Η Μαύρη Θάλασσα μετατρέπεται σε ένα από τα πιο θερμά σημεία της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, με στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίων πλοίων, διπλωματικό πόλεμο για τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, και ένα κλιμακούμενο γεωπολιτικό μπρα ντε φερ με επίκεντρο την εξαγωγή σιτηρών και τον κίνδυνο επισιτιστικής κρίσης σε πλανητική κλίμακα.
Η Ρωσία επεδίωξε από την αρχή του πολέμου, να καταλάβει την θάλασσα της Αζοφικής, και να ελέγξει την κίνηση πολεμικών και φορτηγών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα. Άλλοτε σε συνεργασία και άλλοτε σε ανταγωνισμό με την Τουρκία, επέβαλλαν για αρκετό καιρό ένα καθεστώς ιδιότυπης συγκυριαρχίας στο τόσο σημαντικό αυτό γεωπολιτικό χώρο. Η Ουκρανία, με τη λίγο-πολύ ανοιχτή υποστήριξη δυτικών δυνάμεων (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία), έχουν καταφέρει σημαντικά χτυπήματα στον ρώσικο στόλο. Από το υψηλού συμβολισμού χτύπημα που βύθισε τη ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου της Μ. Θάλασσας, Μόσκβα πριν μερικούς μήνες, μέχρι την πρόσφατη ουκρανική επίθεση με μη επανδρωμένα σκάφη, στο λιμάνι της Σεβαστούπολης στην Κριμαία, με στόχο τρία ρώσικα πλοία.
Η επέκταση του πολέμου και στη Μαύρη Θάλασσα, είναι πολλαπλά επικίνδυνη για την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα. Πρώτο, γιατί φέρνει πιο κοντά το κίνδυνο ατυχημάτων ή «ατυχημάτων» που να εμπλέκουν εμπορικά πλοία διαφόρων χωρών που κινούνται στην περιοχή. Δεύτερο, γιατί φέρνει πιο κοντά στην περιοχή του πολέμου, μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη (Τουρκία) αλλά και άλλες χώρες της περιοχής (Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, αλλά και Ελλάδα). Τρίτο, γιατί η κλιμάκωση των συγκρούσεων στη θάλασσα, εμπλέκει στο πλευρό του Κιέβου, μια σειρά από χώρες της Δύσης που υποστηρίζουν με παροχή πολεμικού υλικού, συμβούλων και εκπαιδευτών, αυξάνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο ανταπάντησης από την Μόσχα. Τέταρτο, γιατί πολλαπλασιάζει την επισφάλεια των εμπορικών και ενεργειακών δρόμων, επιταχύνοντας τις οικονομικές συνέπειες σε μια σειρά χώρες σε όλο τον κόσμο.
Η κλιμάκωση των συγκρούσεων στη Μαύρη Θάλασσα, εμπλέκει στο πλευρό του Κιέβου, μια σειρά από χώρες της Δύσης που υποστηρίζουν με παροχή πολεμικού υλικού, συμβούλων και εκπαιδευτών, αυξάνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο ανταπάντησης από την Μόσχα
Διπλωματικό παιχνίδι εις βάρος της επισιτιστικής ασφάλειας
Η Μόσχα, καταγγέλλει το Κίεβο, πως για τις επιθέσεις στη Μαύρη Θάλασσα, αξιοποίησε τον διάδρομο ασφαλείας που έχει ανοίξει για τη μεταφορά σιτηρών, παραβιάζοντας τις αντίστοιχες συμφωνίες που υπογράφηκαν τον Ιούλιο του 2022. Η απάντηση της Ρωσίας ήταν να απειλήσει με προσωρινή απόσυρση από τις συμφωνίες μέχρι να λάβει εγγυήσεις ασφαλείας από το Κίεβο. Η Δύση και η κυβέρνηση Ζελένσκι από την πλευρά τους, θεωρούν, πως οι καταγγελίες της Ρωσίας δεν είναι παρά ένας εκβιασμός προς τη διεθνή κοινότητα με όπλο την επισιτιστική ασφάλεια.
Πράγματι για δύο μέρες η κίνηση φορτηγών πλοίων σταμάτησε στη Μαύρη Θάλασσα, εκτινάσσοντας την ανησυχία σχετικά με τη βιωσιμότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων. Η Ρωσία, απαίτησε και πήρε γραπτές εγγυήσεις ασφαλείας, από το Κίεβο, με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ και τη στήριξη της Τουρκίας, γεγονός που επέτρεψε την επανενεργοποίηση της συμφωνίας για τα σιτηρά που σύμφωνα με τουρκικές πηγές, μέχρι τώρα έχει επιτρέψει την μεταφορά πάνω από 10 εκατ. τόνων σιτηρών στις παγκόσμιες αγορές.
Αγωγοί και λαθρεμπόριο
Δεν είναι όμως μόνο το εμπόριο των σιτηρών. Η Μαύρη Θάλασσα διαχρονικά αποτελούσε έναν από τους βασικούς ενεργειακούς δρόμους, που συνδέουν τη Ρωσία με τη Δύση, με ενδιάμεσο και διαρκώς αναβαθμιζόμενο κόμβο την Τουρκία. Αυτή η συνθήκη μπορεί να διαταράχτηκε με την έναρξη του πολέμου, και τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, δεν έπαψε όμως να ισχύει. Μέσω Τουρκίας, συνεχίζει να ρέει με αμείωτη ένταση, προς την Ευρώπη, φυσικό αέριο, τόσο με προέλευση το Αζερμπαϊτζάν (TAP) όσο και από τη Ρωσία (Turkish Stream). Η μεσολάβηση της Άγκυρας μοιάζει ικανή συνθήκη για να αρθούν οι όποιες «ηθικές» αναστολές των δυτικών κυβερνήσεων για εμπορικές σχέσεις με τον Πούτιν. Παράλληλα, αυξημένη εμφανίζεται η κίνηση πλοίων που μεταφέρουν πετρέλαιο από τη Ρωσία. Προορισμός του πετρελαίου, είναι χώρες που δεν συμμετέχουν στις κυρώσεις, αλλά και χώρες της Ευρώπης, στις οποίες το φορτίο φτάνει με ενδιάμεση στάση (π.χ. Τουρκία, Αλγερία ή σε διεθνή ύδατα) όπου βαφτίζεται λ.χ. ως τούρκικο μίγμα και παίρνει το πράσινο φώς. Η υποκρισία περισσεύει, και μαζί εκτοξεύονται και τα κέρδη όσων κάνουν μπίζνες σε νόμιμες, αμφιλεγόμενες ή και μαύρες εμπορικές δραστηριότητες.
Η Ρωσία καταγγέλλει βρετανικό δάκτυλο
Η επέκταση του πολέμου, πέρα από τα γεωγραφικά όρια της Ουκρανίας, στη θάλασσα (Μαύρη Θάλασσα, Βόρεια Θάλασσα) και τους αντίστοιχους εμπορικούς και ενεργειακούς δρόμους, αυξάνει τον κίνδυνο διεθνοποίησης της σύγκρουσης. Η Μόσχα ανοιχτά κατηγορεί τη Μ. Βρετανία για ενεργό εμπλοκή στις επιθέσεις της 29ης Οκτωβρίου στο λιμάνι της Σεβαστούπολης. Διπλωματικές μάλιστα πηγές από τη Ρωσία, μιλούν και για στοιχεία που έχουν παραδοθεί στους Βρετανούς ομολόγους τους και αποδεικνύουν τον βρετανικό δάκτυλο, με την παροχή μη επανδρωμένων σκαφών και υποβρυχίων ικανών να προκαλέσουν αντίστοιχα πλήγματα, και εκπαίδευση Ουκρανών στρατιωτικών στη χρήση τους, με το Λονδίνο να χαρακτηρίζει ψευδείς τους εν λόγω ισχυρισμούς.
Η Μόσχα όμως δεν μιλάει μόνο για τη Μαύρη Θάλασσα, αλλά καταγγέλλει την άμεση ή έμμεση εμπλοκή της Βρετανίας, και στη δολιοφθορά εναντίον του North Stream. Σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, «μονάδα του Βρετανικού (Βασιλικού) Ναυτικού συμμετείχε στον σχεδιασμό, την προετοιμασία και την υλοποίηση μιας τρομοκρατικής επίθεσης στη Βαλτική Θάλασσα στις 26 Σεπτεμβρίου φέτος, ανατινάζοντας τους αγωγού αερίου Nord Stream 1 και Nord Stream 2». ΜΜΕ προσκείμενα στη Μόσχα, μάλιστα, συνδέουν τις καταγγελίες αυτές με την πρόσφατη πολιτική κρίση στη Βρετανία, που οδήγησε στην παραίτηση της Βρετανίδας πρωθυπουργού Λιζ Τρας, μετά από μια σύντομη θητεία.
Τουρκία: Αναβάθμιση του ρόλου της
Μέσα στο όλο και πιο ασταθές περιβάλλον κλιμάκωσης, επέκτασης και διεθνοποίησης του πολέμου, επιβεβαιώνεται μέρα με τη μέρα, ο αναβαθμισμένος ρόλος, περιφερειακής και διαμεσολαβητικής δύναμης που επιδιώκει να παίξει η Τουρκία. Το καθεστώς Ερντογάν, διατηρώντας ενεργούς διαύλους τόσο με το δυτικό στρατόπεδο (αδιαμφισβήτητο μέλος του ΝΑΤΟ) όσο και με το ανερχόμενο ευρασιατικό μπλοκ, τόσο με την Ουκρανία (βασικό στήριγμα του καθεστώτος Ζελένσκι) όσο και τη Ρωσία (ειδικές σχέσεις με τον Πούτιν), θέλει να καταστεί ρυθμιστής, και να αποκομίσει οφέλη από την ενεργό εμπλοκή του στη στρατιωτική και στη διπλωματική αντιπαράθεση. Ο ρόλος αυτός δεν αποτελεί μόνο στόχο και όραμα της Τουρκίας, αλλά αναγνωρίζεται από όλους σχεδόν τους βασικούς παίκτες, που βάζουν με τον τρόπο αυτό πλάτη στη γεωπολιτική αναβάθμιση της Άγκυρας.
«Ευχαριστούμε την Άγκυρα», λέει ο Β. Ζελένσκι, για τη στρατιωτική (πάνω από 60 μη επανδρωμένα σκάφη Bayraktar) και τη διπλωματική βοήθεια. «Ευχαριστούμε την Άγκυρα για τη στήριξή της στη συμφωνία για τα σιτηρά», αναφέρει η ανακοίνωση της Ρωσίας. Ευχαριστεί την Άγκυρα και ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στολτενμπεργκ, όπως δήλωσε εν όψει της επίσκεψής του στην «πολύτιμη σύμμαχο» Τουρκία: «Θέλω να ευχαριστήσω την Τουρκία για όλη την υποστήριξή της στην Ουκρανία. Τα υπερσύγχρονα drones και τα πλοία που κατασκευάστηκαν εδώ στην Τουρκία συμβάλλουν στην υποστήριξη του δικαιώματος της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα».
Δεν είναι τυχαία η επίσκεψη του Γ. Στόλτενμπεργκ ακριβώς αυτή την περίοδο στην Τουρκία, και οι συναντήσεις που έχει με τους Τ. Ερντογάν και Μ. Τσαβούσογλου. Η επιδίωξη για μεγαλύτερη και πιο ενεργή συμμετοχή και διαμεσολάβηση της Τουρκίας στην ουκρανική σύγκρουση, επιβεβαιώνεται και επιβραβεύεται με τον πλέον επίσημο τρόπο. Παράλληλα συνεχίζονται οι συζητήσεις, για να άρει η Άγκυρα τις επιφυλάξεις της σχετικά με τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, και την είσοδο της Σουηδίας και της Φιλανδίας στη «συμμαχία», παίρνοντας και τα αντίστοιχα ανταλλάγματα. Ανταλλάγματα που ίσως μας αφορούν περισσότερο απ’ ότι θέλει να πιστεύει η πολιτική ελίτ της χώρας μας που συνεχίζει να μιλά για διεθνή απομόνωση της Τουρκίας.
