Λίγα αλλά βασικά λόγια για το ποδόσφαιρο στον αντίποδα των α(θ)λητογράφων του αθλητικού ρεπορτάζ, των παραγόντων και των εταιρειών αθλητικών ειδών. Ένα σχόλιο γι’ αυτούς που γνωρίζουν, αλλά και γι’ αυτούς που δεν γνωρίζουν ότι δεν γνωρίζουν.
Του Αλέκου Βαρβέρη
Το ποδόσφαιρο είναι ομαδικό άθλημα, με την μπάλα στα πόδια και με στόχο να βρει δίχτυα. Το πώς αυτό κατορθώνεται καθορίζει και την κατάταξη κάθε αγώνα στο μέτριο-καλό-εξαιρετικό ποδόσφαιρο. Έτσι, όταν θέλεις να περιγράψεις το ποδόσφαιρο (όπως και κάθε άθλημα-παιχνίδι), αναφέρεσαι στα ουσιώδη χαρακτηριστικά που το διακρίνουν και όχι σε όλα τα συμπληρωματικά. Άρα το ποδόσφαιρο διακρίνεται με τις εξής φράσεις κλειδιά: πάσα, τρίπλα, προσποίηση, σουτ και σέντρα προς όφελος της ομαδικής επιθετικής ανάπτυξης. Όσο πιο χορευτικά, τόσο πιο καλά. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκαν διάφορα συστήματα, που όλα έχουν τη βάση τους στο 4-4-2. Ειδικότεροι παράγοντες καθορίζουν τον επιθετικό ή αμυντικό χαρακτήρα της ανάπτυξης, αλλά ποτέ δεν υπήρξε σύστημα με… αντεπιθέσεις. Απλά, έτσι ονόμασαν την αδυναμία μιας ομάδας, απέναντι σε μια που υπερτερεί ποδοσφαιρικά. Είναι μια προσπάθεια σεβαστή για μια αδύναμη ομάδα, αλλά δεν συνιστά κάποιο σύστημα η… αναγκαστική προσγείωση.
Τα παραπάνω βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τα μιντιακά (και όχι μόνο) κυκλώματα που έχουν κάψει πνευματικά τους οπαδούς. Όταν π.χ. μιλάς για ποδόσφαιρο και συνειδητά προκρίνεις τη δύναμη και την ταχύτητα που διακρίνει τα ατομικά αγωνίσματα του στίβου. Όταν μιλάς για το άλμα σε μήκος δεν μπορεί να αναφέρεσαι σε δύναμη και… προσποίηση. Απλά επιχειρείς να στρεβλώσεις τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ποδοσφαίρου, με αποτέλεσμα να ευνοείς εκτρώματα (προσοδοφόρα), όπως το άθλιο ποδοσφαιρικά κατενάτσιο, όπου ακόμα και οι οπαδοί του έλεγαν ότι «αν βάλει πρώτη γκόλ η Ιταλία, κλείσε την τηλεόραση» και απλά μάθε το αποτέλεσμα –γιατί αυτό που θα προκύψει δεν βλέπεται– ή το αφόρητα βαρετό βορειο-ευρωπαϊκό προηγούμενων δεκαετιών, όπου έβαζαν δυο κατοστάρηδες στα πλάγια και έναν με δύο στειλιάρια μπροστά για να πάρουν την κεφαλιά. Αλλά η καρδιά μας πάντα σκιρτούσε όταν γινόταν η κάθετη μπαλιά. Όταν γινόταν κάτι έξω από τα στερεότυπα. Όταν το χορευτικό τακουνάκι, ή το ακόμα πιο χορευτικό ανάποδο ψαλίδι, έβρισκε στόχο.
Όσοι είναι οπαδοί του αποτελέσματος και της νίκης με κάθε μέσο μοιραία χάνουν ανείπωτες χαρές απ’ το καλό ποδόσφαιρο, και γίνονται φορείς μια αφυδατωμένης και αλλότριας οπτικής για την ίδια τη ζωή. Δυστυχώς, αυτά μαθαίνουν και στα παιδιά τους…
Νίκη με κάθε μέσο;
Είναι διαδεδομένη η άποψη παραγόντων και οπαδών (και δυστυχώς πολλών προπονητών) ότι δεν δημιουργούμε ποδόσφαιρο, αλλά προσπαθούμε να κλέψουμε το αποτέλεσμα από τον αντίπαλο επιχειρώντας να του στερήσουμε τη δυνατότητα να παίξει καλή μπάλα με προκλήσεις-βρισιές, αντιαθλητικά φάουλ, προσποιήσεις όχι για τρίπλα αλλά για να ξεγελάσουμε τον διαιτητή κ.λπ. Καραγκιοζιλίκια που βλέπουμε και από καλούς ποδοσφαιριστές (Νεϊμάρ, Ρονάλντο κ.ά.), αλλά ποτέ από Ινιέστα, Μέσι, Ζιντάν, Μαρσέλο ή Τσάβι κ.ά.
Για όλα τα παραπάνω παραπροϊόντα έχουν χρησιμοποιηθεί χιλιάδες φράσεις κλισέ για να τα εμπεδώσουμε. Όπως το άθλιο ψευδοδίλημμα του στιλ «να παίξει καλό ποδόσφαιρό ή ποδόσφαιρο τακτικής;». Δηλαδή τι; Ή ότι αυτή η ομάδα «ξέρει να κρατά το αποτέλεσμα», ή το ακόμα πιο άθλιο (κοινωνικά και ηθικά) ότι «μετράει μόνο το αποτέλεσμα», δηλαδή παίζουμε αντιαθλητικά, στήνουμε τον αγώνα κ.λπ. Όσοι είναι οπαδοί του αποτελέσματος και της νίκης με κάθε μέσο μοιραία χάνουν ανείπωτες χαρές απ’ το καλό ποδόσφαιρο, και γίνονται φορείς μια αφυδατωμένης και αλλότριας οπτικής για την ίδια τη ζωή. Δυστυχώς, αυτά μαθαίνουν και στα παιδιά τους. Είναι σημαντικό να αναστοχαστούμε αυτά τα ζητήματα. Πρώτα είναι το παιχνίδι, μετά η φανέλα και στο τέλος η βαθμολογία.
Total football
Το ποδοσφαιρικό φαινόμενο που μπορεί να μας βοηθήσει-φωτίσει λέγεται Γιόχαν Κρόιφ. Μια προσωπικότητα που, αν και δεν ήταν Βραζιλιάνος, επιχείρησε έναν συνδυασμό ο οποίος προήγαγε το ποδόσφαιρο. Πήρε το χορευτικό της Βραζιλίας (δομικό στοιχείο του καλού ποδοσφαίρου) και το πάντρεψε με τη συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια με επίκεντρο την πάσα, επίσης δομικό στοιχείο του ομαδικού ποδοσφαίρου, προτείνοντας και δημιουργώντας το total football. Τι πιο εξαίρετο να έχεις 10 χορευτές που να πασάρει ο ένας στον άλλο με κατεύθυνση το αντίπαλο τέρμα;
Τα λάθη του ποιοτικού ποδοσφαίρου έχουν να κάνουν κυρίως με το χάσιμο του μέτρου (π.χ. πόσες τρίπλες;). Χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου ένα προτέρημα μπορεί να καταλήξει μειονέκτημα είναι το λεγόμενο passing game (που για το ποδόσφαιρο είναι αυτονόητο), το οποίο όμως όταν διαδραματίζεται πίσω από τη σέντρα χάνει κάθε νόημα. Σ’ αυτά τα λάθη βασίζονται οι μηχανισμοί της κερδοσκοπίας και της κάθε παράγκας για να μειώσουν την αξία του θεάματος, τη χαρά όταν η ομάδα σου κερδίζει επειδή έπαιξε καλύτερα, τη χειραφέτηση –όταν χάνει η ομάδα σου– να έχεις ευχαριστηθεί ποδόσφαιρο. Πάνω απ’ όλα λοιπόν το παιχνίδι. Το γοητευτικό χορευτικό ποδόσφαιρο με σύστημα επιθετικής ανάπτυξης. Δεν κλέβουμε κανέναν, δημιουργούμε φάσεις, δημιουργούμε ποδόσφαιρο.
