Διάβασα με ανάποδη σειρά τα δυο τελευταία βιβλία του. Πρώτα τη συλλογή διηγημάτων Mind the Gap και στη συνέχεια το αστυνομικό μυθιστόρημα «Σκιές του Νότου» – και τα δυο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Έτσι ανακάλυψα έναν συγγραφέα που μπορεί από τη μια να γράφει ένα «σκληρό» αστυνομικό μυθιστόρημα, με σασπένς, εξαιρετική πλοκή και αναπάντεχες εξελίξεις, και από την άλλη έναν εξαίρετο διηγηματογράφο.
Θα έλεγα πως τα περισσότερα διηγήματα της συλλογής είναι πικρά, ωστόσο υπάρχει συχνά και το στοιχείο του χιούμορ, το οποίο γίνεται εξαιρετική σάτιρα στο «Φοντάν» με τις περιπέτειες ενός επίδοξου συγγραφέα.
Στην πραγματικότητα, τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στα διηγήματα είναι έντονο το στοιχείο της κοινωνική κριτικής. Στις «Σκιές του Νότου» που διαδραματίζονται στα τέλη της δεκαετίας του ’80 υπάρχουν οι ρίζες των όσων συμβαίνουν σήμερα, κι ας είναι διαφορετική η προσέγγιση.
Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει και μια ποιητικότητα, ενώ η αγάπη και η γνώση για τις μηχανές είναι σαφής, άλλωστε ο συγγραφέας αρθρογραφεί εδώ και μια εικοσαετία στο περιοδικό MOTO.
Ο εκδοτικός και βιβλιοφιλικός χώρος είναι υπέροχος, αρκεί να εξαιρέσεις συγγραφείς και τους αναγνώστες
Ποιο είναι το «κενό» που λέει να προσέχουμε ο τίτλος του βιβλίου;
Αυτό που βιώνουμε κάθε μέρα, ο φόβος, η θλίψη, η απώλεια. Είναι ακόμα το κενό ανάμεσα στις πλάκες των πεζοδρομίων που αποφεύγουμε στα παιδικά μας βήματα, με τον δεισιδαιμονικό φόβο ότι θα ανοίξει η γη να μας καταπιεί, ότι θα δούμε ξαφνικά κάτω από τα πόδια μας την άβυσσο, το Λεβιάθαν. Η προσπάθεια αποφυγής του είναι αρχικά συναρπαστική, για αυτό και η λογοτεχνική διαχείρισή του είναι συχνά ρομαντική, μυστηριώδης, ή αυτάρεσκα, ναρκισσιστικά σχεδόν, μελαγχολική. Λογικό, μιας και το κενό είναι κάτι βαρετό, ο ορισμός μιας ανυπαρξίας.
Στη λογοτεχνία συνηθίζεται μια ευρηματική νίκη του ήρωα απέναντι στο κενό, ή άλλοτε μια καταστροφική πτώση. Στο «Mind the Gap» αντιμετώπισα το κενό σαν αναπόσπαστο κομμάτι μας, που δεν μπορεί να νικηθεί. Δεν υπάρχει αίσιο τέλος. Όπως είχε πει ο Όρσον Γουέλς, το happy end εξαρτάται από το σημείο που σταματάς να διηγείσαι. Παροδικές οι νίκες, όπως όλα εξάλλου. Για αυτό το λόγο και στο «Mind the Gap» δεν υπάρχει κάποιο συναίσθημα πλήρωσης. Το τέλος αφήνει συχνά τον ήρωα όπως τον βρήκε, κάτι δύσκολο για τον αναγνώστη που συχνά ζητά τη δραματουργική αλλαγή του χαρακτήρα μέσα από κάποιο συνταρακτικό γεγονός. Η αφήγηση εστιάζει περισσότερο στην ανελέητη, την τρομακτική μάχη που δίνει ο ήρωας με το προσωπικό του κενό και που μερικές φορές είναι δραματική, άλλοτε κωμική – ανάλογα με την απόσταση του παρατηρητή.
Πικρά τα περισσότερα διηγήματα και απαισιόδοξα. Πού βλέπετε να υπάρχει μια χαραμάδα φωτός;
Στη δημιουργία και στην αγάπη για τη δημιουργία. Είναι το μόνο που σώζει. Είναι αυτό που θέλουμε. Δείτε τα παιδιά, που ζωγραφίζουν, γράφουν στιχάκια, δημιουργούν όλη μέρα. Είμαι ένθερμος υποστηρικτής του Maslow, θέλουμε να ολοκληρωνόμαστε, θέλουμε να ανελισσόμαστε. Οι άνθρωποι του Mind είναι άνθρωποι που βιώνουν μια πάλη συνεχή και ανελέητη που δεν τους χαραμίζει παρά τα ψήγματα της ενέργειας που χρειάζονται για να φυτοζωούν. Η εξέλιξη της κοινωνίας κρίνεται, μεταξύ άλλων παραμέτρων, από τον σεβασμό που δείχνει στην τέχνη και από την αρωγή της στους φορείς της. Εκεί υπάρχει το φως. Δεν το εξιδανικεύω, προέχουν πολύ περισσότερα και σημαντικότερα, μα η δημιουργία είναι αυτή που θα μας βοηθήσει να ανέβουμε ένα σκαλί παραπάνω. Για να παραφράσω τον Keating των Χαμένων Ποιητών, χρειαζόμαστε τις επιστήμες για να μας κρατάνε ζωντανούς, μα η τέχνη είναι ο λόγος που αξίζει να ζει κανείς.
Έχετε μια αγάπη για μηχανές κι αυτοκίνητα που πρωταγωνιστούν κιόλας σε μερικά διηγήματα. Τι σας κάνει να τα βάζετε σε αυτό το πρώτο πλάνο;
Δυο πράγματα: Η ποιότητα, και η φροντίδα, χαμένα και τα δυο. Υπάρχουν ακόμα στο δρόμο οχήματα της δεκαετίας του ’70 και του ’80, φτιαγμένα με πρωτογενή υλικά, ξύλο, δέρμα, σίδερο, που με τη φροντίδα των ιδιοκτητών τους λειτουργούν καθημερινά. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει πια σαν νοοτροπία. Και θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τόσο τραγικό, ότι αυτές οι κατασκευές που δεν εμπεριέχουν μια προγραμματισμένη απαξίωση αποτελούν αντικείμενα μιας πραγματικής οικολογικής συνείδησης, όχι τα χάρτινα καλαμάκια ή τα ηλεκτρικά οχήματα με ημερομηνία λήξης. Μα αυτή η ποιότητα δυστυχώς δεν συμφέρει κανέναν. Την κρατάω λοιπόν σε πείσμα των καιρών.
Εσείς ποια από τις ιστορίες σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Δύσκολη ερώτηση. Γράφτηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και κάθε ένα εκφράζει και κάτι διαφορετικό. Δεν είχα σκοπό να γίνουν ποτέ βιβλίο, αυτό ήρθε μετά, όταν ανακάλυψα το κοινό νήμα τους. Θα ξεχώριζα όμως το «Άντερλεχτ» που με πίεσε πολύ ψυχολογικά στη διάρκεια της συγγραφής, καθώς και το «Σταμπάι» για τον εντελώς αντίθετο λόγο, γιατί μου έδωσε μια ανάσα που χρειαζόμουν σε μια δύσκολη περίοδο και γιατί αναφέρεται σε μια κάστα ανθρώπων, τους στάντμεν, που σπάνια συναντάμε σε βιβλίο. Αυτά τα δυο σίγουρα, ίσως και το «Αdidas» μιας και είναι πολύ προσωπικό.
Το διήγημα «Φοντάν» είναι μια έξοχη σάτιρα για τους συγγραφείς και τον κόσμο του βιβλίου. Τι θα λέγατε πώς σας ενοχλεί περισσότερο στον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα σε αυτόν τον χώρο;
Ο εκδοτικός και βιβλιοφιλικός χώρος είναι υπέροχος, αρκεί να εξαιρέσεις συγγραφείς και τους αναγνώστες. Κινούμαστε σε μια ασφυκτική αγορά, η αναλογία βιβλίων που εκδίδονται και αναγνωστικού κοινού είναι τρομακτικά αρνητική, αν και με την αυτοέκδοση έχει αλλάξει αυτό. Αυτό που σκιαγραφείται στο «Φοντάν» δεν είναι τόσο οι διαδικασίες, όσο η σοβαροφάνεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τη συγγραφή, λες και είναι κάποια ιερή αγελάδα. Είναι απλά μια δουλειά, όπως όλες, όσοι γράφουμε το ξέρουμε καλύτερα. Δεν περιφέρεσαι με ένα ουίσκι στο χέρι περιμένοντας τη μούσα, γυρίζεις κουρασμένος από τη δουλειά και κάθεσαι και γράφεις, ξέροντας ότι το επόμενο πρωί μπορεί να τα σβήσεις όλα. Η όποια γοητεία είναι παροδική και φευγαλέα. Ο ήρωας του «Φοντάν» εγκιβωτίζει όλες τις μεγαλομανείς ιδέες, είναι βουτηγμένος στη φενάκη κάποιου που βλέπει «το συγγραφιλίκι» από μια τέτοια απόσταση που του επιτρέπει να το κάνει. Εν δυνάμει είμαστε όλοι ο ήρωας του «Φοντάν» σε κάποιες περιόδους της ζωής μας.
