Με μια λιτή ανακοίνωση, χωρίς να δοθούν εξηγήσεις και από τις δύο πλευρές, έγινε γνωστό ότι αναβλήθηκε για άγνωστο χρόνο η προγραμματισμένη για την προηγούμενη Τετάρτη συνάντηση των προέδρων Ιράν και Τουρκίας – η οποία προβαλλόταν αποκλειστικά από την πλευρά της Τουρκίας, ενώ το Ιράν (χωρίς να διαψεύδει) δεν είχε ποτέ δώσει ιδιαίτερη δημοσιότητα. Αντικείμενό της θα ήταν ασφαλώς η επίθεση που έχει εξαπολύσει το Ισραήλ κατά του λαού της Παλαιστίνης, αλλά και κρίσιμα θέματα που σκιάζουν τις σχέσεις των δύο χωρών. Τα τελευταία προφανώς ήταν και οι πραγματικοί λόγοι που οδήγησαν στην επ’ αόριστο αναβολή της.
Ανταγωνισμός και παγίδες
Είναι γνωστό ότι το Ιράν με κάθε ευκαιρία παρουσιάζεται ως ανυποχώρητος υπερασπιστής του παλαιστινιακού αγώνα, επιχειρώντας να αποτελέσει τον μοναδικό εκφραστή των συμφερόντων των εκατοντάδων εκατομμυρίων μουσουλμάνων (σιιτών και μη) της περιοχής. Το Ιράν επίσης θεωρείται στρατηγικός αντίπαλος από το Ισραήλ, απ’ όπου συνεχώς διαρρέουν σχέδια επίθεσης, ακόμα και με χρήση πυρηνικών, κατά της Τεχεράνης. Άρα σήμερα αισθάνεται ευνοημένο, καθώς η παγκόσμια κατακραυγή κατά των ισραηλινών εγκλημάτων προκάλεσε την –προσωρινή ή μόνιμη, μένει να φανεί– ματαίωση των ανοιγμάτων του Ισραήλ στις αραβικές μοναρχίες, που θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερη απομόνωση της Τεχεράνης. Είναι ταυτόχρονα γνωστό ότι η όποια στήριξη της Τεχεράνης στη Χαμάς, και γενικότερα στην Παλαιστίνη, γίνεται με κριτήριο την μη άμεση εμπλοκή της στον πόλεμο.
Με αυτά τα δεδομένα, ο Ιρανός πρόεδρος δεν θα ήταν διατεθειμένος να ακούσει εκ του σύνεγγυς την απόλυτα υποκριτική και ταυτόχρονα «ακραία» ρητορική της Τουρκίας του Ερντογάν κατά του Ισραήλ και υπέρ της Παλαιστίνης. Ο υπαρκτός ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο κράτη στην προσπάθεια ανάδειξής τους σε μοναδικούς εκπροσώπους των μουσουλμανικών πληθυσμών δεν επέτρεπε μια τέτοια συνάντηση σε μια στιγμή ύψιστης φόρτισης λόγω των εγκλημάτων του Ισραήλ. Το Ιράν προέβλεψε την «παγίδα» Ερντογάν, που θα ανάγκαζε σε έναν υπερθεματισμό ρητορικής σε βάρος του Ισραήλ, και την απέφυγε επιδέξια. Εξάλλου, το Ιράν κατηγορεί ευθέως την Τουρκία ότι η ρητορική της είναι υποκριτική, καθώς καταγγέλλεται μεν η πολιτική του Ισραήλ, διατηρούνται δε σε υψηλότατα επίπεδα οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Φαίνεται όμως ότι κρίθηκε από την Τεχεράνη ότι, ενώπιον της σφαγής στη Γάζα, δεν είναι ώρα να αναδειχθούν τέτοια θέματα.
Περιορισμένη συνεργασία, αγεφύρωτες διαφορές
Η υπόθεση της στάσης απέναντι στο Ισραήλ δεν είναι το μοναδικό που χωρίζει Άγκυρα-Τεχεράνη. Παρά τη στενή συνεργασία και των δύο χωρών με τη Ρωσία, το Ιράν υποστηρίζει χωρίς περιστροφές τον Άσαντ και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, που έχει καταλυθεί από την τουρκική εισβολή και κατοχή συριακού εδάφους. Ταυτόχρονα η Τεχεράνη καταγγέλλει την Τουρκία ότι, ενώ κατηγορεί τους Κούρδους μαχητές ως «τρομοκράτες», συνεργάζεται στενά με ισλαμικές οργανώσεις που συνδέονται άμεσα με το ISIS.
Αγεφύρωτες παραμένουν οι διαφορές των δύο χωρών και στην αντιπαράθεσης Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας. Η στήριξη της Άγκυρας στο Μπακού και η πρόσφατη κατάληψη του Αρτσάχ δημιουργούν μεγάλη ανησυχία στο Ιράν σχετικά με τις προθέσεις της Τουρκίας στην περιοχή του Καυκάσου. Η Τεχεράνη φοβάται την πιθανότητα επέκτασης της αναταραχής στο έδαφός της, που φιλοξενεί μια πολυάριθμη αζέρικη μειονότητα. Γι’ αυτό, αν και τήρησε ουδέτερη στάση στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αντιτίθεται με σφοδρότητα στο σχέδιο δημιουργίας του «διάδρομου Zανγκεζούρ» μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και αζέρικου θύλακα Ναχιτσεβάν, διότι σχεδιάζεται να διατρέχει τα σύνορα Αρμενίας-Ιράν και άρα θα αποκόψει την επαφή μεταξύ των δύο χωρών.
Για το θέμα αυτό είναι χαρακτηριστικές οι οξύτατες δηλώσεις του ηγέτη του Ιράν Χαμενεΐ ότι «εάν υπάρχει μια πολιτική που αποσκοπεί να μπλοκάρει τα σύνορα Ιράν-Αρμενίας, η Ισλαμική Δημοκρατία θα αντιταχθεί σε αυτήν, επειδή αυτά τα σύνορα είναι ένας συνδετικός δρόμος για χιλιάδες χρόνια». Στην πραγματικότητα το Ιράν διαμήνυσε στον Ερντογάν ότι δεν θα ανεχθεί οποιαδήποτε αλλαγή των συνόρων. Υπό αυτά τα δεδομένα, η αναβολή της συνάντησης κορυφής Ιράν-Τουρκίας είναι ίσως δευτερεύουσας σημασίας αλλά ενδεικτικό χαρακτηριστικό των πραγματικών κινδύνων στην ευρύτερη περιοχή.
