Η υποβάθμιση είναι δεδομένη. Δεν μπορεί να εκτιμηθεί το μορφωτικό κόστος, παρμένο μάλιστα στην καθολική του διάσταση: Γνωστική, ψυχική, κοινωνική, πολιτισμική, θεσμική κ.ά. Και ας προσθέσουμε εδώ ότι δεν πρόκειται απλά για μαθητές αλλά για μέλη οικογενειών που ζορίζονται διαρκώς οικονομικά και όχι μόνο. Δυο σχολικές χρονιές τόσο μπερδεμένες, με το «αγαθό» να λαβώνεται και τους μαθητές εν μέσω πολλαπλών κενών. Τι κουσούρια θα μείνουν; Πώς θα είναι «αυτοί που πήγαιναν σχολείο το 2020»; Όμως είναι σωστότερο ένα διαφορετικό ερώτημα: «Τι μπορεί να κερδηθεί σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση;». Κι αν το κέρδος μοιάζει λάθος λέξη μέσα στη γενική μαυρίλα και συσχετισμό, ας βρεθεί καλύτερη. Η ουσία είναι ότι κάτι πρέπει να παλευτεί. Αυτό λοιπόν που προέχει είναι το να δουλέψει με κάθε τρόπο η σχολική διαδικασία. Σημείο αφετηρίας είναι ο αγώνας για να μην αφεθούν τα πράγματα στην τύχη τους δηλαδή στην πλήρη διάλυση. Είναι πια καθαρό σε κάθε άνθρωπο που εργάζεται στο σχολείο ότι το Υπουργείο Παιδείας δε δίνει δεκάρα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) γι’ αυτό. Εκ των ενόντων θα λειτουργήσουμε με ό,τι κουβαλάει ο καθένας και κυρίως με ό,τι μπορούμε να φτιάξουμε όλοι μαζί σ’ αυτή την έκτακτη συνθήκη. Μπορεί η μετακόμιση του Δημόσιου Σχολείου στο Webex να το αλλοιώνει θεμελιακά, όμως ούτε το Δημόσιο ούτε το Σχολείο μπορούν και πρέπει να ακυρωθούν. Σαν ουσία, σαν καθημερινότητα, σαν συνείδηση. Αλλά και σαν μια κοινωνική διαδικασία-ενότητα που δε θα επιτρέψει στον ιό της αμορφωσιάς να διασπαρεί παντού αντικαθιστώντας –εν προκειμένω με τη μορφή του αναπότρεπτου- τη μάθηση με την απασχόληση. Η δοκιμασία για μαθητές και καθηγητές είναι μεγάλη και δεν αφορά μόνο «τα μαθήματα». Να κρατήσουμε τα παιδιά στο να διαβάζουν, να γράφουν, να θέτουν στόχους σε μια κατεύθυνση, να παλεύουν να κατακτήσουν κάτι, να έχουν υποχρεώσεις. Και όχι να καταναλώνονται και να διασκορπίζονται τα ίδια μέσα στην καραντίνα. Και είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι έχουν ήδη στηθεί πολλά δίκτυα αλληλοενημέρωσης και επικοινωνίας μεταξύ των καθηγητών για την επίλυση πολλών πρακτικών ζητημάτων, για την ανταλλαγή ιδεών ώστε το μάθημα να μην είναι διάλεξη κ.λπ. Το σχολείο είναι χώρος ζωής. Δεν είναι μια οποιαδήποτε λειτουργία της κοινωνίας, μέσα στις υπόλοιπες. Δεν μπαίνει σε κάποια ζυγαριά. Αυτό έγινε πια αντιληπτό από όλους, μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς. Ας γίνει μια βαθιά συλλογική μνήμη που θα χλευάζει όσους σκέφτονται πρώτα το άνοιγμα της χριστουγεννιάτικης αγοράς και έπειτα των σχολείων.
Μπορεί η μετακόμιση του Δημόσιου Σχολείου στο Webex να το αλλοιώνει θεμελιακά, όμως ούτε το Δημόσιο ούτε το Σχολείο μπορούν και πρέπει να ακυρωθούν. Σαν ουσία, σαν καθημερινότητα, σαν συνείδηση. Αλλά και σαν μια κοινωνική ενότητα που δε θα επιτρέψει στον ιό της αμορφωσιάς να διασπαρεί παντού αντικαθιστώντας –εν προκειμένω με τη μορφή του αναπότρεπτου– τη μάθηση με την απασχόληση
Τα ανοιχτά και ασφαλή σχολεία δεν ήταν ποτέ στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Αλλιώς μετρούν τα πράγματα στις πολιτικές μαζώξεις. Όχι μόνο γιατί η αδιαφορία για την Παιδεία είναι διαχρονική αλλά και γιατί η πανδημία μπορεί να συμπληρώσει γοργά και «νόμιμα» πολλά κομμάτια από το παζλ της επίθεσης στο Δημόσιο Σχολείο. Απαξίωση, αύξηση των ανισοτήτων, αδειάσματα και διαρροές, σπρωξίματα προς την ιδιωτική εκπαίδευση. Αλλά και νέες, φτηνιάρικες εκπαιδευτικές αντιλήψεις, πειρασμοί για συνολική αλλαγή του εργασιακού τοπίου, εθισμός στις εικονικές καταστάσεις. Το σχολείο θα χτυπηθεί από μια «προαιρετικότητα», όσο κι αν η Κεραμέως κόπτεται τάχα για να μπαίνουν κανονικά οι απουσίες. Και βέβαια «νέοι χωρίς εφόδια» και έτσι «λογικά» άνεργοι ή περιπλανώμενοι. Τα ανοιχτά και ασφαλή σχολεία θα απαιτούσαν γενναίες αποφάσεις όμως όλα τα παραπάνω δείχνουν τη δομική «ανικανότητα» του πολιτικού συστήματος και όχι απλά ότι είναι άχρηστοι (που είναι κιόλας). Ο τρόπος με τον οποίο άνοιξαν τα σχολεία δείχνει πέρα από τη μηδενική προετοιμασία και κάτι άλλο. Ότι χιλιάδες άνθρωποι μέσα στα σχολεία, σύλλογοι και τάξεις, καθηγητές και μαθητές, κατάφεραν σε ένα βαθμό να συνεννοηθούν και να διατηρήσουν κάτι που να μοιάζει με σχολείο και μάθημα, παρά τις μάσκες και τα πρωτόκολλα. Κάτι που να μοιάζει με σχολική κοινότητα. Σε δύσκολες στιγμές δεν είναι ληγμένο ότι θα κυριαρχεί το «σώζων εαυτό σωθήτω» και η αδιαφορία. Μπορεί κάλλιστα να συμβεί και το αντίθετο.
Σήμερα, η έξαρση την πανδημίας ενδέχεται να κλείσει όλα τα σχολεία με τη μορφή «φυσικού νόμου». Κι αν δεν στέκει ένα «πάση θυσία ανοιχτά σχολεία» όταν οι νεκροί αυξάνονται, εντούτοις αποδεικνύεται κι εδώ ο «χασάπικος» τρόπος διαχείρισης της κατάστασης από το πολιτικό σύστημα. Οικονομία-υγεία-πολιτικό κόστος και στο βάθος οι «ειδικοί» που έχουν αρχίσει να επαναλαμβάνονται. Θα μπορούσαν τουλάχιστον να μας ενημερώσουν λίγο παραπάνω για τα δεδομένα τους σε σχέση με τα σχολεία…
Κρυφό σχολείο κι ένα φανταστικό σενάριο
Ας κάνουμε ένα φανταστικό σενάριο. Αν μια κυβέρνηση έδειχνε με τα έργα της ότι «θα το παλέψουμε», ότι πρέπει να δοθεί μια μάχη. Αν όντως έπαιρνε γενναίες πρωτοβουλίες, έκανε προσλήψεις προσωπικού, έσπαγε τα τμήματα κ.λπ. Δεν θα υπήρχαν τότε χιλιάδες εκπαιδευτικοί που θα έβαζαν πλάτη για να λειτουργήσουν τα σχολεία ακόμα κι αν αυτό σήμαινε παραπάνω φόρτο εργασίας, πιθανά δουλειά εκτός ωραρίου κ.ά.; Δε θα υπήρχαν συνταξιούχοι καθηγητές που θα έβρισκαν έναν ενεργητικό ρόλο σε όλο αυτό; Άνεργοι γονείς; Αδιόριστοι αναπληρωτές; Δε θα μπορούσαμε με κάποιο τρόπο «να πάρουμε τα σχολεία στα χέρια μας»; Κι αν αυτή η κυβέρνηση δεν υπήρχε, δε θα μπορούσε ένα διαφορετικό «Εμείς» -όχι αυτό της συνδικαλιστικής και πολιτικάντικης συνήθειας- να οικοδομήσει κάποια τέτοια κομμάτια; (Γιατί η αλήθεια είναι ότι η συγκεκριμένη κατάσταση απαιτεί έναν κεντρικό, κρατικό σχεδιασμό). Πέρα από την προφανή αξία του, δε θα αποτελούσε αυτό και ένα τεράστιου βάθους μάθημα; Δε θα έβγαζε ένα λειτουργικά πληγωμένο σχολείο πολύ δυνατότερο σε άλλες πλευρές του, αυτές του δημόσιου, της κοινότητας, της μέχρις εσχάτων υπεράσπισης του κοινωνικού αγαθού που λέγεται μόρφωση; Δε θα καταξίωνε το ρόλο καθηγητών και δασκάλων μέσα στην κοινωνία; Είναι αυτή πιο εξωπραγματική εικόνα από του μαθητή ξαπλωμένου στον καναπέ, με την κουβέρτα και το κινητό στο χέρι, κι αυτό να ονομάζεται «μάθημα»; Ας το σκεφτούμε. Γιατί η πανδημία ανοίγει ρωγμές, εντός εκτός κι επί τα αυτά, στην «κοινή λογική».
Μεγάλη η ένταση και η πίεση σε μαθητές και καθηγητές. Και λόγω της όλης κατάστασης και εξαιτίας των πρακτικών θεμάτων λειτουργίας της τηλεκπαίδευσης. Κανείς δεν ήθελε να κλείσει το σχολείο. Βαρύ το κλίμα, κάτι σαν ένα μικρό πένθος όταν ανακοινώθηκε η απόφαση. Όλοι μάζευαν τα μπογαλάκια τους και «κυρία πότε θα τα ξαναπούμε τώρα;». Μερικά πρωτάκια του Γυμνασίου κλαψούριζαν. Μουγκαμάρα. Και ομαδικές σέλφι… σαν αναμνηστικές. Καμιά σχέση με το προηγούμενο λοκντάουν. Οι μεγαλύτερης ηλικίας καθηγητές πιο ανήσυχοι, οι νεότεροι μάλλον πιο ψύχραιμοι. Κάπου κι ένα αίσθημα ανακούφισης, σε μερικά σχολεία τα παιδιά ήταν το ένα πάνω στο άλλο. Έπειτα το φιάσκο της πρώτης μέρας με το Webex. Τρολάρισμα αλλά και θυμός. Διάχυτη η αίσθηση ότι το Υπουργείο μας δουλεύει. Έχουν άλλωστε προηγηθεί τα παγουρίνο και οι μάσκες. Η Κεραμέως συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο το είδος του κυνισμού τους. Προκλητικά άνετη. Γι’ αυτό μάλλον την κρατάνε στη θέση της. Τα τεχνικά προβλήματα αρχίζουν να διορθώνονται. Συμβουλές και ανταλλαγή απόψεων για να δουλέψουν οι πλατφόρμες. Πολλά συναισθήματα, πολλές εικόνες: «Θα καούν τα παιδιά». «Είχα εισβολή από έναν άσχετο». «Κύριε, να ερχόμαστε κρυφά στο σχολείο… σαν το κρυφό σχολειό;». «Η καλύτερη μαθήτρια της τάξης μου νιώθει ματαιωμένη». «Τελειώνω το μάθημα και νιώθω μια απροσδιόριστη κούραση». «Νομίζω ότι οι πολλοί μαθητές απλά κοιμούνται». «Στεγνή διαδικασία». Σύλλογοι διδασκόντων όπου δίνει κουράγιο ο ένας στον άλλο, άμεση ανταπόκριση σε βοήθειες προς τους πιο «αδύναμους» εκπαιδευτικούς, ανταλλάσσονται σκέψεις. Πράγματα όχι πολύ συνηθισμένα. Και ταυτόχρονα όλοι λοιδορούν τους πολιτικούς για το κατάντημα της Παιδείας. Προς το παρόν, είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι το πράγμα θα προχωρήσει και δε θα στουμπώσει, όχι μόνο τεχνικά. Αισιόδοξη και πλούσια η ευχή που κυκλοφορεί κατά κόρον: «Καλή δύναμη. Και ηρεμία!».
