν στα μέλη των κομματικών σχηματισμών και στη «στενή επιρροή» τους. Μια από τα ίδια δηλαδή.
